Korrupsiyaya qarşı mübarizədə hökumət-vətəndaş əməkdaşlığı, ictimai
Yüklə 340,43 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yaxşı Tədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət
Rəşad Həsənov hökumət-vətəndaş əməkdaşlığı
32 İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
Korrupsiya ilə mübarizədə cəmiyyətin digər vacib rolu ictimai nəzarəti həyata keçirmək, qanunsuz əməlləri, korrupsiya fəaliyyətlərinin cəzalandırılma mexanizmini izləməkdir. Bu nəzarətin korrupsiyanın qarşısının alınmasında güclü vasitə olması üçün onun qanunvericilik və dövlət tərəfindən dəstəklənməsi lazımdır. Xüsusi ilə də sərbəst müzakirə və lazımi informasiyaların əlçatanlığı təmin edilməlidir. Lakin, bəzi ölkələrdə bir çox hallarda bu mühüm şərtlərə kifayət qədər maneələr mövcuddur. a) İctimai nəzarət, monitorinqlər və korrupsiyanın müzakirəsi Vətəndaş cəmiyyətinin hökumət və biznesin fəaliyyətinə nəzarəti və onların fəaliyyətlərinin araşdırılması korrupsiya ilə mübarizəyə ciddi dəstək edir. Buna baxmayaraq hazırkı dövrdə belə bəzi ölkələrdə siyasi hakimiyyət vətəndaş cəmiyyətinin güc və imkanlarının düzgün qiymətləndirmir. Lakin, tenderlərə nəzarəti QHT-lərə həvalə edən Filippin təcrübəsi göstərir ki, korrupsiya ilə mübarizədə ciddi uğur yalnız vətəndaş cəmiyyətini proseslərə cəlb etməklə mümkündür. Hökumət və dövlət qurumlarının fəaliyyətinə ictimai nəzarətin həyata keçirilməsində medianın rolu xüsusi qeyd edilməlidir. Bir çox hallarda mediada yayılan faktlar korrupsiya halının aşkarlanmasına və bu istiqamətdə araşdırmaların başlanmasına səbəb olur. Həmçinin KİV-in ictimailəşdirdiyi korrupsiya faktları cəmiyyətin maarifləndirilməsi baxımından da əhəmiyyətlidir. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, bir çox hallarda hesabatların dəqiqliyi və şəffaflığı medianın müstəqilliyi və məlumatların əlçatanlığı ilə düz mütənasibdir. Məhz bu prizmadan yanaşdıqda, günümüzdə bir çox ölkələrdə qeyd etdiyimiz istiqamətdə islahatlar həyata keçirməklə yəni, müstəqil media və məlumat əlçatanlığını təmin etməklə korrupsiyaya qarşı mübarizədə daha uğurlu nəticələr əldə etmək mümkündür. b) İnformasiya əlçatanlığı
Rəşad Həsənov hökumət-vətəndaş əməkdaşlığı
33 İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
Dövlət adminstrasiyası, hökumət, siyasi partiyalar və seçilmişlər haqqında dolğun informasiyalar ictimai nəzarətin başlıca elementlərindən biridir. Təəssüf ki, son vaxtlar bəzi ölkələrdə vətəndaş cəmiyyətinin inkişafını əngəlləyən istiqamətdə dəyişiklərin şahidi oluruq. Bir çox hallarda isə informasiya azadlığı dövlət sirri, gizlilik kimi ənənəvi səbəblərə görə əngəllənir. Bununla belə bir çox dövlətlərdə keçmişdə gizli saxlanılması məcburi olan informasiyaların ictimailəşdirilməsi istiqamətində də dəyişiklərin şahidi odur ki, bu da korrupsiya ilə mübarizədə gələcəyin daha ümidverici olduğunu deməyə əsas verir. Hazırda hökumətlər özfəaliyyətləri haqqında informasiyaların ictimailəşdirilməsində müxtəlif metodlardan istifadə edir. 1. Dövri olaraq məlumatlandırma Çin, Honq-Konq, Malaziya, Koreya, Filippin kimi ölkələrdə dövlət qurumlarının informasiya texnologiyalarından xüsusi ilə də daha ucuz və sürətli olan internetdən istifadə edərək öz hesabatlarını, o cümlədən audit nəticələrini ictimailəşdirilməsi qanunvericiliklə təsbit edilir. Bəzi hallarda dövlət qurumlarının ictimailəşdirdiyi informasiyaların həcmi onların daxili siyasətindən və idarəetməsindən asılı olaraq fərqlənir. Əksər hallarda dövlət müəssisələri inzibati idarəetmənin bir parçası olmasına baxmayaraq öz hesabatlarını ictimailəşdirmirlər. Bu kimi hallar daha çox biznes sirri kimi izah edilsədə, təcrübə göstərir ki, inkişaf etmiş ölkələrdə dövlətin iştirakçısı olduğu istənilən müəssisə və qurum öz hesabatını ictimailəşdirmək məcburiyyətindədir. 2. İnformasiya tələbi Son vaxtlara qədər bir çox ölkələrdə ictimai xidmətlərin gizliliyinə üstünlük verilirdi. Bu tendensiya bəzi ölkələrdə bu gündə dövlətin təhlükəsizliyini əsas gətirərək davam etdirilir. Bu ölkələr konstitusiya ilə vətəndaşlara fundamental informasiya hüququ versələr də digər tərəfdən müxtəlif formada informasiya əlçatanlığı əngəllənir. Təcrübə göstərir ki, vətəndaş cəmiyyətinin
Rəşad Həsənov hökumət-vətəndaş əməkdaşlığı
34 İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
məqsədli mübarizəsi Avstraliya, Hindistan, Yaponiya, Cənubi Koreya, Pakistan kimi ölkələrdə informasiya azadlığı haqqında qanunun qəbulu ilə nəticələnib. İndoneziya və Nepalda isə müvafiq qanunvericilik aktları artıq parlamentlərin müzakirəsinə təqdim edilib. Bəzən isə informasiya azadlığı haqqında qanunvericilik ilk əvvəl daha kiçik icmalarda sınaqdan çıxarılır və sonra ölkəyə tətbiq edilir. Məsələn, Hindistanda bu qanun ilk olaraq quberniyalarda daha sonra isə federal səviyyədə tətbiq edilməyə başlandı.
Vətəndaşların informasiya əlçatanlığının hüquqi vasitələri Bir çox ölkələrdə konstitusyon haqların oxşar şəkildə ifadə olunduğuna baxmayaraq informasiyanın əldə edilməsinin hüquqi yolları bir o qədər fərqlənir. Bəzi ölkələr də isə müvafiq qanunvericiliyin olmaması vətəndaşların konstitusyon hüququ önündə əngələ çevrilir. Məsələn buna bənzər şikayət üzrə məhkəmə prosesində Fillippin Ali Məhkəməsi konstitusiyanın informasiya azadlığı tələbinin icrasını təmin edəcək qanunvericiliyini hazırlanmasını qanunverici orqan və hökumət qarşısında tələbə çevirən hökm vermişdir.
İnformasiya azadlığının hüdudları Müxtəlif ölkələrdə informasiya azadlığının əhatə dairəsi və yaxud hüdudları müxtəlif ölçülərdə müəyyən edilir. Qanunlar informasiyanın əldə edilməsinin üç əsas faktoru müəyyən edir: istisnalar, məxfi məlumatlar, şikayət etmə hüququ və cərimələmə. İnformasiya azadlığını tənzimləyən qanunlar müəyyən istisna hallar nəzərə alınmaqla beynəlxalq hüququn tələblərinə uyğun hazırlanır. Məsələn Hindistan, Banqladeş və Pakistanda ordu və polis haqqında bütün məlumatlar (buraya onları maliyyə-büdcə məlumatları da daxildir) informasiya azadlığı haqqında istisnalar siyahısında əks olunur. Məhz bu səbəbdəndir ki, yuxarıda qeyd edilən ölkələrdə ordu və polis ən korrupsiyalaşmış qurumlar siyahısındadır. Başqa sözlə ictimai nəzarətin imkansızlığı bu qurumlarda özbaşınalığı və qanunsuzluğu təşviq edən vasitəyə çevrilir. Yaponiyada isə yalnız ölkənin təhlükəsizliyinə zərər verəcək məlumatlar qanunla müdafiə olunur. Digər Yüklə 340,43 Kb. Dostları ilə paylaş:
|