MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qleytman Q.
- 10-cu FƏSĠL HAFĠZƏ Qısa xülasə Hafizə haqqında anlayıĢ.
- Hafizənin prosesləri
- Hafizənin növləri və tipləri
- Hafizə keçmiş təcrübənin beyində nəqşləndirilməsi, yadda saxlanması sayəsində sonralar onun tanınma və yada
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
54 54 pronstrastvo. M., 1985. s. 21-34 Vekker A. M. Psixiçeskie proüessı. T. I. , L. – 1974, s. 196-278. Qleytman Q. Fridlund A., Raysberq D. Osnovı psixoloqii. – S. Peterburq, 2001, s.252- 294
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
55 55
55 55
55 55
55 55
55 10-cu FƏSĠL HAFĠZƏ Qısa xülasə Hafizə haqqında anlayıĢ. Ġnsanın duyub qavradıqlarının iz salmadan getməməsi, beyində hifz olunması. Hafizə keçmiĢ təcrübənin beyində nəqĢləndirilməsi, yadda saxlanması, yada sa- lınması və tanınmasından ibarət idrak prosesi kimi. Hafizənin insan həyatında əhəmiyyəti. Hafizə haqqında nəzəriyyələr: psixoloji, fizioloji, biokimyəvi. Hafizə mərkəzi. Hafizənin prosesləri: yaddasaxlama, yadasalma, tanıma, unutma. Yaddasaxlama və onun növləri: məntiqi və mexaniki, qey- ri-ixtiyari və ixtiyari, qısa müddətli və uzun müddətli, mnemonik yaddasaxlama. Yadasalma və tanıma. Unutma və onun xüsusiyyətləri; unutma tempi. Reminisensiya hadisəsi. Hafizənin növləri və tipləri: Yadda saxlanılan materialın növlərindən asılı olaraq hərəkət, surət, emosional və sözlü məntiqi hafizə. Qısa müddətli, uzun müddətli və operativ hafizə. Hafizənin tipləri: görmə tipi, eĢitmə tipi, hərəki tip, qarıĢıq tip. Onların təlim prosesində nəzərə alınmasının əhəmiyyəti. Hafizə pozuntuları. www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
56 56 IV.10.1. Hafizə haqqında anlayıĢ Ġnsanın duyub və qavradıqlarının, psixikasında baĢ verənlərin hamısı izsiz ötüĢmür, müəyyən mənada orada hifz olunur. Bəziləri isə ömürlük qalır. KeçmiĢdə baĢ verənlərin psixikada "izi", iĢarələri, kodu, sürəti qalır. Bizlərdən hər birimiz təsdiq edə bilərik ki, təkrarən duyduğumuz və qavradıqlarımızı tanıyır və onu əvvəllərdə məhz o Ģəkildə yaĢadığımızı söyləyərik.
Psixikanın mühüm universal xüsusiyyətlərindən biri də informasiyanın fasiləsiz olaraq toplanması qabiliyyətidir. Bu proses psixi fəaliyyətin bütün dövr və sahələrini əhatə etməklə bir çox hallarda avtomatlaĢır, hətta az qala qeyri-Ģüuri mahiyyət kəsb edir. Nümunə olaraq psixologiyada iki mötəbər tarixi fakt kimi göstərilən hadisəni vermək istərdik.
Tamamilə savadsız qadın xəstələnir və həyəcanlı, yüksək tonla mənasını özünun də baĢa düĢmədiyi yunan və latın dillərində danıĢmağa baĢlayır. Məlum olur ki, uĢaqlıqda o, keĢiĢin yanında qulluqçu iĢləmiĢdir. KeĢiĢ adətən antik klassiklərin əsərlərindən pafosla parçalar oxuyarmıĢ. Qadın isə qeyri-ixtiyari olaraq onları yadda saxlamıĢ, lakin xəstələnənə qədər bunu heç özü də bilməmiĢdir.
Aptekdə gipnoz edilmiĢ Ģəxs dərmanların üzərindəki yüzlərlə yazını, dərman adlarını əzbərdən söyləmiĢdir. Halbuki onun tibblə heç vaxt bağlılığı olmamıĢdır.
Hafizə bütün canlılarda vardır. Hətta, bitkilərin də yaddaĢının olması ilə bağlı elmi fikirlər söylənilir. GeniĢ mənada, hafizəni canlı orqanizmin informasiyanı təsbit edən anadangəlmə və həyatda qazanılan mexanizm kimi də xarakterizə etmək olar.
Hafizənin insan həyatında və fəaliyyətində əhəmiyyəti www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
57 57
57 57
57 57
57 57
57 olduqca böyükdür. Əgər hafizə olmasaydı hər Ģey insana həmiĢə yeni görünərdi. Hafizə olmasaydı insan «əbədi olaraq yeni doğulmuĢ uĢaq vəziyyətində qalardı» (Ġ.Seçenov). Bütün psixi proseslərin ən mühüm xarakteristikası olan hafizə insan Ģəxsiyyətinin vahidliyini və tamlığını təmin edir. Hafizə və onun mexanizmləri ta qədim zamanlardan mütəfəkkirlərin diqqətini cəlb edən bir problem olmuĢdur. Bu baxımdan hafizənin psixoloji, fizioloji, biokimyəvi və s. nəzəriyyələri meydana çıxmıĢdır. Hafizənin psixoloji nəzəriyyəsində hələ vaxtilə Aristotelin irəli sürdüyü assosiasiya anlayıĢı xüsusilə diqqəti cəlb edir. Bu anlayıĢ bütün psixi törəmələrdə məcburi prinsip kimi irəli sürülmüĢdür. Bu prinsipə görə əgər müəyyən psixi törəmələr Ģüurda eyni vaxtda və ya bir-birinin ardınca meydana gəlirsə, onların arasında assosiativ əlaqə yaranır və bu əlaqələrin hər hansı bir ünsürü yenidən canlandıqda Ģüurda mütləq onun bütün ünsürlərinin təsəvvürünü yaradır. Assosionistlər obyektlərin məkan-zaman yaxınlığından, oxĢarlığından və fərqindən asılı olaraq üç assosiasiya tipini ayırmıĢlar: qonĢuluq üzrə, oxĢarlıq üzrə, əkslik üzrə. Bunların yaddasaxlama və yadasalmada əsas rol oynadığını göstərmiĢlər. Hafizə haqqında fizioloji nəzəriyyənin əsasını akademik Ġ.P.Pavlov qoymuĢdur. Bu Ġ.P.Pavlovun ali sinir fəaliyyətinin qanunauyğunluqları haqqında təliminin əsas müddəaları ilə sıx bağlıdır. BaĢqa sözlə, fizioloji nəzəriyyə hafizənin fizioloji əsasını beyin qabığında müvəqqəti əlaqələrin yaranması, möhkəmlənməsi və canlanması ilə bağlayır. Hafizə haqqında biokimyəvi nəzəriyyə tərəfdarları belə hesab edirlər ki, beyində müəyyən üzvlərin möhkəmlənməsi, hifz edilməsi və yada salınması proseslərinin mexanizmləri əsasında xarici qıcıqlandırıcıların təsiri altında sinir hüceyrələrində baĢ verən spesifik kimyəvi dəyiĢmələr durur.
Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|