M İ L L İ K İ T A B X A N A
____________________________________
420
lər içərisində öncül yer tuturdu. Bu mövqe müstəqillik əldə ediləndən sonra
keçmiş SSRİ-nin müttəfiq respublikaları içərisində Heydər Əliyev
təcrübəsində daha tez özünü göstərdi. Tarix onun uzaqgörən siyasətini
təsdiq etdi. «Biz keçmiş SSRİ məkanında, demək olar ki, bütün başqa
müttəfiq respublikalarla müqayisədə torpaq islahatını ilk həyata keçirən
respublikalardan biriyik. О vaxt çoxları şübhə edirdi ki, torpaq islahatı
keçirsək, hər şey dağılacaqdır. Ancaq ötən illər göstərir ki, biz nə qədər
düzgün yoldayıq, biz nə qədər uzaqgörən idik».
Aqrar sahədə islahatların uğurları bir də onunla bağlı idi ki, hələ Sovet
hakimiyyəti dövründə Heydər Əliyev tərəfindən Azərbaycanın müstəqil
yaşaması üçün kənd təsərrüfatında da təməl yaradılmışdı. Dövlət başçısı
müstəqillik dövründə isə başqa ölkələrin təcrübəsini öyrənmək, ondan nəticə
çıxarmaq, Azərbaycanın bütün xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla aqrar
islahatlarını daha uğurla həyata keçirməyə müvəffəq oldu. Keçmiş Sovetlər
İttifaqında olan respublikalar içərisində Azərbaycanda aqrar islahatları daha
cəsarətlə və ardıcıl həyata keçirildi. Bu islahatlar nəticəsində
respublikamızda üç növ torpaq mülkiyyət forması yaranmışdır.
1996-cı ilin iyım ayında qəbul edilmiş «Torpaq islahatı haqqında »
Qanun kənd təsərrüfatı torpaqlarının özəlləşdirilməsi üçün şərait yaratdı.
İslahata görə kənd təsərrüfatında torpaqların özəlləşdirilməsi ilə mülkiyyət
forması aşağıdakı normada formalaşmalıdır. Azərbaycan Respublikasının
ümumi torpaq ehtiyatlarını təşkil edən 8,6 milyon hektardan 3,8 milyon
hektarının (44,2 faiz) dövlət mülkiyyətində saxlanılması, 2,7 milyon
hektarının (31,4 faiz) bələdiyyə mülkiyyətinə verilməsi və 2,1 milyon hektar
(24,4 faiz) Impaq sahəsinin özəlləşdirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. 2004-cü
ilə kimi ölkədə artıq torpaq islahatları faktiki olaraq başa çatmışdır. 1390
min hektardan çox torpaq sahəsi əvəzsiz olaraq kəndlilərə paylanmışdır.
Kənd təsərrüfatı məhsulunun 99 faizi özəl bölmədə istehsal olımur.
1
Torpaq islahatı, torpağın kəndlilərə verilməsi nəticəsində kənd təsərrüfatı
məhsullarının istehsalı xeyli artmışdır. Əsas ərzaq malları hesab edilən taxıl,
ət məhsulları, kartof, tərəvəz məhsulları artıq respublikanın tələbatını
ödəyir.
1
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları və sərəncamları (yanvar-mart 2001-ci il). Bakı, 2001, səh. 79
M İ L L İ K İ T A B X A N A
____________________________________
421
Sosial və iqtisadi sahədə əldə edilən uğurlar bir çox göstəricilərə görə
Azərbaycan Respublikasının sürətlə inkişafını göstərir. Bu vəziyyət bir sıra
beynəlxalq forumlarda da qeyd edilmişdir. BMT-nin Azərbaycandakı
rezident əlaqələndiricisi Maks Borsotinin «Yoxsulluğun azaldılması və
iqtisadi inkişaf üçün Dövlət proqramı»nın təqdimatına həsr olunmuş
ümummilli konfransda (Bakı, oktyabr 2002-ci il) çıxışında göstərilmişdir:
«Bir sıra beynəlxalq forumlarda deyildiyi kimi, Azərbaycandakı vəziyyət
gələcəyə nikbin baxmağa əsas verir. Bu yaxınlarda BMT-nin hazırladığı
məruzədə Azərbaycan MDB də daxil olmaqla, Şərqi və Mərkəzi Avropanın
26 ölkəsi arasında ən yaxşı göstəriciyə nail olanlardan biri kimi qeyd
edilmişdir.
Azərbaycan yerli istehsalın artımı baxımından 2-ci göstəriciyə malikdir,
inflyasiyanın aşağı olması baxımından da 2-ci yerdədir. Xaricə borclar
baxımından da az göstəriciyə malikdir. Son on ildə xarici investisiyaların
cəlb olunması və yerli istehsalın artımı baxımından Azərbaycan ən yüksək
göstərici əldə etmişdir».
1
Yoxsulluğun azaldılması meylinin artması da mühüm göstəricilərdən
biridir. 1996-cı ildə Azərbaycanda Dünya Bankı tərəfindən aparılmış
sorğuya əsasən yoxsulluğun səviyyəsi 61 faiz, 2001-ci ildə isə 47 faiz
olmuşdur.
Beynəlxalq Valyuta Fondunun Azərbaycandakı nümayəndəsinin rəhbəri
Mauk Meredin respublikamızda yoxsulluğun azaldılması, sosial-iqtisadi
inkişafın təmin edilməsində görülən işlər, xüsusilə, bu işdə dövlət başçısının
rolunu yüksək qiymətləndirir. Onun çıxışında deyilir: «1990-cı illərin
əvvəllərində Azərbaycan siyasi sabitsizlik və Dağlıq Qarabağ üstündə hərbi
münaqişə dövrünü yaşamışdır. Bu dövr ərzində ölkə iqtisadiyyatı hər il orta
hesabla 20 faiz aşağı düşmüş, inflyasiyanın səviyyəsi isə 1000 faizdən çox
olmuşdur. Belə bir iqtisadi vəziyyətlə yanaşı, manatın məzənnəsi 200
faizdən çox düşmüşdür. Lakin sonrakı dövrdə ölkə prezidenti zati-aliləri
cənab Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə və sabit siyasi şəraitdə iqtisadi artımın
illik səviyyəsi 9 faiz olmuş, inflyasiya isə ildə 2-3
1
«Azərbaycan» qəzeti, 13 fevral 2004-cü il. Xüsusi buraxılış
M
M İ L L İ K İ T A B X A N A
_______________________________________
422
M
M İ L L İ K İ T A B X A N A
_______________________________________
423