MahirəNərimanqızı



Yüklə 5,95 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə186/219
tarix17.09.2017
ölçüsü5,95 Mb.
#20
1   ...   182   183   184   185   186   187   188   189   ...   219

www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

330 



330 

tələbatları,  ikinci  halda  cəmiyyətdə  formalaĢan  sosial  tələ-

batlar özünü göstərir. 

Təlimə, öyrənməyə stimul rolunu oynayan anadangəlmə 

tələbatlara  uĢağın  fəallığına  və  informasiyaya  olan  tələbatını 

aid etmək olar. 

Təlim  fəaliyyətinin  stimullaĢmasına  təsir  edən,  həyatda 

formalaĢan tələbatlara qnostik və müsbət sosial tələbatları aid 

etmək  olar.  Bunlardan  bilik  əldə  etməyə  olan  tələbatları, 

cəmiyyətə  xeyir  verməklə  bağlı  tələbatları  və  s.  göstərə 

bilərik. 

Ġnsanın 


öyrənməyə, 

təlim 


fəaliyyətinə 

təhrik 


olunmasında  xarici  və  Ģəxsi  mənbələrin  rolu  da  az  deyildir. 

Xarici mənbələr insanın həyat və fəaliyyətinin sosial Ģəraiti ilə 

müəyyən edilir. 

Burada  insanın  hansı  davranıĢ  tərzini  və  fəaliyyət 

növünü  seçməsi  ilə  bağlı  onun  qarĢısına  qoyulan  tələblər, 

ondan gözlənilən nəticələr və müvafiq fəaliyyət növünü yerinə 

yetirməsi  üçün  imkanların,  obyektiv  Ģəraitin  olması  əsas 

götürülür. 

ġəxsi  mənbələrə  gəldikdə,  bunlar  insanın  maraqları, 

cəhdləri, yönəliĢliyi, inamı və dünyagörüĢü ilə Ģərtlənir. 

Təcrübə  göstərir  ki,  insan  davranıĢının  qeyd  etdiyimiz 

daxili,  xarici  və  Ģəxsi  stimulları  təlim  fəaliyyətilə 

əlaqələndikdə  onun  müvəffəqiyyətinə  əsaslı  təsir  edir.  BaĢqa 

sözlə təlim fəaliyyətinin motivasiya sahəsi formalaĢmıĢ olur. 



ĠnkiĢafetdirici və tərbiyəedici təlim. Yuxarıda təlim və 

inkiĢaf  probleminə  toxunarkən  onun  pedaqoji  psixologiyanın 

və  yaĢ  psixologiyasının  ən  aktual  problemlərindən  biri 

olduğunu, bu sahədə müxtəlif baxıĢların mövcudluğunu qeyd 

etdik.  L.S.Vıqotskiyə  görə  təlim  inkiĢafın  baĢlıca  Ģərtidir. 

Təlim  inkiĢafetdirici  və  tərbiyəetdirici  funksiyaları  yerinə 

yetirir.  Ona  görə  də  təlimin  məzmunu,  forma  və  üsulları  elə  

seçilməlidir  ki,  bu  fünksiyaları  həyata  keçirməyə  imkan 

versin.  ĠnkiĢaf  anlayıĢı  çoxcəhətli  anlayıĢdır.  ġagirdlərin 

inkiĢafından  söhbət  gedərkən  birinci  növbədə  onların  psixi 




www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 



331 

331 


331 

331 


331 

331 


331 

331 


331 

inkiĢafı  diqqəti  cəlb  edir.  Təlim  -  tərbiyə  prosesində 

Ģagirdlərin psixi inkiĢafının əsas istiqamətlərini təhlil edərkən 

psixoloqlar, 

ilk  növbədə,  biliklərin  onların  tətbiqi 

mexanizmlərinin  və  Ģəxsiyyətin  umumi  xassələrinin  inkiĢafı 

Ģəraitini  ayırd  edirlər.  Sözün  geniĢ  mənasında  inkiĢafetdirici 

təlim  Ģəxsiyyətin  formalaĢmasına  yönəldilmiĢ  təlimdir.  Bu 

mənada  təlim  eyni  zamanda  tərbiyəedici  funksiyanı  həyata 

keçirir.  Psixoloqlar  Ģəxsiyyətin  psixi  inkiĢafını  təlimin  həm 

nəticəsi,  həm  də  baĢlıca  Ģəraiti  kimi  qeyd  edirlər.  Professor 

Ə.Əlizadə  haqlı  olaraq  qeyd  edir  ki,  “inkiĢafetdirici  təlim 

prinsipi  Ģagirdlərin  əqli  inkiĢafına  xüsusi  əhəmiyyət  verir  və 

onu  Ģəxsiyyətin  forlaĢması  ilə  qarĢılıqlı  əlaqədə  araĢdırır”. 

Məhz  buna  görə  də  təlim  elə  təĢkil  edilməlidir  ki,  o  təkcə 

Ģagirdlərə bilik, bacarıq verməklə, onların əqli inkiĢafını təmin 

etməklə  kifayətlənməsin,  eyni  zamanda  onlarda  Ģəxsiyyətin 

formalaĢmasına  təkan  versin.  Bu  zaman  təlim  özünün 

tərbiyəedici funksiyasını həyata keçirmiĢ olur.  

 

VI. 24.6. Dərsin təĢkilinin psixoloji Ģərtləri 

 

Müasir  dərsə  verilən  psixoloji  tələblər.  Elmi  texniki 

tərəqqinin  həyatımızın  müxtəlif  sahələrinə  daxil  olduğu  və 

mənimsənilməsi  zəruri  olan  məlumatların  durmadan  artdığı 

müasir dövrdə dərsə daha yüksək tələblər verilir. Bu tələbləri 

həyata  keçirmək  müəllimin  öz  ixtisası  ilə  yanaĢı,  yüksək 

pedaqoji  bacarıq,  vərdiĢ  və  qabiliyyətlərə,  eləcə  də 

psixologiya  elminin,  xüsusilə  təlim  psixologiyasının  müasir 

nailiyyətlərinə dərindən yiyələnməsini tələb edir.  

Müasir  dərs,  hər  Ģeydən  əvvəl,  məktəbə  verilən  müasir 

ictimai  tələblərin  yerinə  yetirilməsinə  yönəldilən  dərsdir. 

Müasir  dərsə  bir  sıra  psixoloji  tələblər  verilir.  Bu  tələblər 

müasir dərsin funksiyaları ilə sıx bağlıdır. Həmin funksiyalara 

öyrədici,  inkiĢafetdirici,  tərbiyəedici  funksiyaları  və  s.  aid 



www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

332 



332 

etmək  olar.  Həmin  funksiyalarla  bağlı  olaraq  müasir  dərsə 

verilən psixoloji tələblərə nəzər salaq. 

ġagirdlərin  fəallığının  təmin  edilməsi  müasir  dərsə 

verilən  ən  baĢlıca  psixoloji  tələblərdən  biridir.  Bu  mühüm 

tələbin  yerinə  yetirilməsi,  hər  Ģeydən  əvvəl,  təlim  prosesində 

mənimsəməyə  təsir  edən  amillərin  nəzərə  alınması  zərurətini  

irəli  sürür.  Təlim  psixologiyasında  belə  amillər  iki  qrupa 

bölünür: daxili və xarici amillər.  

Dərsdə  Ģagirdlərin  fəallığını  Ģərtləndirən  daxili 

amillərdən  biri  onların  diqqətinin  təĢkil  olunmasından 

ibarətdir.  Müəllim  dərsdə  Ģagirdlərin  diqqətini  səfərbər 

etməklə yanaĢı onu mənimsənilməli olan anlayıĢların mühüm 

əlamətləri üzərinə yönəltməlidir. Müasir dərs elə qurulmalıdır 

ki,  ən  zəruri  informasiyalar  Ģagirdlərin  diqqətindən  kənarda 

qalmasın. 

ġagirdlərin  fəallığını  təmin  etmək,  onlarda  lazımi  və 

davamlı bilik və bacarıqlar aĢılamaq üçün dərsdə öyrənməyə, 

yadda saxlamağa, öyrəndiklərini tətbiq etməyə qarĢı yönəliĢlik 

(ustanovka) yaratmaq zəruridir. 

Müasir  dərsə  verilən  psixoloji  tələblərdən  biri  kimi, 

mənimsəməyə təsir edən xarici amillərdən düzgün və səmərəli 

istifadə  olunmasını  qeyd  etmək  olar.  Burada  dərsdə  təlim 

materialının  çətinlik  dərəcəsi,  əhəmiyyətliliyi,  mənalılığı, 

strukturu,  emosionallığı  ilə  yanaĢı,  ən  səmərəli  üsul  və 

vasitələrdən istifadə olunması da tələb edilir. Müasir dərsi ən 

yeni  texniki  vasitələrdən  istifadəsiz  təsəvvür  etmək  mümkün 

deyildir.  Müasir  dərs  inkiĢafetdirici  xarakter  daĢımalıdır. 

Bunun  üçün  dərsdə  Ģagirdin  yalnız  hafizəsinə  deyil, 

təfəkkürünə  xüsusi  olaraq  istinad  edilməlidir.  Ona  görə  də 

dərs  elə  təĢkil  edilməlidir  ki,  Ģagirdləri  fikirləĢməyə  yönəldə 

bilsin. Buna isə dərsdə problemli situasiyanın  yaradılması ilə 

nail olmaq mümkündür. 

Dərsdə problem situasiya yaradılması yolları. Müasir 

dərsə  verilən  ən  mühüm  tələblərdən  biri  onun  inkiĢafetdirici 

olmasıdır.  Burada  problemli  təlim  əvəzolunmaz  əhəmiyyət 



Yüklə 5,95 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   182   183   184   185   186   187   188   189   ...   219




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə