Mehdi SƏLİmzadə QƏDİr xəLİlov
Yüklə 2,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
30 qanunvericilk orqanlarının üzvləri, hökumətin nazirləri, silahlı qüvvələrdə və ya polis orqanlarında xidmət edən dövlət qulluq- çuları, məhkəmə hakimiyyətinin üzvləri, notariuslar, seçki ko- missiyalarının üzvləri və digər şəxslər alkald və bələdiyyə mü- şaviri vəzifələrinə seçilə bilməzlər. Qeyd etmək lazımdır ki, bir sıra xarici dövlətlərdə qanunvericilikdə seçicilərin səsverməsi yolu ilə yerli təmsilçi orqanlarının deputatlarının vaxtından əv- vəl geri çağırılması qaydası da nəzərdə tutulur. Meksikanın bələdiyyə idarəetməsinin özünəməxsus xüsusiyyəti ondan iba- rətdir ki, birbaşa xalq səsverməsi yolu ilə seçilmiş bələdiyyə sədrləri və müşavirləri növbəti səlahiyyət müddətinə seçilə bil- məzlər. Adından asılı olmayaraq vəzifəyə təyin edilmiş yerli özünüidarəetmə orqanlarının vəzifəli şəxsləri növbəti səlahiyyə- ti müddətinə, hətta həmin bələdiyyədə olan digər vəzifəyə seçilə bilməzlər. Deputat mandatlarının birləşdirilməsi məsələsi də cürbə- cür tənzimlənir: birdən, bir neçə mandatı birləşdirmək qərarın- dan (Danimarkada – yerli, regional və parlament səviyyəsində), habelə yerli və regional səviyyədə ikili mandat sistmindən (Norveç, İsveç, Danimarka, Böyük Britaniya, İrlandiya, Nider- land, AFR) bir deputat mandatına qədər (Avstriya, Belçika, Fransa). Avstriyada istisna kimi ən aşağı səviyyənin mandatının ən yuxarı (parlament) səviyyənin mandatı ilə birləşdirilməsinə yol verilir. İtaliyada bir səviyyədə mandatların (regional, əyalət və bələdiyyə) , habelə parlament mandatı ilə birləşdirilməsinə yol verilmir. Lüksemburqda yerli özünüidarəetmə orqanının üz- vü, eyni zamanda milli parlamentin və Avroparlamentin üzvü ola bilər. 31 Bir çox hallarda yerli özünüidarəetmə orqanlarının say tərkibi minimal və maksimal hesablamalarla müəyyən edilə bi- lər, daimi tərkib isə həmin rayonun əhalisinin sayı ilə hesabla- nır. Məsələn, Peru Respublikasında birbaşa müəyyən edilmişdir ki, 500 nəfər sayına malik bələdiyyələrdə alkald və 5 bələdiyyə müşaviri, 500-dən 1000-dək – alkald və 8 bələdiyyə müşaviri seçilir və s. Yerli təmsilçi orqanlarının say tərkibinin belə tən- zimlənməsi onların tərkibinin hədsiz artmasından, habelə seçki- lərə sərf olunan xərclərin artmasından qoruyur. Yerli özünüidarəetmə orqanlarına keçirilən seçkilərdə, adətən absenteistlərin, yəni səsvermədə iştirak etməyən şəxs- lərin faizi yüksək olur (məsələn, ABŞ-da qeydə alınmış seçici- lər sayının üçdə bir hissəsi). Mütləq kvorum nəzərdə tutulmuş dövlətlərdə bu faiz, şübhəsiz ki, kifayət qədər yüksəkdir. Yerli özünüidarəetmə orqanları struktura görə, bir qayda olaraq, birpalatalıdır. Bu orqanların ikipalatalı əsasda qurulması çox nadir hallarda olur (məsələn, Nyu-Yorkun bələdiyyə şura- sı). Bələdiyyə orqanının strukturu, onun say tərkibi kimi, əra- zinin ölçüsü və əhalinin sayı ilə müəyyən edilir. Yerli özünüidarəetmə orqanlarının fəaliyyətinin əsas for- masını keçirilməsi yerli qanunvericiliklə tənzimlənən sessiyalar təşkil edir. Aşağı ərazi bölmələrində bu sessiyalar tez-tez keçiri- lir (ABŞ-da ayda bir-iki dəfə, Böyük Britaniyada – hər ay). Yu- xarı orqanların sessiyaları rübdə və ya yarım ildə bir dəfə ke- çirilir. Yerli icra orqanlarının (mer, icra şurası və s.) tələbi ilə həmçinin növbədənkənar və ya fəvqəladə sessiyalar keçirilə bilər. Adətən, fövqəladə sessiyalar sırf konkret məsələlərin həlli məqsədilə çağırılır və həmin sessiyalarda digər məsələlərin həlli hüquqi qüvvəyə malik deyildir. 32 Yerli özünüidarəetmə orqanları öz səlahiyyətləri daxilin- də qərarlar qəbul edir, rəylər, təkliflər və tövsiyələr verirlər. Ümumi prinsip ondan ibarətdir ki, yerli icmalar və onların ira- dəsini ifadə edən, əhali tərəfindən seçilən yerli özünüidarəetmə orqanları onların səlahiyyətlərindən istisna edilməmiş və müəy- yən olunmuş qaydada hakimiyyətin digər orqanına verilməmiş istənilən məsələlər üzrə fəaliyyətinin həyata keçirilməsi zamanı qanun çərçivəsində tam sərbəstliyə malikdirlər. Səlahiyyətlərin özü yalnız qanun çərçivəsində şübhə altında olar, hakimiyyətin digər, mərkəzi və ya regional orqanı tərəfindən məhdudlaşdırıla bilər. Məsələn, İspaniyanın 1978-ci il tarixli Konstitusiyası «yerli administrasiya» adlı xüsusi bölməsində hüquqi şəxsin hüquqlarına bütövlüklə malik olan bələdiyyələrin muxtariyyəti- nə təminat verir. Konstitusiyaya görə bələdiyyələrə rəhbərlik və onların idarə edilməsi alkaldlardan və müşavirlərdən ibarət olan müvafiq bələdiyyə şuraları tərəfindən həyata keçirilir. Müşavir- lər xüsusi qanuna uyğun olaraq ümumi, bərabər, azad və gizli səsvermə yolu ilə bələdiyyənin sakinləri tərəfindən seçilirlər. Alkald (şuranın sədri) müşavirlər tərəfindən və ya birbaşa bə- lədiyyənin sakinlər tərəfindən seçilir. Yerli özünüidarəetmə orqanlarının qərarları məhkəmə qaydasında mübahisə edilə bilər. Bir sıra dövlətlərin (məsələn, İtaliyanın) qanunvericiliyi ilə yerli seçkili orqanlar konstitusiya- ya zidd olan hərəkətlər etdikdə, habelə qüvvədə olan qanunları ciddi şəkildə pozduqda, mərkəzi hakimiyyətin qərarını icra et- məkdən imtina etdikdə və digər hallarda onların buraxılması imkanı nəzərdə tutulur. Qanunvericiliklə, həmçinin yerli özü- nüidarəetmənin icra orqanının buraxılması, habelə qeyri-qanuni 33 əməllər törətmiş onun sədrinin istefaya göndərilməsi imkanı da nəzərdə tutulmuşdur. Yerli özünüidarəetmə orqanının buraxılması deputatlar kütləvi şəkildə istefa verdikdə və ya davamlı çoxluğun olmama- sı səbəbindən yerli özünüidarəetmə orqanının fəaliyyətinin tam səmərəsiz olduqda, habelə milli təhlükəsizlik məsələləri baxı- mından həyata keçirilə bilər. Məsələn, İtaliyada belə bir qərar Respublika Prezidentinin əsaslandırılmış fərmanı əsasında mər- kəzi parlamentin xüsusi təşkil edilmiş komissiyasının hesabatı- nın dinlənilməsindən sonra qəbul edilir. Vilayət şurasının bura- xılması haqqında fərman ilə ölkə Prezidenti tərəfindən seçki hü- quqlarının tam həcminə malik olan üç nəfərdən ibarət müvəq- qəti komissiya yaradılır. Komissiya üç ay müddətində yeni vila- yət şurasının seçkilərini təyin edir və icra orqanının (cuntanın) səlahiyyətlərinə aid edilən adi inzibati fəaliyyətlə məşğul olur. Komissiya heç bir digər orqan tərəfindən ləğv edilə bilməyən və sonradan yeni seçilmiş vilayət şurasının təsdiqinə təqdim edilən qərarlar qəbul edir. 2.3. Yerli özünüidarəetmə orqanlarının səlahiyyətləri Yerli özünüidarəetmə orqanlarının səlahiyyətlərinin əsas həcmi milli qanunvericiliklə müəyyən edilir və hətta bir dövlət daxilində fərqlənə bilər. Yerli cəmiyyətlərin səlahiyyətlərinə aid olan ümumi qayda ondan ibarətdir ki, bütün bu səlahiyyətlər yalnız yerli məsələlərə münasibətdə bütöv və hərtərəfli olmalı- dır. Faktiki olaraq onlar yalnız yerli məsələləri həll etmək sə- lahiyyətlərinə malikdirlər. Məsələn, Bavariyanın Konstitusiyası Yüklə 2,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|