MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dərsdə yaddasaxlama tərzlərindən səmərəli istifadə etmənin Ģərtləri.
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
333 333
333 333
333 333
333 333
333 daĢıyır. Problemli təlim isə Ģagirdlərin təfəkkürünün iĢləməsinə, onların axtarıcı, fəal olmasına imkan yaradır. Təlimin problemli xarakter daĢıması və Ģagirdlərə inkiĢafetdirici təsir göstərməsi üçün dərsdə Ģagirdlərin problem situasiya ilə qarĢılaĢdırılması zəruri Ģərtdir. Özünün baĢlıca mahiyyətinə görə təfəkkür yalnız yeni məqsədlər olan yerdə, fəaliyyətin köhnə, əvvəlki üsul və vasitələrinin azlıq etdiyi yerdə lazım gəlir. Belə Ģərait problemli situasiya adlanır. Təlim psixo- logiyası sahəsində tədqiqat aparan alimlər dərsdə problem situasiya yaradılmasının Ģagirdlərin fəallığı üçün zəruri Ģərt olduğunu qeyd edirlər. Bunu məktəb təcrübəsi də təsdiq edir. Dərsdə müvafiq problem situasiya yaradıldıqda Ģagirdlər müəyyən çətinliklərlə qarĢılaĢır, həmin çətinlikdən çıxmaq, qarĢıda duran problemi həll etmək üçün mövcud biliklərinin kifayət qədər olmadığını dərk edirlər. Ona görə də həmin çətinlikdən çıxmaq üçün yollar axtarmağa, təfəkkürlərini iĢə salmağa baĢlayırlar. Məsələn, “GünəĢ çıxdı, Ģagirdlər məktəbin həyətində göründülər” cümləsini təhlil edən Ģagird “GünəĢ” sözünün mübtəda olduğunu göstərir. Həmin Ģagirdə “GünəĢ çıxmamıĢ Ģagirdlər məktəbin həyətində göründülər” cümləsi təqdim edildikdə yenə də «GünəĢ» sözünü mübtəda kimi qəbul edir, onun eyni söz olmasına, eyni suala cavab verməsinə (Ģagirdin özünün verdiyi suala görə) əsaslanır. Bu zaman müəllim Ģagirdin cavabının düzgün olmadığını, burada baĢqa sözün mübtəda olduğunu bildirir. Çətinliklə qarĢılaĢan Ģagird həmin problemi həll etmək üçün yeni yol, vasitə axtarmağın zəruriliyini dərk edir. Bu zaman Ģagirdin fikri prosesi problem situasiyanın təhlilindən baĢlayır. Problem situasiyanın təhlili nəticəsində onun strukturundakı əsas cəhət- lər: məlum olmayan, axtarılan cəhətlər ayrılır. Nəyi axtarmaq, nəyi bilmək lazım gəldiyi müəyyən edilir. Nəticədə Ģagird yaradıcı olur, yüksək fəallıq Ģəraitində çalıĢır. Bütün bunlar isə materialı daha yaxĢı anlamaq, mənimsəməklə yanaĢı
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
334 334 Ģagirdin əqli inkaĢafına da təsir göstərir. Psixoloji ədəbiyyatda problem situasiyanın mahiyyəti, onun tipləri, dərsdə problem situasiyanın yeri və s. məsələlər barədə əsaslı fikirlər irəli sürülmüĢdür. Müəllimin dərsdə yaratdığı situasiyanın dörd tipi qeyd olunur. Birinci tip problem situasiya ən çox o zaman meydana gəlir ki, Ģagird əvvəl əldə etmiĢ olduğu biliklərdən yeni praktik Ģəraitdə istifadə etmək zərurəti qarĢısında qalsın. Bu zaman Ģagird bilik, bacarıq və vərdiĢinin qənaətləndirici səviyyədə olmaması faktını dərk edir ki, bu da onun idrak maraqlarının oyanmasına, yeni biliklər axtarmasına səbəb olur.
nəzəri həlli yolu ilə seçilmiĢ üsulun praktik olaraq həyata keçirilməsinin qeyri-mümkünlüyü arasındakı ziddiyyətdən doğur. Üçüncü tip problem situasiya tədris tapĢırıqlarını yerinə yetirərkən əldə edilmiĢ praktik nəticələrlə, Ģagirddə həmin nəticələri nəzəri olaraq əsaslandırmağa aid biliyin olmaması arasında ziddiyyət olduqda meydana gəlir. Dördüncü tip problem situasiya daha geniĢ yayılmıĢ tipdir. Bu tip problem situasiya o zaman yaranır ki, Ģagird qarĢıda qoyulmuĢ məsələni həll etmək yollarını bilmir, tədris və ya həyat situasiyasında yeni faktları izah etməkdə çətinlik çəkir, daha doğrusu, əvvəlki biliklər yeni faktı izah etmək üçün kifayət etmir. Təlim psixologiyası sahəsində aparılmıĢ tədqiqatlar zamanı müəyyən edilmiĢdir ki, problem situasiyanın ayrı-ayrı tipləri təfəkkür üçün müxtəlif Ģərait yaradır. Problem situasiyanın əsas tipləri barədə müəllimin biliyi, Ģübhəsiz, bu cür situasiyaların yaradılması yollarını müəyyənləĢdirməsinə, bununla da Ģagirdlərin idrak fəaliyyətini idarə etməsinə Ģərait yaradır. Məhz buna görə də müəllim dərsi müasir tələblər səviyyəsinə qaldırmaq üçün həmin cəhətə xüsusi diqqət yetirməlidir.
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
335 335
335 335
335 335
335 335
335 Dərsdə yaddasaxlama tərzlərindən səmərəli istifadə etmənin Ģərtləri. Təlimin müvəffəqiyyəti dərsdə öyrənmənin, yaddasaxlamanın səmərəli yollarından istifadə olunmasından da çox asılıdır. Öyrənmənin, yaddasaxlamanın səmərəliliyini artıran bu cür tərzlər çox və müxtəlifdir. Onlardan bəzilərinə nəzər salaq. Dərsdə öyrənmənin, yaddasaxlamanın bilavasitə müəllimlə bağlı olan səmərəli yollarından biri kimi Ģagirdlərdə öyrənilən materiala qarĢı idrak maraqlarının aĢılanmasını, baĢqa sözlə, təlimin daxili motivlərinin inkiĢaf etdirilməsini göstərmək olar. Müəllim
Ģagirdlərdə öyrəndiklərinə qarĢı idrak marağı yaratdıqda Ģagirdlərin öyrəndiklərini yaddasaxlamaları da səmərəli olur. YaxĢı öyrənmək və yaddasaxlamanın səmərəli Ģərtlərindən bir də müəllimin dərs zamanı Ģagirdlərin diqqətini səfərbər edə bilməsidir. Bu baxımdan dərsdə Ģagirdlərin diqqətini öyrənilən obyek (material) üzərinə yönəltmək, onun ətrafında mərkəzləĢdirmək ən zəruri Ģərtlərdəndir. Öyrənilən materialın daha yaxĢı yadda saxlanılması qarĢıya qoyulmuĢ yaddasaxlama məqsədi, yaddasaxlama müddətindən də asılıdır. Müəllim dərsdə Ģagirdlərin qarĢısında (eləcə də Ģagirdlər öz qarĢılarında) yaddasaxlama, həm də uzun müddət üçün yaddasaxlama məqsədi qoyduqda öyrənilən material uzun müddət yaddan çıxmır. Əksinə, Ģagird materialı sabah müəllimə cavab vermək məqsədini qarĢısına qoyursa, cavab verəndən az sonra həmin material asanlıqla unudulur. Yaddasaxlamanın səmərəli yollarından biri də öyrəndiklərini anlamadır. Əgər müəllim verdiyi materialın Ģagirdlər tərəfindən anlaĢılmasına nail olarsa yaddasaxlama da bir o qədər davamlı və səmərəli olur. Müəllimin öyrətdiyi materialları həyatla əlaqələndirməsi də yadda saxlamanın səmərəliliyinə müsbət təsir edən Ģərtlərdəndir. Müəllim dərsdə Ģagirdlərin öyrəndiklərini yaxĢı yadda saxlaya bilmələri üçün onları həmin materialı təxəyyüllərində
Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|