Microsoft Word 00 Korica-potkorica doc

 
28
Me që formulat mund të përmbajnë edhe njësi (grimca ose njësi të formulave të definuara), shndërrimi i 
molekulave të hidrogjenit dhe oksigjenit në molekula të ujit mund të paraqitet krejtësisht ngjashëm sikur 
shndërrimi i substancave hidrogjen dhe oksigjen në substancën ujë : 
H
2
 
 O
2
 
 H
2
O 
Siç shihet: 
Në shprehjet që i paraqesin shndërrimin e reaktantëve në produkte formulat kimike mund të shënojnë 
ose si substanca ose grimca (molekula ose jone) të atyre substancave. 
 
Barazimet kimike  
Asnjëra nga shprehjet që janë shkruar më lartë nuk është  barazim, por thjeshtë është shprehje në të cilët 
përmbajtja e anës së majtë prej shenjës për barazim është e barabartë me atë në anën e djathtë. Madje edhe nuk 
kemi përdorur shenjën për barazim, por shigjetë.  
Që të bëhen barazime, shprehjet e ngjashme me ato lartë duhet të barazohen edhe atë ashtu që para formulave të 
pjesëmarrësve vendosen numra përkatës të zgjedhur (koeficientë stekiometrik). Me këto numra shumëzohen 
indeksat që ekzistojnë pranë simboleve të elementeve në formulat e reaktantëve ose, në produktet e reaksionit. 
Koeficientët duhet të jenë të zgjedhur ashtu që të mundësojnë shumën e prodhimeve midis koeficienteve dhe 
indeksave
*
 për secilin element nga ana e majtë e shigjetës të bëhet i barabartë me shumën përkatëse për atë 
element nga ana e djathtë e shigjetës. Madje atëherë, shprehja me të cilën kemi paraqitur reaksionin bëhet 
barazim  kimik, veprimi i përshkruar quhet barazim i barazimit kimik. 
Barazimi është i domosdoshëm sepse në reaksionet kimike elementet kimike nuk kalojnë njëri në tjetrin, ashtu që 
numri i përgjithshëm i atomeve të secilit element në njësitë e formulave të reaktantëve duhet të jenë i barabartë 
me numrin e përgjithshëm të atomeve të atij elementi në njësitë e formulave të produkteve. Gjatë kësaj, pasi që 
numri i përgjithshëm i atomeve të llojit të dhënë mbetet i njëjtë, nuk ndërrohet as sasia e secilit prej elementeve 
që marrin pjesë
†
, madje që sasitë e substancave ndërrohen.  
Nëse tani, kthehemi në shprehjen  
H
2
 
 O
2
 
 H
2
O 
Dhe supozojmë se ajo na përshkruan aktin elementarë të transformimit kimik
‡
, do të përfundojmë se në njësitë e 
formulave (në këtë rast, bëhet fjalë për molekula) në anën e majtë të shigjetës ka dy atome të oksigjenit, ndërsa 
në anën e djathtë vetëm një, kuptohet kështu nuk mundet! 
 
 
 
Numri i atomeve të oksigjenit do të barazohet në të dy anët e shigjetës nëse supozojmë se përfitohen dy molekula 
të ujit, nëse shkruajmë:  
                                                           
* Mendohet në indeksin që përskaj simbolit për një element paraqitet në formulën e substancës (shih. faq. 18). I tillë, është të themi, indeksi 2 
në formulën e ujit (H
2
O). Kujdes që të mos ti përziesh dy nocionet. 
†
 Siç e din, sasia e secilës substancë është propoecionale me numrin e njësive të asaj substance! 
‡ Nuk do të jetë kështu për secilën shprehje!  

---

 
29
H
2
 
 O
2
 
 2H
2
O 
por tanino nuk është i barabartë numri i atomeve të hidrogjenit (dy majtas nga shigjeta, katër djathtë nga 
shigjeta). Që të përfitojmë barazimin e plotë, duhet të supozojmë se në aktin elementarë të transformimit kimik 
marrin pjesë dy molekula të ujit, ashtu që më në fund do të kemi  
2H
2
 
 O
2
 
= 2H
2
O 
Shprehja e fituar me të vërtetë është barazim: numri i atomeve të dy llojeve është i barabartë nga të dy anët e 
shenjës për barazi. Kur barazimi është i barazuar, në të në vend të shigjetës shkruhet shenja për barazim.  
Duhet të theksohet se veprimi për barazim arrihet që barazimi të jenë në pajtueshmëri me ligjin për ruajtjen e 
masave.  
Gjithë ajo që më lartë e diskutuam për barazimin e barazimeve është e aplikueshme edhe kur barazimi nuk 
përshkruan aktin elementarë të transformimit kimik dhe nuk tregon se çka ndodhë saktësisht në nivel molekularë 
(kjo është më shpesh rast). Në rast të këtillë në vend të grimcave, mund të merren parasysh njësitë e formulave.  
Zgjedhja e koeficientëve stekiometrik mund të bëhet ashtu që, me vërtetim (ashtu siç e shkruam më lartë) por 
edhe në mënyrë matematikore më të rreptë për të cilën tani nuk do të flasim.  
Mirëpo, kur barazimi barazohet me vërtetim, duhet të kujdesemi në njëfarë logjike në qasje. Më shpesh duhet 
barazimi të fillojë nga elementi i cili është i përfaqësuar me numër çift të atomeve në njësitë e formulave në anën 
e majtë dhe numër tek në anën e djathtë të barazimit ose kundërta  (kuptohet, nëse elementi i tillë nuk ekziston). 
Duke zgjedhur numrin 2 si vlerë për koeficient stekiometrik para formulës së njësisë në të cilën ekziston numër 
tek i atomeve të një elementi, kemi bazë mjaftë sigurt për punë të mëtutjeshme. Kështu veprojmë kur si rezultat 
përfundimtarë, e përfitojmë barazimin  
2H
2
 
 O
2
 
 2H
2
O 
Përndryshe, lehtë është të shihet se barazimi dotë jenë i barazuar edeh nëse përdorim dy herë ose tri herë ose më 
shumë herë koeficientë më të mëdhenj ose më të vegjël. Për shembull, nëse shkruajmë  
 4H
2
 
 2O
2
 
 42H
2
O 
 
ose 
H
2
 + ½
 
O
2
 
H
2
O 
Numri i atomeve edhe të hidrogjenit edhe të oksigjenit në njësitë e formulave do të jenë i barabartë me në të dy 
anët e barazimit (vërteto!). Nëse nuk kemi arsye speciale kështu të veprojmë (me disa do të njihemi më vonë), i 
zgjedhim koeficientët më të vegjël numër të plotë që mundësojmë barazimin e reaksionit.  
 
Për këtë, mund të themi se:  
 Barazimi i barazuar tregon se numri i atomeve të llojit të dhënë (përkatësisht sasia e secilit element) 
nuk ndryshon gjatë reaksionit;  
 konstatimi vlen pavarësisht nga ajo se çka paraqesin formulat grimca (molekula, jone), vetëm njësi të 
formulave të definuara ose, thjeshtë, ndërrimin e emrave të substancave; 

---