MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ümumi psixologiya. Psixologiya
- Öyrənmənin müvəffəqiyyətini təmin edən xarici amillər.
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
321 321
321 321
321 321
321 321
321 VI.24.4. Öyrənmənin müvəffəqiyyətini təmin edən amillər Adətən, öyrənmənin müvəffəqiyyətini təmin edən amilləri daxili və xarici olmaqla iki yerə bölürlər. Öyrənmənin
mümkündür. Bu cür subyektiv amillərdən xüsusilə təlimin motivlərini aid etmək olar. Sonrakı bölmədə təlim motivlərinin mahiyyəti və növləri, onların öyrənməyə təsiri qeyd olunduğuna görə burada onları Ģərh etmirik. Psixoloji ədəbiyyatda öyrənmənin müvəffəqiyyətini təmin edən daxili amil kimi diqqət və ustanovkaya xüsusi yer verirlər. Bizə hər an saysız-hesabsız cisim və hadisələr təsir edir. Bunların içərisindən hal-hazırda bizə lazım olan, tanımaq və öyrənmək, mənimsəmək istədiyimiz cisim və hadisələri ayıra, seçə bilmədən qarĢımıza qoyduğumuz məqsədə nail ola bilmərik. Bunlar isə diqqətin bilavasitə iĢtirakı olmadan mümkün deyildir. Xüsusilə təlim fəaliyyətində diqqətin oynadığı rolu nəzərə alaraq K.D.UĢinski yazmıĢdır: «Diqqət Ģüurumuzun elə bir yeganə qapısıdır ki, Ģüurumuzda olan hər bir Ģey mütləq buradan keçir. Ona görə də Ģagirdləri təlim prosesində həmin qapını açıq saxlamağa alıĢdırmaq lazımdır». Təcrübə göstərir ki, müəllim dərsdə Ģagirdlərin diqqətini təĢkil etməyi bacarmasa heç bir informasiyanı mənimsədə bilməz. Ona görə də diqqət öyrənmənin müvəffəqiyyətini təmin edən ən mühüm daxili amillərdən biri kimi özünü göstərir. Bu cəhəti nəzərə alaraq müəllim təlim prosesində diqqətin qanunauyğunluqlarından geniĢ istifadə etməlidir. Qeyd etdiyimiz kimi öyrənmənin, mənimsəmənin səmərəliliyini təmin edən digər daxili amil ustanovkadır. Ġnformasiyaların seçilməsi, iĢlənməsi və onlardan www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
322 322 istifadə edilməsi prosesində insan Ģəxsiyyətinin təzahür etmə halını psixoloqlar ustanovka adlandırırlar. Ustanovka dedikdə tələbatı müəyyən tərzdə təmin etməyə hazırlıq baĢa düĢülür. Ustanovka müəyyən bir fəaliyyətə Ģəxsiyyət tərəfindən dərk edilməyən hazırlıq halətidir. AparılmıĢ müĢahidə və eksperimentlər fərdin ustanovkasının təlim fəaliyyətində mühüm əhəmiyyətə malik olduğunu göstərmiĢdir. Məsələn, psixoloji eksperiment zamanı iki qrupda eyni material eyni yolla öyrədilmiĢ, hər iki qrupda eyni miqdarda təkrar aparılmıĢdır. Lakin qrupların birinə qabaqcadan xəbərdarlıq edilmiĢdir ki, həmin materialı necə öyrəndiklərini soruĢana qədər bir daha təkrar aparılmayacaq, istənilən vaxt onlar yoxlanıla bilərlər. Ġkinci qrupa materialı öyrənmək tapĢırılarkən bildirilmiĢdir ki, yoxlamadan əvvəl mütləq materialı bir daha təkrar etməyə imkan olacaqdır. Sonradan gözlənilmədən hər iki qrupda sorğu aparılmıĢdır. Nəticədə birinci qrupa nisbətən ikinci qrupun nümayəndələri bir daha təkrar edəcəklərini zənn edərək materialı pis yadda saxlamıĢlar. Onlarda verilən materialı qəti, birdəfəlik öyrənmək ustanovkası yaranmamıĢdır. AparılmıĢ psixoloji tədqiqatlar göstərmiĢdir ki, bu cür öyrənmə ustanovkası qarĢıya qoyulan yaddasaxlama məqsədi, yaddasaxlamanın müddəti, möhkəmliyi və xarakterindən asılıdır. Hər Ģeydən əvvəl öyrənmə o zaman səmərəli olur ki, Ģagird öz qarĢısına yaddasaxlama məqsədi qoysun. Təcrübə göstərir ki, qarĢıya öyrənmək, yadda saxlamaq məqsədi qoymadan səmərəli yaddasaxlama mümkün deyildir. Bəzən Ģagird müəyyən bir materialı oxuyur və ya dinləyir. Lakin qarĢısında onu öyrənmək, yadda saxlamaq məqsədi qoymadığına görə suallara ya ötəri cavab verir, ya da heç cür cavab verə bilmir. Onun yadında olsa-olsa emosional cəhətdən təsirli faktlar qalmıĢ olur. Bəzi Ģagirdlər belə halda «bilmədim soruĢacaqsınız» tipli cavablarla yaxalarını qurtarmağa çalıĢırlar. ġagirdin qarĢısında yaddasaxlama məqsədi qoyduqda (istər müəllim, istərsə də Ģagirdin özü tərəfindən) o, www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
323 323
323 323
323 323
323 323
323 verilən materialı yaxĢı öyrənir. Ona görə də müəllim təlim fəaliyyətində öyrənmənin həmin səmərəli yolunu nəzərdən qaçırmamalıdır, Ģagirdləri həmiĢə öyrənmə zamanı öz qarĢılarına yaddasaxlama məqsədi qoymağa alıĢdırmalıdır.
amillər təlim materialının xüsusiyyətləri ilə bağlıdır. Bu xüsusiyyətlər çoxdur. Psixoloqların apardıqları tədqiqatlar həmin xüsusiyyətlərin sistemini müəyyənləĢdirməyə imkan vermiĢdir. Təlim materiallarının xarici amil kimi öyrənmənin müvəffəqiyyətini təmin edən xüsusiyyətlərindən birincisi onun məzmunudur. Təlim materiallarının əsas məzmununu məlumatlar, anlayıĢlar, prinsiplər, qaydalar, bacarıq və vərdiĢ- lər təĢkil edə bilir. Həmin məzmunun düzgün seçilməsi təlimin səmərəliliyi üçün zəruridir. Təlim materialları məzmunca dolğun, anlayıĢları dəqiq açacaq, Ģagirdlərin yaĢ və bilik səviyyələrinə uyğun olmalıdır. Təlim materialını öyrənmənin müvəffəqiyyətini təmin edən xarici amil kimi ikinci mühüm xüsusiyyəti onun
ola bilər. Forma etibarilə o, əĢyavi, obrazlı, sözlü və simvolik Ģəkildə ifadə edilir. Təlim materialının göstərilən formalarının hər birinin özlərinə məxsus dil və üslub xüsusiyyətləri vardır. Ona görə də təlimin həmin formalarından və onların xüsusiyyətlərindən asılı olaraq öyrənmə, mənimsəmə də müxtəlif Ģəkildə gedir. Bu baxımdan təlim prosesində həmin cəhətlərin nəzərə alınması zəruridir. Müəyyən yaĢ dövründə təlim materialının müvafiq formasından istifadə olunması öyrənmənin müvəffəqiyyətini təmin etmək üçün mühüm əhəmiyyətə malikdir. Psixoloji tədqiqatlar əsasında materialın formaca düzgün tərtib edilməsinə verilən psixoloji tələblər müəyyən- ləĢdirilmiĢdir. Bu tələblərə düzgün əməl edilməsi təlim Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|