M ü n d ə r I c a t
Yüklə 5,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Klebsiella, Rhizobium)
- Azotobakterlə
- (Lokxed, 1972)
134
element yoxdur ki, mikroorqanizmlərin təsirinə məruz qalmasın. Torpağın mineral hissəsi müxtəlif qeyri-üzvi və üzvi turşuların, qələ- vilərin, fermentlərin və digər birləşmələrin – torpaq mikroorqanizmlərinin həyat fəaliyyəti məhsullarının təsiri altında parçalanır. Belə ki, nitrifikasiya mikroorqanizmləri nitrifikasiya prosesində güclü azot turşusu ifraz edir. Əl- verişli şəraitdə nitrifikasiya prosesində bir ildə 1ha torpaqda 300kq nitratlar formalaşa bilər. Mikroorqanizmlərin tənəffüsü nəticəsində ayrılan karbon iki oksid minertalların həll olmasını asanlaşdırır. Belə ki, həll olmayan fosfatlar karbonat turşusu ilə həll olur, hansı ki, mikroorqanizmlərin iştirakı ilə CO 2
və suyun qarşılıqlı təsirindən formalaşır:
Ca 3 (PO
4 ) 2 + 2CO 2 + 2H 2 O → 2CaHPO 4 + Ca(HCO 3 ) 2
Bu proseslərin intensivliyi bitkilərin qida elementləri və enerji ilə təmin olunma dərəcəsindən asılıdır. Üzvi qalıqların parçalanması ilə paralel olaraq torpaqda humifikasiya prosesləri də gedir. Bu proseslərdə torpaq biotasının, xüsusən mikroorqa- nizmlərin rolu böyükdür. Bütün ölü üzvi maddələr torpaqda bioloji parça- lanmaya və oksidləşməyə məruz qalir – humuslaşma, torpaq substratının kifayət qədər sabit kimyəvi substansiyası vahid humus maddələri yaranır. Torpaq miroorqanizmləri atmosfer azotunu mənimsəyərək, miroor- qanizmlərin aktiv ştammları əsasında biopreparatların hazırlanmasında isti- fadə edirlər. Əgər ilkin hazırlanan biopreparatlar, məsələn, nitragin sim- biotik mikroorqanizmlərin əsasında hazırlanırdısa, indi qeyri-simbiotik mik- roorqanizmlərin (Klebsiella, Rhizobium) əsasında preperatlar tətbiq olunur (cədvəl 2.19). Mikroorqanizmlərin atmosfer azotunu fiksasiya etmək kimi unikal funksiyası bitkilərin qidalanmasının bioloji mexanizmində istifadə olunur. Bu gələcəkdə müasir ―kimyəvi‖ əkinçilikdən aqrobiosenozlarda bioloji əkinçiliyə keçməyə imkan verir. Mikrob biokütləsində ali bitkilərə lazım olan müxtəlif maddələr var. Oazotla xüsusən zəngindir. Mikroorqanizm hüceyrələrində onun miqdarı 12%, P
2 O 5 - 3%, K 2 O – 2,2%-dir. Mikrob biokütləsinin biokimyəvi tərkibi də müxtəlifdir. Onun quru maddəsinin tərkibində - 53% zülal, 16% - karbohidrat, 18% - nuklein tur- şusu, 10% - yağ, 3% fermentlər, vitaminlər, antibiotiklər və digər bitkilər üçün vacib olan maddələr vardır. Mikroorqanizmlər il ərzində 400q tiamin, 300q pridoksin, 1kq nikotin turşusu sintez edir, həm də torpağın
135
Bioloji aktiv maddə sintez edə bilən bakteriayların miqdarı (%) (Lokxed, 1972)
Bioloji aktiv maddə
Bakteriyalardan ayrılan Torpaq
Rizosfer Rizoplan Tiamin 28,0
51, 68,0
Biotin 14,0
33,3 43,0
Nikotin turşusu 32,7
71,7 74,0
Fol turşusu 26,2
68,5 61,0
Riboflavin 27,0
72,7 76,0
Piridoksin 18,7
56,6 58,0
Vitamin B 12
14,0 20,2
27,0
Çoxsaylı mikroorqanizmlərin yüksək generasiya sürəti və həyatlarının qısa müddətli olması nəticəsində bioloji dövrana mikrob biokütləsinin çox böyük miqdarı cəlb olunur ki, bu da torpaq münbitliyini və bitkilərin lazım olan elementlərlə təchiz olunmasını şərtləndirir, həm də bu maddələr balanslaşmış formada və bitkiyə lazım olan müddətdə daxil olur. Cədvəl 2.20-də bioloji dövrana cəlb olunan mikrob biokütləsinin miqdarı verilir. Cədvəl 2.20 Ağac əkinləri altında olan torpağın mikrob məhsuldarlığı
Əsas cins Mikrob biokütləsi, t/ha 1977
1978 1979
Orta qiymət Palıd
21,1 20,1
14,8 18,7
Tozağacı 22,4
27,2 29,5
26,4 Şam cökə ilə 17,1 19,0 15,5
17,2 Yarpaqlar: Yetgin 21,7
20,2 24,5
22,1 Cavan
20,3 23,0
34,2 25,8
Həm azota, həm də digər elementlərə çevirdikdə böyük rəqəmlər alınır ki, bu da bitkilərin həyat əhəmiyyətli maddələrlə təmin olunmasında, son nəticədə isə ekosistemlərin normal funksiyalaşmasında böyük rol oynayır. Baxmayaraq ki, aqroekosistemlərdə bu rəqəmlər xeyli azdır, bitkilərin həmin elementlə təmin olunmasında bioloji azotun həcmi kifayət qədər əhəmiyyətlidir.
Yüklə 5,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|