www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya
120
g e r ç ə k l i y ə n ə d ə r ə c ə d ə u y ğ u n g ə l ə r s ə v ə n ə
d ə r ə c ə d ə ə h ə m i y y ə t l i o l a r s a o b i r o q ə d ə r
m ə z m u n l u h e s a b o l u n u r . N i t q i n m ə z m u n l u
o l m a s ı ü ç ü n i n s a n ı n g e n i Ģ b i l i y i , h ə m i n
b i l i k d ə n v ə i s t i l a h l a r d a n d ü z g ü n i s t i f a d ə
e t m ə k b a c a r ı ğ ı o l m a l ı d ı r . B u n l a r o l m a d a n
n i t q ö z ü n ü n m ə l u m a t v e r m ə v ə z i f ə s i n i h ə y a t a
k e ç i r ə b i l m ə z .
N i t q i m i z i n b i z i d i n l ə y ə n l ə r t ə r ə f i n d ə n
q a v r a n ı l m a s ı ü ç ü n o n u n a n l a ş ı q l ı o l m a s ı
x ü s u s i
ə h ə m i y y ə t
k ə s b
e d i r .
N i t q i n
a n l a Ģ ı q l ı l ı ğ ı i k i t ə r ə f l i x a r a k t e r d a Ģ ı y ı r . B i r
t ə r ə f d ə n k o m m u n i k a t o r u n n i t q i n i n n ə q ə d ə r
s ə l i s ,
a y d ı n
o l m a s ı ,
y e r s i z
i b a r ə l ə r l ə
y ü k l ə n m ə m ə s i , d i l i n q r a m m a t i k q a y d a v ə
q a n u n l a r ı n a u y ğ u n o l m a s ı n d a n a s ı l ı d ı r .
D a n ı Ģ a n a d a m ö z f i k r i n i k o n k r e t n ü m u n ə l ə r l ə
ə s a s l a n d ı r m a ğ ı ,
d i n l ə y i c i l ə r i n
s ə v i y y ə s i n i
n ə z ə r ə
a l m a ğ ı
b a c a r m a l ı d ı r .
E y n i
b i r
m ö v z u n u b i r m ü ə l l i m i n o l d u q c a a y d ı n ,
a n l a Ģ ı q l ı , d i g ə r i n i n i s ə q a r m a q a r ı Ģ ı q Ģ ə k i l d ə
Ģ ə r h e t d i y i n i n Ģ a h i d i o l u r u q . N ə t i c ə d ə
b i r i n c i
m ü ə l l i m i
d i n l ə y i c i l ə r
h ə v ə s l ə
d i n l ə y i r , o n u n d ə r s i n d ə n y e n i b i l i k l ə r l ə
ç ı x ı Ģ l a r ,
i k i n c i
m ü ə l l i m i n
v e r d i y i
m ə l u m a t l a r ı q a v r a y a b i l m i r , o n u d i n l ə m ə y ə
h ə v ə s g ö s t ə r m i r l ə r .
N i t q i n a n l a Ģ ı l m a s ı d i n l ə y i c i l ə r i n h a z ı r l ı q
s ə v i y y ə s i n d ə n d ə a s ı l ı o l u r . D i n l ə y i c i n i n
m ö v z u i l ə b a ğ l ı z ə r u r i b i l i y ə m a l i k o l m a m a s ı
o n u a n l a m a s ı n ı d a ç ə t i n l ə Ģ d i r i r . O n a g ö r ə d ə
m ü ə l l i m m ü ə y y ə n m ə l u m a t l a r ı ç a t d ı r a r k ə n
d i n l ə y i c i l ə r i n
b u
s a h ə d ə k i
h a z ı r l ı q
s ə v i y y ə s i n i n ə z ə r ə a l m a l ı d ı r .
N i t q i n b u x ü s u s i y y ə t i x ü s u s i l ə x a r i c i d i l
d ə r s l ə r i n d ə n ə z ə r ə a l ı n m a l ı d ı r . B u n u n ü ç ü n
m ü ə l l i m
Ģ a g i r d l ə r i n
t ə d r i s
e t d i y i
d i l ə
h a z ı r l ı q s ə v i y y ə l ə r i n i a Ģ k a r a ç ı x a r m a l ı v ə ö z
f i k r i n i o n l a r ı n b a Ģ a d ü Ģ ə c ə y i s ə v i y y ə d ə Ģ ə r h
e t m ə l i d i r .
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs
Mərkəz
i
Ümumi psixologiya. Psixologiya
121
Ü n s i y y ə t p r o s e s i n d ə n i t q i n
t ə s i r l i l i k
x ü s u s i y y ə t i n i n n ə z ə r ə a l ı n m a s ı d a a z
ə h ə m i y y ə t ə m a l i k d e y i l d i r . N i t q i n t ə s i r l i l i y i
o n u n f ə a l i y y ə t ə t ə h r i k e t m ə k f u n k s i y a s ı n ı
y e r i n ə
y e t i r m ə y ə
i m k a n
v e r i r .
N i t q i n
t ə s i r l i l i y i i n a n d ı r m a , s ü b u t , t ə l q i n , m ə s l ə h ə t ,
t a p Ģ ı r ı q ,
t ə l i m a t ,
x a h i Ģ ,
ə m r ,
q a d a ğ a n ,
k o m a n d a v ə s . Ģ ə k l i n d ə h ə y a t a k e ç i r . B u c ü r
t ə s i r v a s i t ə l ə r i n d ə n y e r i n d ə v ə m ü v a f i q
Ģ ə k i l d ə i s t i f a d ə o l u n m a s ı l a z ı m i n ə t i c ə n i
v e r ə b i l i r .
N i t q i n
i f a d ə l i l i y i
y ü k s ə k
n i t q
m ə d ə n i y y ə t i n ə
y i y ə l ə n m ə y i n
ə s a s
g ö s t ə r i c i l ə r i n d ə n b i r i h e s a b o l u n u r . D a n ı Ģ a n
v ə y a y a z a n a d a m ö z n i t q i n d ə Ģ ə r h e t d i y i
m ə z m u n a m ü n a s i b ə t i n i n i t q i n i f a d ə l i l i y i n i n
k ö m ə y i i l ə b i l d i r i r .
ġ i f a h i v ə y a z ı l ı n i t q d ə n i t q i n i f a d ə l i l i y i
m ü x t ə l i f Ģ ə k i l d ə h ə y a t a k e ç i r . ġ i f a h i n i t q d ə
t ə s v i r
o l u n a n
c i s i m
v ə
h a d i s ə l ə r ə
m ü n a s i b ə t i n n i t q i n i f a d ə l i l i y i v a s i t ə s i l ə
ç a t d ı r ı l m a s ı n i s b ə t ə n a s a n b a Ģ v e r i r . B u r a d a
m i m i k a v ə p a n t o m i m i k a n ı n i Ģ t i r a k ı , s ə s i n
a h ə n g i v ə s . n i t q i n i f a d ə l i l i y i n i g ü c l ə n d i r i r .
N i t q i n m e x a n i z m l ə r i . N i t q i n y a r a n m a s ı
v ə q a v r a n ı l m a s ı s a d ə r e f l e k t o r f ə a l i y y ə t
q a n u n u ü z r ə c ə r ə y a n e d i r . B u z a m a n n i t q
s t i m u l l a r ı ( q ı c ı q l a n d ı r ı c ı l a r ı ) b i r i n c i s i q n a l
s i s t e m i q ı c ı q l a n d ı r ı c ı l a r ı n ı ə v ə z e d ə b i l i r .
Ə k s ə r
h a l l a r d a
n i t q i n
y a r a n m a s ı
v ə
q a v r a n ı l m a s ı n d a b i z « s i q n a l l a r s i q n a l ı » o l a n
s ö z l ə r ə ə s a s l a n ı r ı q , d a h a d o ğ r u s u , h ə m i n
s ö z l ə r i n m ə n a s ı n a ə s a s ə n o n l a r ı Ģ ü u r s u z ( v ə
y a Ģ ü u r l u ) o l a r a q s e ç i r v ə e y n i l ə Ģ d i r i r i k .
H ə m i n m ü r ə k k ə b p r o s e s b ö y ü k y a r ı m k ü r ə l ə r
q a b ı ğ ı n d a h ə y a t a k e ç i r .
N i t q i n r e f l e k t o r x a r a k t e r ə m a l i k o l m a s ı
b i r d ə o n u n l a a y d ı n l a Ģ ı r k i , a n a d a n g ə l m ə
k a r a d a m l a r v e r b a l n i t q ə m a l i k o l m u r l a r .