Mehdi SƏLİmzadə QƏDİr xəLİlov
Yüklə 2,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
6 bərabərliyi və s. həmin problemlərə müxtəlif yanaşma tələb edir. Dövlət bəzən bu qədər çox müxtəlifliyi nəzərə almaq iqtidarında olmur. Bunun üçün onun imkanları azlıq edir və bu imkanlar bir çox hallarda düzgün bölüşdürülmür. Nəyahət dövlət üçün əlavə, mənfi nəticələr verən idarəçilik yükü ortaya çıxır. Bir növ dövlətin idarəetmə imkanlarına uyğun gəlməyən əlavə tənzimləmə sahəsi yaranır ki, dövlət bunun öhdəsindən çətinliklə gəlir. Bir çox hallarda da qarşıya qoyulan məqsədə nail olmaq qeyri-mümkündür və ortaya yeni problemlər çıxır. Bundan yayınmağın ən faydalı yolu idarəçilik yükünün səmərəli şəkildə paylanmasıdır. Bu, dövlət idarəetməsində idarə olunan obyektlərin bəzilərinə özü-özünü idarə etmək imkanlarının verilməsidir. Bunun üçün obyektin hansı sahələrdə, hansı həddə qərarlar qəbul edəcəyi müəyyənləşdirilir və dövlət operativ müdaxilə hüququnu saxlamaqla həmin sahəyə toxunmur. Yerli özünüidarəetmə sadəcə bu səbəbdən yaranmır. Yerli özünüidarəetmənin yaranması zərurəti həm də idarəetmə- nin özünün ümumi məqsədlərindən doğur. Hər bir idarəçilikdə məqsəd qarşıya qoyulmuş hədəflərə ən optimal, səmərəli üsul- larla nail olmaqdır. Dövlət idarəetməsində də bu belədir və əsas üsullarından biri idarə olunan obyektin marağının nəzərə alın- masıdır. Bu zaman idarə olunanın marağının ödənilməsi qarşıya qoyulan məqsədlə və ya idarə edənin davranışı ilə əlaqələn- dirilir və nəticədə də idarə olunanın lazımi istiqamətdə müstəqil fəaliyyəti stimullaşdırılır. Bu zaman dövlət idarəetməsinin əsas funksiyalarından biri olan daimi nəzarət funksiyasını yerinə yetirməkdən qismən azad olur. Dövlət öz işlərinin bir hissəsini müəyyən subyektlərə verir və bununla da, idarəçilik resurslarına qənaət olunur, ikincisi, idarəçilik verilən subyektlərə məsələləri 7 öz nöqteyi-nəzərincə və deməli, öz marağına uyğun həll etmək imkanı verməklə onun qarşıya qoyulan məqsədlərə çatmaq istə- yini stimullaşdırır və beləliklə, özünü idarəetmənin səmərəli ol- ması müəyyən qədər təmin olunmuş olur. Məlumdur ki, yerli problemləri həmin ərazinin sakinlərindən başqa kimsə yaxşı bil- məz. Bilsə belə, bu problemin həllində onlar qədər maraqlı ol- maz, o baxımdan ki, əldə ediləcək müsbət nəticədə yerli sakin- lərin maraqları təmin olunacaq. Yerli əhalinin marağı şəxsi de- yil, ictimai maraqdır və bu maraq ümumi ictimai maraqları tə- min etməli olan dövlətin maraqları ilə üst-üstə düşür. Dövlət yerli sakinləri idarəçilikdə maraqlı etməklə özünün də maraqla- rını ödəmiş olur. Bununla da dövlət idarəçilik imkanlarına qənaət edir və idarə olunan subyekt dövlətin maraqlarına daxil olan istiqamətdə hərəkət etməklə idarəçilik məqsədlərinə nail olmanı tezləşdirir. Yerli idarəçilik dövlət orqanları tərəfindən həyata keçirilir. Bu zaman mərkəzdən verilən göstərişlər və öz- lərinin səlahiyyətləri çərçivəsində dövlət orqanları ərazinin problemlərini həll edirlər. Lakin yuxarıda göstərdiyimiz amillər (birincisi, dövlət idarəçilik imkanlarına qənaət, ikincisi, dövlətin idarəçilik yükünün azaldılması, üçüncüsü, idarəetmənin səmərə- li olması və dövlətin maraqlarının ödənilməsi) dövlətin idarəet- mə funksiyasını müxtəlif qurumlarla bölüşdürməyə sövq edir. Nəticədə də yerli özünüidarəetmə ortaya çıxır. Yerli özünüidarəetmə bütün deyilənlərdən göründüyü kimi, dövlət fəaliyyətinə yaxıdır. Eyni zamanda, dövlət idarəçi- liyi kimi, bu idarəçilik də ictimai maraqların təmin olunmasına yönəlib. Bu onu da sübut edir ki, yerli özünüidarəetmə bir sıra sırf dövlət hakimiyyəti funksiyalarına malikdir. Yerli özünü- idarəetmə mahiyyətcə bu və ya digər ərazinin əhalisinə öz işlə- 8 rini həll etmək üçün müəyyən sərbəstliyin verilməsidir. Burada yerli kollektivin marağı stimullaşdıran vasitə kimi çıxış etmə- sinə səbəb odur ki, o, yerli kollektivə öz marağına uyğun davranış forması seçməyə imkan verir. Bu kitab üzərində işləyərkən ilk növbədə yerli özünüida- rəetmə sahəsində olan mövcud təcrübə təhlil edilmişdir. Yerli özünüidarəetmənin müstəqil Azərbaycan üçün yeni bir təsisat olmasını qəbul edərək bu sahədə beynəlxalq təcrübənin öyrənil- məsinin böyük əhəmiyyətə malik olması qaçılmaz bir faktdır. Kitabda bu istiqamətə xüsusi önəm verilmişdir. Qarşınızda olan kitabda yerli özünüidarəetmənin ümumi anlayışı və əsas prinsipləri açıqlanır, onun sistemləri, formalaş- dırılması qaydası və yerli özünüidarəetmə orqanlarının səlahiy- yətləri, xarici dövlətlərin bununla bağlı təcrübəsi barədə bəhs olunur. Eyni zamanda, yerli özünüidarəetmə sahəsində beynəl- xalq əməkdaşlığın həyata keçirilməsinə də diqqət yetirilərək, bu sahədə olduqca böyük təcrübəyə malik olan Avropa Şurası, onun məqsəd və vəzifələri, yerli və regional özünüidarəetmə sistemində rolu və fəaliyyəti, xüsusilə də Şuranın tərkib hissəsi olan Avropa Yerli və Regional Hakimiyyətlər Konqresi haq- qında geniş məlumatlar təqdim edilir. Bundan əlavə kitabda yerli özünüidarəetmənin hüquqi əsaslarının əhəmiyyəti vurğula- naraq, bu sahədə başlıca beynəlxalq sənəd kimi çıxış edən Yerli özünüidarəetmə haqqında Avropa Xartiyasının mətni verilir, onun qəbul edilməsi tarixi barədə bəhs olunur və sənədin müd- dəalarının maddə-maddə şərhi həyata keçirilir. Mehdi Səlimzadə 9 I FƏSİL YERLİ ÖZÜNÜİDARƏETMƏNİN ANLAYIŞI 1.1. Yerli özünüidarəetmənin ümumi anlayışı və əsas prinsipləri erli özünüidarəetmə istənilən müasir demokratik cəmiyyətin mütləq atributudur. Xarici bələdiyyə hüququna yerli özünüidarəetmənin böyük sayda müxtəlif mo- delləri və təşkil növləri məlumdur. Yerli özünüidarəetmə sis- temlərinin formalaşdırılmasında fərqlər bir çox amillərdən, o cümlədən siyasi rejimdən, ölkədə üstünlük təşkil edən hakimiy- yətin təşkili və yerlərdən idarə edilməsi ideyasından, dövlət qu- ruluşundan, dövlətin inzibati-ərazi bölgüsündən, milli ənənələr- dən və s. asılıdır. Əksər müasir dövlətlərdə yerlərdə bütün işlərin idarə olunması gizli səsvermə yolu ilə ümumi, bərabər və birbaşa seç- ki hüququ əsasında formalaşan xüsusi yerli idarəetmə orqanları, habelə mərkəzdən xüsusi təyin edilmiş yerli idarəetmə orqanları tərəfindən həyata keçirilir. Yerli və ya bələdiyyə özünüidarəet- məsi dedikdə ölkənin bu və ya digər inzibati-ərazi vahidinin əhalisini bilavasitə təmsil edən xüsusi seçkili orqanlar tərəfin- dən həyata keçirilən yerli məsələlərin idarəetmə sistemi nəzərdə tutulur. Avropa Şurası tərəfindən 1985-ci il oktyabrın 15-də qə- Y Yüklə 2,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|