Magistrantların XVIII respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci IL
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
Yüklə 10,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
120 2)
Alman alimləri F.Müller və E.Hekkelin «biogenetik» qanunu; 3)
Təkamül nəzəriyyəsinə aid Hardi - Vaynberq qanunu; 4)
Morqan qanunu. Müşahidələrdən aydın olur ki bioloji qanunlar şagirdlər tərəfindən əksər hallarda əzbərlənir. Yəni qanunun mahiyyətini, praktik və nəzəri əhəmiyyətini düzgün dərk edə bilmirlər Qanunların mahiyyətini daha yaxşı başa salmaq üçün müəllim aşağıdak qaydaları yaxşı bilməlidir: (3). a)
b)
təlim metodları və priyomlarını düzgün seçməyi; v) ümumbioloji və xüsusi qanunları əlaqələndirməyi; q) qanunların mahiyyətini düzgün şərh etmək üçün müxtəlif anlayışlar, hadisə və proseslər arasında qarşılıqlı əlaqə yaratmağı. Tədqiqatın nəticəsindən aydın olur ki, əksər müəllimlər qanunların tədrisinə vahid tələb və eyni metodla yanaşırlar. Əsas etibarı ilə şifahi metodlar seçilir. Beləliklə, qanunların tədrisinin öz xüsusiyyəti var. Bioloji anlayışların, fərziyyələrin öyrədilməsindən sonra qanunları daha yaxşı öyrətmək olur. Şagirdlər qanunları öyrənənə kimi xüsusi təlim (hazırlıq mərhələsi) keçməlidir. Bunsuz qanunları şagirdlər yaxşı dərk edə bilməzlər.
Abşeron yarımadası – Xəzər dənizinin qərb sahilində, Azərbaycan dövləti ərazisində yarımada. Yarımadada Bakı, Sumqayıt və Xırdalan şəhərləri ilə yanaşı, 32 qəsəbə yerləşir. Respublikada həlli vacib olan məsələlərdən biri də ekoloji problemlərdir. Ölkə əhalisinin 40%-i, sənaye potensialının isə 70%-i Abşeron yarımadasında yerləşir. Abşeron yarımadasının ümumi sahəsi 222 min hektardır, onun 33 min hektarı yararsız torpaqlardır. Abşeron yarımadasında ümumi sahəsi 3325 ha qədər olan 200-dən artıq göl mövcuddur. Bu göllərə il ərzində 41,5 mln.
metalların və digər zəhərli maddələrin qatılığı yol verilən normadan dəfələrlə çox olduğundan göllərin dib çöküntülərində radionukloidlərin artması müşahidə olunur. Qala gölünün ətrafının 10-20 m enində radioloji monitorinqi və bütün göl ətrafı zolaqda dozimetrik ölçmələr nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, gölün şimal-qərb sahilində bəzi nöqtələrdə qamma şüalanmanın ekvivalent doza gücü 0,3-0,7 mkR/saat intervalındadır. Bu adi fon səviyyəsindən yüksəkdir. Çirklənmə lokal xarakter daşıyır. Gölün ətrafındakı digər sahələrdə qamma şüalanmanın ekvivalent doza gücü adi fon səviyyəsinə uyğun olaraq 0,06-0,14 mkR/saat intervalındadır. Torpaqlarda radioaktivliyin normadan çox olmasına səbəb mənşəcə təbii və süni radioaktiv elementlər ola bilər. Radioaktiv və kimyəvi çirklənmə zamanı radionuklidlərin radiasiya təhlükəliliyi, onların yarımparçalanma dövrü, kimyəvi maddənin toksikliyi, torpaqda parçalanma müddəti və s. nəzərə alınmalıdır. Radioaktiv elementlərlə çirklənmiş torpaq sahələrinin çirklənmə dərəcəsi, torpaq qatının çirklənməsi dərinliyindən, torpağın tipi, növü, geomineraloji və ətraf mühitin coğrafi xüsusiyyətlərindən asılı olaraq konservasiya və bərpa işləri aşağıdakı qaydada həyata keçirilir: a) təhlükə ehtimalı torpaq sahələrində çirklənməyə təbii radioaktiv izotoplar səbəb olduqda, həmin sahələrdə təsərrüfat fəaliyyəti və təmas üçün xüsusi qaydalar müəyyən olunur. Bu sahələrdə radioaktiv maddələrin tərkibi, aqreqat halı, ionlaşdırıcı şüaların mənşəyi və intensivliyi müəyyən edilir. İlk növbədə çirklənmə dərəcəsinin artmasının qarşısının alınması və sonrakı çirklənmənin azalmasına yönəlmiş elmi- texniki işlər aparılır; b) təhlükəli torpaq sahələrində çirklənmə zonaları mütləq ətraf mühitdən izolə edilməlidir. Çirklənmə mənbəyinin xarakteri, tərkibi və şüa növü tədqiq olunaraq ətraf mühitə təhlükə ehtimalını müvəqqəti azaltmaq üçün işçi planı hazırlanıb yerinə yetirilməlidir. Sonralar isə əsaslı təmizləmə və radioaktiv dezaktivasiya texnologiyası əsasında tədbirlər planı yerinə yetirilməlidir. Abşeron yarımadasında ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması məqsədilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən 28 sentyabr 2006-cı il tarixli “Azərbaycan Respublikasında ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına dair 2006-2010-cu illər üçün Kompleks Tədbirlər Planı” təsdiq olunub.
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
121 Aparılan araşdırmalardan məlum olur ki, yarımadada torpağın və göllərin radioaktiv çirklənmədən mühafizəsi bu gündə öz aktuallığını saxlayır. Tədqiqat işində bu problemin yaranma səbəbi və aradan qaldırılması üsullarının araşdırılmasına cəhd olunur.
Təlim prosesi həm muəllimlərin, həm də şagirdlərin aktiv fəaliyyətini nəzərdə tutur. Müəllim nə qədər səy göstərsə də, əgər şagirdlər işləmirlərsə idrak prosesi olmur. Bu baxımdan tədris prosesinin ən önəmli vəzifəsi şagirdlərə müstəqil fəaliyyət göstərməyi öyrətməkdir. Həqiqi müəllim öyrədən şəxs deyildir, əksinə şagirdləri öyrənən müəllim həqiqi müəllimdir. Bu gün müasir təlim prosesi aşağidaki prosesi ön planda saxlayir. Müəllim müəyyən bilikləri öyrədir və onlarin mənimsənilməsi prosesini idarə edir. Təkcə məlumatin verilməsi kifayət deyil, ən vacib cəhət şagirdlərdə tədris əməyi vərdişlərinin yaranmasina, əldə edilmiş biliklərdən istifadə etmək bacarıqlarının inkişaf etdirilməsinə yardım etməkdir (1). Biologiyanın öyrədilməsi yalnız təlimin fəal forma və metodlarının tətbiqi vasitəsi ilə aparıla bilər. Bu aspektdən şagirdlərin idrak fəaliyyətinin aktivləşdirilməsi metodlarından biri də müxtəlif müstəqil işlərin təşkili və aparılmasıdır. Müstəqil işlərin təşkili və aparılması müasir dərsdə xüsusi əhəmiyyətli yer tutur. Çünki, şagird bilikləri məhz müstəqil fəaliyyət prosesində əldə edə bilir. Şagird dərs zamanı müəllimin rəhbərliyi altında çalışmalıdır. Passiv formada dinlənilən, dərslikdən öyrənilən məlumat həqiqi bilikdən uzaqdır. Əsl möhkəm, yaxşı mənimsənilən bilik fəal şəxsi zəhmətlə əldə edilən bilikdir. Müstəqil iş şagirdləri əvvəlcə fəaliyyət göstərməyə məcbur edir, sonra isə onlara suallara cavab tapmağı, əlavə ədəbiyyat oxumağı,ən vacib olanı müəyyən etməyi, təbiət hadisələrini izah etməyi və təhlil etməyi, fikirləşmək, axtarmaq, hipotez irəli sürməyi, yəni son nəticədə bilikləri əldə etməyi öyrədir. Müstəqil iş isrənilən dərsin ən mühüm,ayrılmaz hissəsidir. Çünki, bu fəaliyyət növü dərs vaxtının səmərəsiz keçməsinə imkan vermir, zehni işləməyə məcbur edir, öyrənilən materialı möhkəm və dərindən mənimsəməyə kömək edir. Müstəqil işlər rəngarəng olmalıdır, onların davamiyyəti hər bir dərs ücün optimal olmalıdır. Müstəqil təlim işi didaktik məqsədin yerinə yetirilməsini nəzərdə tutan və xüsusi olaraq ona ayrılmış vaxtda biliklərin axtarışı, onların dərkini möhkəmləndirilməsini, bacarıq və vərdişlərinin inkişafı və formalaşmasının ümumiləşməsini və sistemləşdirilməsini təmin edən şagirdlərin istənilən təşkili fəaliyyəridir. Tədris proqramının hər bir mövzusunun planlaşdırılması zamanı müəllim müəyyən etməlidir ki, mövzunun tədrisi zamanı həyati müşahidələrin və biliklərin hansı ehtiyatından istifadə etmək olar. Öncədən proqramın tələbləri və dərslik üzrə materialın məzmunu ilə əlavə ədəbiyyatla, ekskursiyaların obyektləri ilə, təcrübələrin aparılma vaxtları ilə, müşahidə mövzuları ilə tanış olmaq vacibdir. Dərsə hazırlaşarkən öncədən şagirdlərdə maraq doğura bilən, onları dərsə həvəsləndirə bilən bütün vasitələr müəyyən edilməlidir. Beləliklə, biologiya dərslərinə dair dərs və dərsdən kənar məşğələlərdə şagirdlərin müstəqil işlərinin təşkili zamanı xüsusən yeni təhsil islahatlarının qarşıya qoyduğu distant təhsil modelindən,inteqrativ, interaktiv dərs üsullarından, informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından istifadə, gənc nəsli yeni informasiya cəmiyyətinin tələb etdiyi kimi geniş dünyagörüşə malik, dünya standartlarına uyğun bacarıq və vərdişlərlə təhsilləşdirmək ümumitəhsil məktəblərinin 1-ci dərəcəli vəzifəsi hesab olunmalıdır.
ÜZÜMÇÜLÜK-AZƏRBAYCAN KƏND TƏSƏRRÜFATININ ƏN PERSPEKTĠV SAHƏSĠ KĠMĠ Ələkbərzadə A.M. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (UNEC) Üzümçülük – tarix etibari ilə kənd təsərrüfatının ən qədim, ən zəngin və ən perspektiv sənaye xarakterinə malik olan sahələrindən biri hesab olunur.Həyata keçirilən müxtəlif saysız hesabsız arxeoloji qazıntılar, ampeloqrafiya işləri, dil folklor nümünələr, müxtəlif yazılı mənbələr,toponomika,qaya üstü Yüklə 10,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|