M. A.Əhmədov, H. M. Məhəmmədli
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III FƏSİL İSTEHSAL SİSTEMLƏRİNİN MODELLƏŞDİRMƏ ÜSULLARI 3.1. İstehsal sistemlərinin evolyusiya prosesi və onların
~ 62 ~ Bilik mühəndisləri ekspert sistemləri nəzəriyyəsi nöqteyi- nəzərdən hazırlıqlı mütəxəssis olmaqla bərabər, predmet sahəsini bilməli və həmin sahə üzrə ekspertlərlə onların professianal dillərində ünsiyyətdə olmağı bacarmalıdırlar ki, onların biliklərini ekspert sistemlərinin bilikləri ilə formalizə edə bilsinlər. 2.3.6. Paylanmış ekspert sistemləri Paylanmış ekspert sistemləri eyni bir məqsədə xidmət edən ayrı-ayrı alt sistemlərdən təşkil edilir. Bu sistemlər müxtəlif təyinatlı mütəxəssislər kollektivlərinin mürəkkəb xasiyyətli obyektlərin çox aspektli diaqnostikası və layihələndirilməsində geniş istifadə edilir. Bu sinif sistemlərə nümunə olaraq, ekolo-iqtisadi problemlərin, metroloji diaqnostika, xəstələrə həkim-mütəxəssislərin kompleks araşdırmalar nəticəsində dəqiq diaqnozun qoyulması məsələlərinin həllini göstərmək olar. Paylanmış ekspert sistemləri mürəkkəb sistemlərin, o cümlədən bu kateqoriyaya aid edilən çox funksiyalı çevik istehsal sistemlərinin avtomatlaşdırılmış layihələndirilməsində geniş tətbiq edilir. Məlum olduğu kimi çevik istehsal sahələrinin layihələndirilməsi müxtəlif təyinatlı mütəxəssislər (layihə edən, texnologiya, avtomatika və sınaq üzrə mütəxəssislər) tərəfindən texniki tapşırıq, eskiz, texniki, işçi layihələndirmə, sınaq və istismar mərhələlərində bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə həyata keçirilir. Təbiidir ki, bu halda hər mütəxəssis öz problemlərini həll etmək üçün texniki-proqram kompleksinə malik olmaqla, eyni zamanda situasiyadan asılı olaraq digər layihə edənlərlə də qarşılıqlı ünsiyyətdə olmaq üçün bütün vasitələr kompleksləri ilə təmin edilməlidirlər. Paylanmış ekspert sistemləri proqramçılar kollektivi tərəfindən böyük həcmli proqram kompleksləri yaradıldıqda daha böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu istiqamətdə aparılan elmi-tədqiqat işlərinin nəticələri kimi obyektlərin layihələndirilməsində imitasiya ~ 63 ~ modelləşdirilməsi və onun nəticələrinin animasiya modelləri ilə simulyasiyasını təmin edən paylanmış ekspert sistemlərinin yaradılması aktuallıq kəsb edir. Paylanmış ekspert sistemləri bir çox-terminallı hesablama kompleksləri və ya komputer şəbəkələri şəkilində realizə olunurlar 2.3.7. Hibrid ekspert sistemləri Ənənəvi ekspert sistemlərindən fərdli olaraq hibrid ekspert sistemləri ancaq məntiqi-linqvistik modellərdən istifadə etməklə deyil, eyni zamanda riyazi modellərdən də geniş istifadə edir. Məlum olduğu kimi ənənəvi avtomatlaşdırılmış layihələndirmə, planlaşdırma, elmi-tədqiqat, operativ idarəetmə və s.sistemlərdə əsasən riyazi modellərdən istifadə etməklə problemin həlli yerinə yetirilir. Onu da qeyd edək ki, bu tip sistemlərdə layihə edənin, planlaşdırıcının, tədqiqatçının və s. qeyri formal spesifik biliklərini nəzərə almaq ya çətindir ya da mümkün olmur. Bu nöqteyi-nəzərdən hibrid ekspert sistemlərində riyazi və məntiqi- linqvistik modellərin birləşdirilməsi və onlardan problemin həlli üçün birgə istifadə edilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Hibrid ekspert sistemlərində hansı məsələlərin riyazi modelləşdirmə üsulları ilə və hansıların ekspertlərin spesifik biliklərindən istifadə etməklə həlli baş layihə edən tərəfindən müəyyən edilir və sonra onlar birləşdirilərək problemin kompleks həlli həyata keçirilir. ~ 64 ~ III FƏSİL İSTEHSAL SİSTEMLƏRİNİN MODELLƏŞDİRMƏ ÜSULLARI 3.1. İstehsal sistemlərinin evolyusiya prosesi və onların modelləşdirilməsinə qoyulan tələbatlar M əlum olduğu kimi, istənilən obyektin layih ələndirilməsi, onun yaradılması və sınağı m ərhələlərində modell əşdirmə aparatlar ından istifad ə olunması vacib rol oynayır. Eyni zamanda onu da qeyd etm ək lazımdır ki, hansı m ərhələdə adekvat modell əşdirmə aparat ından istifad ə olunmas ı t ədqiq olunan obyektin mцr əkkəblik dərəcəsindən asılı olaraq təyin olunur. Bu istiqam ətdə mюvcud v əziyyəti ara şdırmaq цчцn tədqiqat obyekti kimi seчilmiş istehsal sisteml ərinin evolyusiya prosesinin m ərhələlərini və hər bir mərhələdə istifadə oluna bil əcək modelləşdirmə aparatlarının istifadə olunmas ının məqsədəuyğunluğunu təyin etmək vacib m əsələ kimi aktuallaşır. Mцxt əlif təyinatlı istehsal sistemlərinin ( İS) inkişaf mərhələlərini «qeyri-mцəyyənlik d ərəcəsi”» v ə t ərkibinin elementl ərinin «mцxt əlifliyi”» nюqteyi-nəzərdən analiz etməklə onlar ın evolyusiyasının kifayət qədər sadədən чox mцr əkkəb sisteml ərə kimi inki şaf etdiyi mц əyyənləşdirilir ( şəkil 3.1). T əbiidir ki, istehsal sisteminin mцr əkkəbliyi artdıqca onun s əmərəliliyi də yцksəlir [7]. İstehsal sistemlərinin avtomatik xətlər Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|