MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Təlim şagirdlərin biliklər sistemini mənimsəmələrinə və həmin bilikləri təcrübəyə tətbiq etmək üçün lazım olan
- Təlim fəaliyyətinin strukturu.
- İdrak tələbatları, təlim motivləri təlim məqsədləri və vəzifələri, tədris işləri
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
309 309
309 309
309 309
309 309
309 fəaliyyəti Ģüurlu məqsədlərlə idarə olunsun. Həqiqi mənimsəmə həmiĢə müxtəlif idrak məsələlərinin həlli ilə bağlı olan fəal prosesdir. Belə mənimsəmə nəticəsində əldə edilən biliklər müəyyən sistem təĢkil edir və təcrübəyə tətbiq oluna bilir.
Təlim şagirdlərin biliklər sistemini mənimsəmələrinə və həmin bilikləri təcrübəyə tətbiq etmək üçün lazım olan vərdiş və bacarıqlara yiyələnmələrinə yönəlmiş məqsədyönlü idrak fəaliyyətidir. Təlim məqsədəyönəlmiĢ prosesdir. Burada insanın öyrənməsi baĢ verir. Lakin hər cür öyrənməni təlim adlan- dırmaq olmaz. Yalnız mütəĢəkkil, məqsədəuyğun və planlı öyrənmə prosesini təlim adlandırmaq olar. Adətən, təlimdən danıĢarkən müəllimin buradakı rolunu nəzərə alırıq. Təlim prosesində öyrədən müəllim və öyrənən Ģagird mövcud olur. Onların qarĢılıqlı təsiri Ģəraitində, həm müəllim, həm də Ģagirdin fəallığının təsiri altında Ģagird bilik və vərdiĢlər əldə edir. Müəllim isə həmin prosesi idarə edir. Təlimin müvəffəqiyyəti psixoloji cəhətdən bir-biri ilə bağlı olan üç amildən asılıdır: nəyi öyrədirlər, kim və necə öyrədir, kimi öyrədirlər. Birincisi, təlimin xarakteri, bu sahədə müvəffəqiyyətin əldə edilməsi mənimsənilməli olan materialdan, onun məzmunu və sistemindən asılıdır. Ona görə də təlimin məz- mununun düzgün seçilməsinə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Məzmun düzgün seçilmədikdə, sistemsiz və pərakəndə olduqda, öyrənilməsi nəzərdə tutulan məfhumlar lazımi səviyyədə açılmadıqda mənimsəmənin səmərəli gedəcəyinə ümid bəsləmək olmaz. Ona görə də öyrənilən fənlərin siyahı- sını və həcmini dəqiqləĢdirmək, dərs proqramlarının və dərsliklərin həddən artıq yüklənməsini aradan qaldırmaq, bunları lüzumsuz mürəkkəbləĢdirilmiĢ, ikinci dərəcəli materialdan təmizləmək; tədris fənnləri haqqında əsas anlayıĢları və ümdə ideyaları son dərəcə aydın ifadə etmək,
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
310 310 elm və təcrübənin yeni nailiyyətlərinin bunlara da lazımınca əks olunmasını təmin etmək lazımdır. Adətən, təlimin məzmunu düzgün seçilmədikdə, Ģagirdlərə dolaĢıq, çətin, ikinci dərəcəli, o qədər də yenilik xarakteri daĢımayan materiallar təqdim olunduqda onlarda asanlıqla həmin materiallara qarĢı psixoloji doyumluluq yaranır. Təlim prosesindəki fəallıqları aradan qalxır. İkincisi, təlimin xarakteri, bu sahədə müvəffəqiyyət əldə edilməsi öyrədən adamın - müəllimin Ģəxsi keyfiyyətlərindən, pedaqoji və metodiki ustalığından, hər bir halda tətbiq etdiyi konkret tədris metodundan, Ģagirdlərin psixologiyasını də- rindən bilməsindən və s. asılıdır. Müəllim öz Ģəxsi keyfiyyətləri ilə Ģagirdlərə nümunə olmalıdır. Yüksək pedaqoji bacarıq və qabiliyyətlərə malik olmayan müəllim öz vəzifəsinin öhdəsindən lazımınca gələ bilməz. Onda yüksək pedaqoji mərifət, pedaqoji ünsiyyət keyfiyyəti formalaĢmalıdır. Müəllim təlim materialını didaktik yolla iĢləyərək Ģagirdlərə zəruri məlumatı verməyi, onların fəaliyyətini səfərbər edə bilməyi, Ģagirdlərin əqli inkiĢafına təkan verməyi bacarmalıdır. Təlimin müasir metodlarından yerli-yerində istifadə edə bilməyən müəllim öz vəzifəsinin öhdəsindən lazımınca gələ bilməyəcəkdir. Nəhayət, üçüncüsü, təlim prosesi öyrədilənin-Ģagirdin xüsusiyyətlərindən, onun fərdi psixi inkiĢaf xüsusiyyət- lərindən (əqli, emosional, iradi), onda təlimə qarĢı münasibətin yaranmasından, onun meyl və maraqlarından, tələbat və öyrənməyə qabillik imkanlarından da çox asılıdır. BaĢqa sözlə, təlim prosesi Ģagirdlərin fərdi-psixoloji və yaĢ xüsusiyyətləri ilə sıx bağlıdır. Bu cəhətlər nəzərə alınmadan təlim fəaliyyətini təĢkil etmək və lazımi müvəffəqiyyətə nail olmaq mümkün deyildir. Təlim fəaliyyətinin strukturu. Ġnsan təlimin köməyi ilə bəĢəriyyətin təcrübəsinə yiyələnir. Bu təcrübəni öyrənmədən onun həyatda baĢ çıxarması mümkün deyildir. Həmin təcrübənin öyrənilməsinin, mənimsənilməsinin baĢlıca yolu www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
311 311
311 311
311 311
311 311
311 isə təlimdir. Ona görə də öyrənmənin strukturunu bilmədən, bu strukturu nəzərə almadan təlim fəaliyyətini təĢkil etmək də çətinləĢərdi. Öyrənmənin, təlimin psixoloji strukturuna aĢağıdakı komponentləri daxil etmək mümkündür: İdrak
Tədris iĢləri də müxtəlif olur. Buraya təhrikedici (icraedici), proqram-məqsədli, fəal əməliyyatlı, nəzarət- tənzimedici (qiymətləndirici, yoxlayıcı, təshihedici) iĢləri aid etmək olar. Ümumiyyətlə, psixoloji tədqiqatlar əsasında əldə edil- miĢ faktlar belə bir cəhəti əsaslandırmağa imkan verir ki, idrak tələbatlarının ödənilməsi insanın normal Ģəkildə inkiĢafı üçün zəruri Ģərtdir. Eyni cəhət insanın öyrənməsinə, təlim fəaliyyə- tinə də aiddir. Öyrənmə məhz insanın idrak tələbatlarından baĢladıqda onun fəallığını təmin edən əsas amilə, motivə çevrilir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, vasitəsiz motiv olan idrak motivləri ilə yanaĢı, vasitəli motivlər də Ģagirdi öyrənməyə təhrik edir. Bu mənada təlimin motivləĢməsi, motivasiya sahəsinin yaranması mühüm əhəmiyyətə malikdir. Təlim motivləri barədə sonrakı bölmədə qeyd olunduğuna görə burada həmin məsələni geniĢ Ģərh etmirik. Öyrənmənin strukturunda təlim məqsədləri və vəzifələrinin də özünəməxsus yeri və rolu vardır. Məhz bu cəhət öyrənmənin təlim xarakteri daĢımasına imkan verir. BaĢqa sözlə, öyrənmə planlı, müəyyən məqsəd və vəzifələri yerinə yetirəcək Ģəkil aldıqda təlimə çevrilir, bilik bacarıq və vərdiĢlərin mənimsənilməsinə gətirib çıxarır. Deməli, təlim fəaliyyətinin məqsədi müvafiq bilik, bacarıq və vərdiĢlərin əldə edilməsindən ibarətdir. Lakin əgər Ģagirddə həmin bilik, bacarıq və vərdiĢlərə yiyələnmək tələbatı yoxdursa həmin məqsədə nail olması mümkün deyildir. Nəhayət, qeyd etdiyimiz kimi, öyrənmənin məqsəd və Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|