MəHƏRRƏm qasimli

 
~ 47 ~ 
cələri  ilə  sıx  bağlı  olduğuna  görə  Yunq  hesab  edirdi  ki,  insanın 
mənəviyyat  əxlaqı  düzəlməyənə  qədər  onun  mənəvi  əzabları  da 
qurtarmayacaq (12,45). Mifoloji obrazları tədqiq edərkən kosmik 
Ģərlə  mübarizə  aparan  qəhrəman  obrazının  qalibiyyətini  K.Yunq 
insanın  ―azadlıq  uğrunda  mübarizəsi‖  adlandıraraq  insanın  öz 
nəfsinin  –  eqosunun  əsarətindən  qurtulması  olan  fundamental 
problemdən  danıĢır.  Mifoloji  qəhrəman,  əslində,  özünə  qalib 
gəlir, öz nəfsi üzərində qələbə çalır, Ģüurun yeni səviyyəsini əldə 
edir.  Bəzən mifoloji qəhrəman kosmik  Ģərə məğlub olur. ―YaxĢı 
tanıĢ  olduğumuz  misalda  –  Ġon  və  balina  haqqında  mifdə  dəniz 
əjdahası  qəhrəmanı  udur  və  qərbdən  Ģərqə  hərəkət  edərək  gecə 
dəniz  səyahətinə  çıxır  ki,  bu  da  qürubdan  sonra  nəzərdə  tutulan 
günəĢin  Ģərqə  istiqamətləndiyini  simvolizə  edir.  Qəhrəman 
qaranlığa  gedir, bu da müəyyən mənada onun ölümünə iĢarədir‖ 
(11, 119). Müvəqqəti ölüm, məğlubiyyət – Ģərin qalibiyyəti sonra 
gələcək xeyir üçün təməl yaradır. Hötenin ―Ģəri arzulayaraq xeyir 
yaradır‖  deyərkən  təsvir  etdiyi  kosmik  Ģər  olan  Mefistofel 
Faustun  idrakının  dəyiĢməsinə  kömək  edir.  Nizaminin  ―Yeddi 
gözəl‖ində  Bəhram  Gurun  qara  əjdahaya  qalib  gəlməsi  həmin 
ideyanı  daĢıyır.  Hadisələrin  sonrakı  inkiĢafında  Bəhram  Ģah 
təsəvvüfün yeddi pilləsini keçməli olur. Fəlsəfi mənalandırılmada 
əsərin  ezoterik  strukturu  aktuallaĢır  və  məlum  olur  ki,  əsərdə 
Bəhram Ģah idrakın pillələri ilə qalxaraq umümvəhdət fəlsəfəsinin 
ideyasında duran kosmik birliyə çatır. 
GeniĢ  tarixi  dövr  amplitudasından  baxıĢ,  insanlığa  idrakın 
tarixi kontekstindən yanaĢma zamanı məlum olur ki, özünü dərkin 
forması  olaraq  universumun  dərki  problemi  məhz  mifik 
düĢüncədən  bu  günə  uzanıb  gəlir  və  bəĢəriyyətin  ən  çətin  və  ən 
mühüm problemi olaraq qalır. ―Universumun interpretasiyası mi-
fologiyada  antropomorfik  səciyyə  daĢıyır;  insanın  varlığını 
səciyyələndirən  cəhətlər  universuma  da  aid  olunur‖(8,  269). 
Burada mikrokosmos və makrokosmos probleminin  paralel araĢ-
dırılması  məsələsi  aktuallaĢır.  BəĢər  tarixinin  ilkin  çağları  üçün 
səciyyəvi  olan  emosional  –obrazlı  düĢüncə  tərzini  ifadə  edən 
miflər dərin informativ yük daĢıyır. Belə informativ yük dünyanı 
dərkin  fəlsəfi  əsası  kimi  böyük  maraq  kəsb  edir  və  hər  zaman 
tədqiqat obyekti kimi insanları düĢündürəcək.  

---

 
~ 48 ~ 
Ədəbiyyat: 
 
1.Мифология. Функции мифа. Мифологические школы. 
 www.countries.ru/ideas/mif.htm 
 
2.Л.Ю. Соколова.  Структурализм  как  особый  тип  рацио-
нальности  (с частной  ссылкой  на  Леви-Стросса)  www.e-
reading.link/chapter.php/.../10/Meletinskiii_-_Poetika_mifa.html 
3. Структурализм - Открытая реальность openreality.ru 
4. Umberto Eko. Qızılgülün adı. Bakı, 2012 
5.  Rüstəmov  Y.  Mövlana  Cəlaləddin  Ruminin  sufilik  fəlsəfəsi. 
Bakı, Azərbaycan Universiteti, 2002 
6.  Пифагор.  Золотой  канон:Фигуры  эзотерики.  Москва: 
Наука, 1991 
7.  Abdullayeva  M.  Klassik  poeziya:  ezoterik  xəzinə,  Bakı:  Bakı 
Universiteti, 2009 
8. Türk Mifoloji Sözlüyü. Bakı: Elm, 2003 
9.Əsəd Cahangir. Kim yatmıĢ, kim oyaq? Bakı: Yazıçı, 2012 
10. К.Г.Юнг.Синхрония. Москва: АСТ, 2009 
11. К. Г. Юнг. Человек и его символы. Москва: 2013 
12.Р.Моаканин.  Психология  буддизма.  Москва:  Катарсис, 
2004 
МЕТАНЕТ АБДУЛЛАЕВА 
 
ФИЛОСОФСКИЙ АСПЕКТ  
МИФИЧЕСКОГО  МЫШЛЕНИЯ 
 
PEЗЮМЕ 
 
Ключевые  слова:  мифическое  мышление,  этническая 
культура, архетипичный герой, мифический персонаж 
 
Статья  посвящена  вопросу  первичного  акта  осознания 
мира,  проявляющегося  в  мифическом  мышлении,  которое 
основывается  на  бинарности  добра  и  зла.  Автор  рассмат-
ривает проблему добра и зла в мифах, в сказках и сказаниях, 
где философское осмысление жизни происходит в контексте 
конфликта  дуальных  сил.  В  статье  раскрывается  философ-
ское  значение  образов,  олицетворяющих  космическое  зло; 

---

 
~ 49 ~ 
дается  критический  обзор  взглядов  авторов  фундамен-
тальных исследований по мифологии и структурному анали-
зу  мифов  (К.Леви-Стросса  и  психоаналитика  К.Г.Юнга)  на 
проблему мифологии, мифических образов и архетипов. Ав-
тор  в  статье  особо  подчеркивает  тот  факт,  что  миф,  являясь 
отражением  эмоционально  -  образного  мышления,  и  неся 
информационно-смысловой  груз,  представляет  интерес  как 
первичное философское понимание мира.  
 
MATANAT ABDULLAYEVA 
  
THE PHILOSOPHICAL ASPECT OF 
 MYTHICAL  THINKING 
 
SUMMARY 
 
 Key  words: mythical thinking, ethnic culture, the  
archetypical hero, the mythical character 
 
The article deals with the problem of the primary act of the 
world  perception  that  manifests  itself  in  the  mythical  thinking 
based  on  the  binary  of  good  and  evil.  The  problem  of  good  and 
evil  is  considered  in  myths,  tales  and  legends  in  which  the  phil-
isophical  comprehension  of  life  takes  place  in  the  context  of  the 
conflict of dual forces.  In the article is revealed the philisophical 
meaninig of the images that personify space evil. Is also given the 
critical review of the different views of the authors of fundamen-
tal  researches  on  mythology  and  structural  analysis  of  myths  ( 
K.Levi  -  Strauss,  psychoanalyst  K.G.  Jung)  dealt  with  the  prob-
lem  of  mythology,  mythical  images,  archetypes  it  is  emphasized 
that myth being the reflection of emotional-creative thinking and 
carrying  the  informative-notional  load  is  very  interesting  as  pri-
mary philosophical comprehension of the world.  

---