M. M. Musayev

 

298 

havayı, suyu kirletmektedir. Türkiye de bu sorunla karşı karşıyadır. 1985 

yılında  NASA  bu  konuda  bir  araştırma  yapmıştır.  Araştırmanın  sonucu 

ürkütücüdür; Türkiye 55 yıl sonra çöl olabilir! Gerçekten de dünya hızla 

çölleşmektedir.  Bu  konuda  Türkiye’de  duyarlı  bir  kurum  vardır:  TEMA 

Vakfı.  Bu  vakfın  kurucusu  Hayrettin  Karaca  “Türkiye’de  her  gün  150 

kamyon  dolusu,  her  yıl  500  milyon  ton  verimli  toprağı  erozyon  sonucu 

kaybediyoruz.”  diyor.  Nedeni  ise  ağaçları  katletmemiz.  Doğal  olarak  bu 

sonuç  akıllı  insanları  düşündürüyor.  Bu  sözler,  onlara  filmlerdeki  uçsuz 

bucaksız  çölleri  hatırlatıyor  ve  “Bugüne  kadar  bizden  kilometrelerce 

uzaktaki coğrafyanın sorunu olarak düşündük bunu, şimdi bizim kapımızı 

mı çalıyor acaba?” dedirtiyor. 

Toprak yok olmakla kalmıyor, tarım alanlarını da sürükleyip götü-

rüyor  beraberinde.  Bu  da  başka  bir  sorunu  gündeme  getiriyor;  köyden 

kente göç. Erozyon, susuzluk ve kuraklığı doğuruyor. Böylece su kaynak-

ları yeterince beslenemiyor, çoğu bitki örtüsü de yok oluyor. Yine araştır-

malar gösteriyor ki, bugüne değin Türkiye’de on iki tür bitki yok olmuş. 

Bu sorunla ancak insanları bilinçlendirerek başa çıkabiliriz. TEMA Vakfı 

da bunun bilincinde. Bunun için herkesi ağaç dikmeye özendiriyor, halkı 

bilgilendirmek  için  eğitmenler  yetiştiriyor.  Vakıf  herkesi  çalışmalarına 

çağırıyor,  her  yardımı  kabul  ediyor,  yeter  ki  “Türkiye  çöl  olmasın!”  Bu 

sloganla çalışmalarına hiç yılmadan devam ediyor TEMA Vakfı. 

İnsanlık, olumlu ya da olumsuz davranışlarının sonucunu mutlaka 

görecektir. Unutmayalım ki; doğa, bizim onu hak ettiğimiz sürece vardır. 

 

‘Tәbiәt ona layiq olduğumuz müddәtdә bizimlә olacaq 

İnsanlıq  var  olduqdan  bәri  ayrı-ayrı  vaxtlarda  çox  müxtәlif  fәla-

kәtlәrlә qarşılaşmışdır. Tariximizdәki әn böyük fәlakәt “Nuh Tufanı” dır. 

Bu tufanda Nuh peyğәmbәr hәr canlıdan ayrı-ayrı cütlәri gәmisinә götürә-

rәk insanlığı yox olmaqdan qurtarmışdır. Bәzi dönәmlәrdә qızdırma, vә-

rәm,  vәba  kimi  xәstәliklәr  insanları  qırıb  tökmüşdür.  Günümüzdә  isә 

AIDS (spit), xәrçәng, hepatit B kimi önәmli xәstәliklәr insanları öldürür, 

tibbi dә düşündürür. ‘Ancaq, bu fəlakətlərdən daha önəmli bir şey var 

ki,  hər  zaman  göz  ardı  edilmişdir:  “Ətraf  mühitin  çirkləndirilməsi” 

problemi.’  Bu  tәhlükә  torpağı,  havanı,  suyu  çirklәndirir.  Türkiyә  dә  bu 

problemlә qarşı-qarşıyadır. “1985-ci ildә “NASA” bu mövzuda araşdırma 

aparmışdır.  Araşdırmanın  nәticәsi  qorxuducudur.  Türkiyә  55  ildәn  sonra 

çöl  ola  bilәr.  Hәqiqәtәn  dә  dünya  sürәtlә  çöllәşәcәkdir.  Türkiyәdә  bu 

problemlә mәşhur olan hәssas bir qurum vardır. “TEMA vәqfi”. Bu vәqfin 

---

 

299 

qurucusu Xeyrәddin Qaraca “Türkiyәdә hәr gün 150 maşın dolusu, hәr il 

500  milyon  mәhsuldar  toprağı  erroziya  nәticәsindә  itiririk”  deyir.  Bunun 

sәbәbi  ağacları  kәsmәyimizdir.  Tәbiidir  ki,  bu  nәticә  ağıllı  insanları  dü-

şündürür. Bu sözlәr onlara filmlәrdәki ucsuz-bucaqsız çöllәri xatırladır vә 

“Bu günә qәdәr bizdәn kilometrlәrlә uzaqdakı coğrafiyanın problemi ola-

raq fikirlәşdik bunu, indi dә bizim qapımızı çalır, görәsәn?” dedirtdirir. 

Torpaq  yox  olmaqla  qalmır,  tәsәrrüfat  sahәlәrini  dә  sürüklәyib 

götürür özüylә. Bu da başqa bir problemi gündәmә gәtirir: kәnddәn şәhәrә 

köç. Erroziya, susuzluq vә quraqlığı doğurur. Belәcә su mәnbәlәri kifayәt 

qәdәr  qidalanmır,  bir  çox  bitki  örtüyü  dә  yox  olur.  Yenә  araşdırmalar 

göstәrir ki, bu günә qәdәr Türkiyәdә on iki bitki növü yox olmuşdur. Bu 

problemi ancaq insanları maariflәndirәrәk hәll edә bilәrik. “TEMA vәqfi” 

dә  bunun  fәrqindәdir.  Bunun  üçün  hamını  ağac  әkmәyә  hәvәslәndirir, 

xalqı  maariflәndirmәk  üçün  hәmin  sahәdә  mütәxәssilәr  yetişdirir.  Vәqf 

hamını öz işlәrinә cәlb etmәk istәyir, hәr yardımı qәbul edir, kifayәtdir ki, 

“Türkiyә  çöl  olmasın!”  Bu  şüarla  işlәrinә  heç  yorulmadan  davam  edir 

“TEMA vәqfi.” 

İnsanlıq  müsbәt,  ya  da  mәnfi  davranışlarının  nәticәsini  mütlәq 

görәcәkdir.  Yaddan  çıxartmayaq  ki,  tәbiәt  bizim  ona  layiq  olduğumuz 

müddәtdә var olacaqdır. 

 

Mәtn 1.2.2.4. 

Yolun  kenarına  oturdum.  Az  ötemde  bir  eşek  otluyor.  Onun  da 

rengi  çağla  bademi;  ağzı,  dişleri,  kulakları,  boynu  ne  güzel!  Otluyor. 

Otları adeta çatırdata çatırdata yiyor. Belki de bu çıtırtılı sesi “Hist, hist!” 

diye  duymuşumdur.  Eşeğin  ot  koparışının  sesinden  apayrı  bir  ses  “Hişt, 

hişt!” dedi. Hani bazen kulağınızın dibinde çok tanıdığınız bir ses isminizi 

çağırıverir. Olur değil mi? Pek enderdir. Belki de kendi kafanızın içinden 

sizin  sevdiğiniz,  hatırladığınız  bir  ses,  ses  olmadan  sizi  çağırmıştır. 

Olabilir.   

‘Yolun  kәnarında  oturdum.  Mәndәn  az  aralıda  bir  eşşәk  otlayır. 

Onun  da  rәngi  yaşıl  badamıya  çalır.  Ağzı,  dişlәri,  qulaqları,  boynu  nә 

gözәldir! Otlayır. Otları sanki çıtırdata-çıtırdata yeyir. Bəlkə də bu çıtırtılı 

sәsi  “Hoşşa,  hoşşa!”  deyә  eşitmişdim.  Eşşәyin  otları  qopartmasından  ta-

mamәn başqa bir sәs “Hoşşa, hoşşa!” dedi. Hanı bәzәn qulağınızın dibin-

dә çox tanıdığınız bir sәs adınızı çağırır. Olur deyilmi? Çox nadir olan bir 

hadisәdir. Bəlkə  də ürәyinizin dәrinliyindәn sizin sevdiyiniz, xatırladığı-

nız bir sәs sәs olmadan sizi çağırmışdır. Ola bilər.’  

---