Microsoft Word 02 Orhan Bey doc

80 • TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ 

 

için tespit edilememiş. Karaca Oğlan “uçkur çözmek” dese idi belki yazar anla-

yabilirdi. 

“Çez-” kelimesinden hemen sonra “çizmeyin” kelimesi alõnmõş (alõnõş yan-

lõş) ama “çez-” kelimesinin kullanõldõğõ (482/3) dizesi referans verilmiş. Üstelik 

de kelime, “çizmeyeyim” gibi bir yersiz karşõlõk bulmuş. Yukarõda yanlõş, burada 

daha başka bir yanlõş, olmuş 2 defa katmetli yanlõş. Burada bir daha söyleyelim 

ki “çez-” sözcüğü; “aç-, çözmek” olarak  manalandõrõlmalõdõr. 

375- Yine “çezil-”  fiilinde de sayõn yazar aynõ hataya düşmektedir. Fiilin 

geçtiği 32/3’te mana, Sakaoğlu Hoca’nõn söylediği gibi “Kervanõn mola verdiği 

yerlerde yükleri hayvanlardan indirmek” olarak karşõmõza çõkmaktadõr. Kelimenin 

geçtiği (76/2) dize 

 

 

Güzeller yola düzüldü 

 

Âşõkõn bağrõ ezildi 

 

Yörü kemerin çezildi 

 Belinden 

habarõn var mõ 

 

dörtlüğünde görüldüğü gibidir. Böyle olunca fiilin bu dörtlükteki anlamõnõn 

sözlükteki ile alâkasõnõn olmadõğõ anlaşõlmaktadõr. 

 

376-  “Çõğõr” kelimesine “keçi yolu, işlek olmayan dağ yolu” anlamõ veril-

miş. Dize 

 

 Yitirdim 

çõğõrõ yoldan ayrõldõm (192/1) 

 

şeklinde olup kelimenin “karlõ yollar üzerinde insanlarõn ve hayvanlarõn gelip 

gitmeleri ile açõlan dar yol” anlamõnda olduğu açõkça görülecektir, keçi yolu ile 

alâkasõ bulunmamaktadõr.  

 

377- “Çõkanda” kelimesi de yanlõş anlamlandõrõlmõştõr. Dize 

 

 Gurbete 

çõkanda yamandõr işim (418/4) 

 

şeklindedir. Sayõn yazar kelimeye “çõktõğõn zaman” anlamõnõ vermiş. Dizeye 

dikkatle bakõlõnca “çõkanda” kelimesinin, “çõkõldõğõnda” anlamõnda olduğu açõk 

bir şekilde görülecektir.  

 

---

TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ • 81  

 

378-  “Çõkõr  çõkõr” ikilemesi sayõn Sakaoğlu’nun verdiği (269/3) dörtlükte 

bulunmamaktadõr, 269/4 olmalõdõr.  

 

379- 25/1’de karşõmõza çõkan  “çõra” kelimesi “ateş” anlamõnda olmalõdõr. 

Sakaoğlu “sevgili” anlamõnõ vermiş.  

 

380- 

Atõm Öğrek’te dokudam çulunu (200/6) 

dizesindeki “çul” kelimesine de “ata binerken üzerine konulan dokuma parça-

sõ” şeklinde yanlõş anlam verilmiş. Çul, Karaca Oğlan coğrafyasõnda “çulhalõk” 

denen tezgahta yün veya kõldan dokunan sergi anlamõndadõr. Yere de serilir, at 

üzerine de örtülür.  

381- 401/4’teki 2. “dağlar” kelimesinin geçtiği ve yazarõn “dağlarõn” anlamõ 

verdiği dizedeki kullanõlõşõ 

 

 

Türlü çiçeklerle bezenmiş dağlar 

 

şeklindedir. Buradaki “dağlar”, sözlüğe  “dağ” alõnmalõydõ. Anlamõ da yüzey 

şekillerinden “dağ” olmalõdõr. 

382-  “Dahi”  kelimesine verilen anlam “bundan sonra” olarak karşõmõza 

çõkmaktadõr. Dize 

 

 

Dahi cürüm var mõ bundan ziyâde 

 

şeklinde olup söz konusu kelimenin “başka” anlamõnda olduğu görülmektedir. 

III. anlamõ verilen ve 391/5’te geçen aynõ kelime daha önce ifade ettiğimiz gibi 

vezin ve durak açõsõndan “de” yapõlmalõdõr.  

383- Sözlüğe  “danõş” kelimesi alõnmõş ama “danõş-” alõnmamõş. 78/1’de 

karşõmõza çõkan bu sözcük “müşâvere et-” anlamõndadõr.  

 

384-  

   

 Mansur 

cana 

kõydõ çekildi dâre (407/2) 

 

dizesindeki “dâra çekil-” birleşik fiili, sözlüğe “dar çekil-” alõnmõş, bizim söyle-

diğimiz gibi metindeki şekliyle “dâra çekil-” olarak alõnmalõydõ.  

385- “Dar ol-” fiilinin 34/2’de geçtiği belirtilmiş. Söz konusu dörtlükte böy-

le bir ifâde yoktur.  

---

82 • TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ 

 

386- “Dâvâ” kelimesine gereksiz ve yanlõş üç ayrõ anlam verilmeye çalõşõl-

mõş. Kelime bir mana altõnda toplanmalõdõr ve “mesele” kelimesiyle karşõlan-

malõdõr.  

387- Sayõn Profesörün sözlüğe aldõğõ “değme I, II, değme güzel, değme va-

kit, değmelerin” kelimelerine verdiği karşõlõklar tam birer hezeyan örneği olarak 

karşõmõza çõkmaktadõr. Şimdi bunlarõ görelim: 

Değme I: Dokunma, elleme (150/5) şeklinde anlamlandõrõlmõş. Yazarõn 

gönderdiği dizelere bakarsak;  

 

 Karac’Oğlan eğmelerin 

 Gönül 

sevmez 

değmelerin 

 

İliklemiş düğmelerin 

 

Çözer Elif Elif deyi 

 

şeklinde olduğunu göreceğiz. Dizede geçtiği şekliyle anlam verirsek “değme”nin  

“başka”, “değmelerin” de “başkalarõnõ” şeklinde manalandõrõlmasõ gerekir. Söz-

lükte “değmelerin” şeklinde anlam verilen kelime de aynõ sözcüktür. Dizenin yer 

aldõğõ dörtlük de şöyledir: 

 

 Kara 

kaşõn eğmelerin 

 Gönül 

sevmez 

değmelerin 

 Kend’elimle 

düğmelerin 

 Çözsem 

gerek 

ahdõm vardõr (403/2) 

 

Yine  “değme” kelimesinden devam edersek; “değme  güzel” sözcüklerine 

“seçkin, seçilmiş güzel (kõz, vb.) anlamõ verilmiş. Kelime için Sakaoğlu’nun 

gönderdiği 210/3 dörtlüğüne bakalõm: Dörtlük, 

 

 Bülbülün 

durağõ güldür ezelden 

 

Vefa gelmez imiş değme güzelden 

 

Ağlayõ ağlayõ çõktõm gözlerden 

 

Kerem eyle gönül gel vazgelelim 

 

şeklindedir. İkinci dizedeki söz konusu kelimenin yazar tarafõndan anlamlandõ-

rõldõğõ  şekille hiç alâkasõnõn olmadõğõ açõk olarak görülecektir. Değme güzel: 

“başka güzel, her güzel” şeklinde manalandõrõlmalõdõr.  

---