Mehman süleymanov
Yüklə 51,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mehman Süleymanov
- Gülüstan müqaviləsi
Mehman Süleymanov
572 peşəkar səviyyədə tərcüməsinə ehtiyac vardır. Çünki bu mətnin hər ifadəsi özlüyündə hüquqi öhdəliklərin daşıyıcısıdır və onların tərcümə- sindəki yanlışlıq həmin öhdəliklərin lazımınca təsəvvür edilməsini çətinləşdirə bilər. Müqavilənin sonuncu maddəsindən göründüyü kimi, Gülüstan mü- qaviləsi rus dilində tərtib olunub və sonra da fars dilinə tərcümə edilibdir. Qeyd etmək lazımdır ki, müqavilənin fars dilinə tərcüməsində kifayət qədər sərbəstliyə yol verilib, mətndə fars dilinin üslubiyyatından irəli gələn çoxlu təkrar məzmunlu ifadələr işlədilibdir. Sülh müqaviləsinin bağlanması üçün aparılan müzakirələrin şahidi olmuş İngiltərənin İran- dakı elçiliyinin katibi Moriyer də bu məqamı müşahidə edərək yazmışdı ki, Gülüstan müqaviləsinin “farsca nüsxəsi İran ibarələri ilə yazılmışdı” (100) Aşağıda müqavilənin istinad edilən maddələri rusca mətndən tərcümə edilmişdir.
Gülüstan müqaviləsi
573 kəs öz tərəfindən bizim hökmdarlarımız adından qərara alacağımız sülh və dostluqla bağlı hər şeyi müzakirə edərək aşağıdakı maddələri əbədi olaraq qərara aldıq və təsdiq etdik. Müqavilənin rusca mətninin heç bir maddəsində “İran” kəlməsi işlədilməmişdir. Bütün mətn boyu “Persiya” və ondan törəyən sözlər işlədilmişdir. Farsca mətndə isə bu sözlər bütün maddələrdə “İran” kimi verilmişdir. Giriş hissəsinin ilk cümlələrində hər iki dövlətin padşahı xüsusi epitetlərlə xatırlanır. Qacar sarayı üçün İran padşahının epitetləri xüsusi hüquqi anlam və əhəmiyyət kəsb edirdi. Məlumdur ki, Rusiya sarayı Fətəli şahı İran padşahı kimi tanımamışdı. Giriş hissədə İran hökmdarı İran dövlətinin maliki, amiri, İran dövlətinin təmsilçisi kimi qəbul edilirdi. Eyni zamanda burada İran şahının iki dövlət arasında sülh müzakirələrinin aparılması üçün səlahiyyətli şəxs təyin etmək səlahiyyəti də təsbit olunmuşdur. Bununla bir növ Qacar sarayı Fətəli şahın padşahlığının rəsmən tanınmasına Rusiya ilə imzalanan müqavilədə nail olmuşdu. Müqavilənin farsca mətnində hökmdarlara daha çox epitetlər əlavə edilmişdir. Məsələn, Rusiya imperatoruna fars dilində “cəmcah” epiteti şamil edilmişdir. Bu sözün mənası “Cəmşid cəlallı” anlamındadır. Müqavilənin rusca mətnində bu ifadə yoxdur. İran şahına isə “ padşah-e əzim-e Süleyman cah” epiteti şamil edilmişdir. Bu ifadənin tərcüməsi belədir – Süleyman cəlallı böyük padşah. Müqavilənin giriş hissəsində bildirilir ki, iki dövlət arasında möhkəm sülhün və xeyirxah qonşuluğun bərqərar edilməsi üçün sülh müqavilə- sinin imzalanması qərara alındı. Bu ifadələr əslində protokol ifadələrin- dən başqa bir şey deyildi. Çünki məlumdur ki, Qacar sarayı Rusiya ilə sülh müqaviləsinin imzalanmasına getmək istəmirdi və imzalanacaq sülh müqaviləsinin də iki dövlət arasında sülh yaradacağına əmin deyildi. Qacar sarayı hətta sülh müzakirələrinin aparılması zamanı da yeni və fərqli bir müqavilənin imzalanması yollarını arayırdı. Girişdə dövlət hökmdarları ilə bərabər, tərəflərin səlahiyyətli nümayəndələrinin adlarının qarşısında da bir sıra epitetlər sadalanmışdır. Görünür, müqavilədə Rusiyanın səlahiyyətli nümayəndəsi olan general- leytenant Rtişşevin adının qarşısında bir sıra epitetlərin sadalanacağı şah sarayına məlum idi. Ona görə Mirzə Əbülhəsən xanın adının qarşısında hansı epitetlərin sadalanması şah sarayında müəyyən müzakirələrə səbəb olmuşdu. Bu məqamla bağlı ingilis elçiliyinin katibi Ceyms Moriyer belə yazırdı: “ Rus nümayəndəsi general Rtişşev xüsusi ləqəblər və imtiyazlar sahibi idi. İran nümayəndəsi üçün də istəyirdilər ki, bir sıra ləqəblər və imtiyazlar tapılsın ki, rusun ləqəblərinin və imtiyazlarının qarşısında cilvələnsin. Ona görə müqavilədə İran nümayəndəsinin qarşısında bu Yüklə 51,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|