MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qrup üzrə orta bal
- I aqroistehsal qrupuna
- Azərbaycan torpaqlarının aqroistehsal qrupları üzrə ortaölçülü bonitet balları və torpaqların nisbi dəyərlilik əmsalı (TNDƏ)
- Azərbaycan üzrə 66 1,00 8641500 100,0
255
Tipik boz Suvarılan boz Tünd dağ-şabalıdı Adi dağ-boz-qəhvəyi Subasar-çəmən (allüvial-çəmən) 66
66 65
63 63
331430 380310
27740 189990
671670 3,84
4,40 0,32
2,20 7,77
Qrup üzrə bal 71 4843680 56,06 III qrup,
orta keyfiy
yətli tor-
paqlar 41-60
bal Adi dağ-şabalıdı Açıq dağ-şabalıdı Çəmən şabalıdı Açıq şabalıdı Açıq dağ-boz-qəhvəyi Açıq boztorpaqlar 60
59 56
53 45
44 299420
125250 261850
87420 33040
61670
Qrup üzrə orta bal 56
868850 10,05
IV qrup,a
şağı keyfiy
yətli torpaql
ar 21- 40
Boz-qonur 40 166500
1,93 Qrup
üzrə orta bal 40
166500 1,93
V qrup,
şərti yarar-
sız tor- paqlar
20 baldan
aşağı İbtidai dağ-çəmən İnkişaf etməmiş dağ qaratorpaq- lar
İnkişaf etməmiş şabalıdı İnkişaf etməmiş qəhvəyi dağ- meşə İnkişaf etməmiş dağ-şabalıdı Delüvial şoranlıqlar Allüvial şoranlıqlar Təpəli şoranlıqlar Şorakətlər Takırlar Dalğalı qumluqlar Təpəli qumluqlar Neft mədənlərinin pozduğu tor- paqlar Dağ-mədən işlərinin pozduğu torpaqlar Dağlı-cınqıllı çay yataqları Çılpaq qayalar Səthə çıxmış duzlu-gilli süxurlar İbtidai boztorpaqlar
20
24 19
17 12
10 10
10 10
10 10
10
10
10 10
10
9 150980
2700
47440
7200 105600 32040
1800 6570
7470 2000
36270 109350
11700
5400
59040 156510
47700
148110 1,75
0,03
0,55
0,08 1,22 0,37
0,02 0,08
1,09 0,02
0,42 0,26
0,14
0,06
0,68 1,81
0,55
1,71
Qrup üzrə orta bal 12 947880 10,96
66 8641500 100
bitkilərinin və meşələrin uğurlu yetişdirilməsi üçün əlverişli şəraitə malik olan torpaqlar aiddir. Azərbaycanın bu torpaqları müqayisəli keyfiyyət göstəricilərinə görə yüksək bonitet balları (81-dən artıq) və sinflərilə (IX-X) qiymətləndirilmişdir. Bütün bunlar onları birinci aqrosenoz qrupunda birləşdirməyə imkan vermişdir. I aqroistehsal qrupuna daxil olan torpaqlar başqa yayılmış torpaqlarla müqayisədə kifayət qədər qalın humus horizontuna malikdirlər. Bu torpaqların qranulometrik tərkibi gilli və ya gillicəlidir, onlar yaxşı strukturlaşmış və əlverişli su-hava rejiminə malikdirlər.
256
Bu qrupun kənd təsərrüfatı istifadəsi zamanı əlavə yaxşılaşdırmalara ehtiyac olmur. Onlardan əsasən dənli bitkilər, üzüm və (mühüm dərəcədə) çay, pambıq, meyvə və tərəvəz bitkilərinin becərilməsi üçün istifadə olu- nur. Zəruri şəraitin təmini zamanı onlardan yüksək məhsul almaq mümkündür. Göstərilən torpaqların təbii mün- bitliyini qorumaq üçün meşə-meliorativ, eroziyaya qarşı tədbirlərə və kənd təsərrüfatı bitkilərinin becərilməsi üçün aqrotexniki qaydalara riayət edilməsi vacibdir.
dər pis xassələrə və yatım şəraitinə malikdirlər. Bu torpaqların qranuloietrik tərkibi əlverişli su-hava rejiminə malik olan gilli və gillicəlidir. Bu torpaqlardan istifadə zamanı əkin dövriyyəsi qaydalarına,eroziyaya qarşa təd- birlərə əməl etmək, suvarma sularından və üzvi mineral gübrələrindən səmərəli i stifadə etmək lazımdır. III qrupda orta keyfiyyətli torpaqlar birləşir. Buraya adi dağ-şabalıdı (60 bal), açıq dağ-şabalıdı (59 bal), çə- mən-şabalıdı (56 bal), açıq dağ-boz-qəvəyi (45 bal), açıq boztorpaqlar (44 bal) aiddir. Münbitliyinə görə Azərbaycanın bu torpaqları 41-60 balla qiymətləndirilmiş və V-VI bonitet sinifinə aid edilmişdir. III aqroistehsal qrupu torpaqları ölkənin əsas əkin torpaqları fondunu təşkil edir; onların geniş mas- sivlərində pambıq, üzüm, çay və tərəvəz bitkiləri yetişdirilir. Yüksək məhsul almaq üçün bu torpaqlarda dəqiq meliorativ tədbirlər keçirmək – suvarma qaydalarına əməl etmək, təkrar şoranlaşmaya yol verməmək, üzvi və mineral gübrələrdən geniş istifadə etmək lazımdır.
dərəcədə şorlaşma, şorakətləşmə, eroziya nəticəsində münbitliyi xeyli pisləşmiş bəzi torpaq növlərini göstərmək olar. Torpaqların bonitet şkalasında bu torpaqlar 21-40 bal hüdudlarında qiymətləndirilmiş və III-IV bonitet si- niflərə aid edilmişdir. Bu torpaqların aşağı ekoloji dəyərliliyi kənd təsərrüfatında onlardan istifadə zamanı fərqli yanaşma tələb edir: mürəkkəb və bahalı meliorativ tədbirlərin tətbiqi, suvarma, üzvi-mineral gübrələrdən istifadə, aqro- və me- şə-meliorativ tədbirlərə və aqrotexniki qaydalara əməl edilməsi zəruridir. Bitki örtüyünün seyrəkləşdiyi və az qala yox olduğu bu torpaqlardakı otlaq sahələrində süni ot səpini apar- maq və onların düzgün suvarılmasına əməl etmək lazımdır. Ağac və kol əkilməsi yolu ilə dərələrin bəkidilməsi də tövsiyə edilir. V qrup - şərti olaraq kənd təsərrüfatı istehsalına yararsız torpaqlardan ibarətdir. Güclü şorlaşma, daşlılıq, şorakətlilik, bataqlaşma və onların münbitliyini əsaslı şəkildə aşağı salan başqa əlamətlər üzündən kənd təsərrü- fatında istifadə olunmayan torpaqlar bu qrupda birləşmişdir. Duzdaşıyan gilli süxurların çıxıntıları, çılpaq qaya- lar və i.a. da bu qrupa daxildir. Bu torpaq sahələrinin aşağı keyfiyyəti onların 0-20 balla qiymətləndirilməsində (I-II bonitet sinfi) ifadə olunmuşdur. Uzunmüddətli eroziyadan mühafizə, meşəmeliorativ, qurutma tədbirlərinin görülməsindən sonra bu torpaqların bir hissəsi gələcəkdə kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün istifadə oluna bilər.
Azərbaycan torpaqlarının aqroistehsal qrupları üzrə ortaölçülü bonitet balları və torpaqların nisbi dəyərlilik əmsalı (TNDƏ) Torpaqların keyfiyyət qrupları Ortaölçül ü ballar TNDƏ Sahəsi ha % I Çox yaxşı torpaqlar II Yaxşı torpaqlar III Orta keyfiyyətli tor- paqlar IV
Aşağı keyfiyyətli torpaqlar V Şərti yararsız torpaqlar
86 71
56
40
12 1,30
1,08
0,85
0,61
0,18 1814790
4843680
868650
166500
947880 21,00
56,06
10,05
1,93
10,96
8641500 100,0 Beləliklə, Azərbaycan torpaqlarının bonitet balları əsasında onların aqroistehsal qruplaşmasının keçirilməsi onların ortaölçülü ballarını, TNDƏ və torpaqarın keyfiyyət qrupları üzrə sahələrini hesablamağa imkan verir.
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|