Microsoft Word 02 Orhan Bey doc

TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ • 97  

 

derildiği 252/3’te bulunamamõştõr),  ser  kelimesi 431/1’de bulunamamõştõr. 

434/2’de karşõmõza çõkan ve ser  kelime başõnõn gönderildiği yerde serden geç- 

deyimi de sözlüğe alõnmalõdõr. Ayrõca  sert kelimesi de  176/6’da tespit edile-

memektedir. Bir de selvi için gönderilen 399/3 dörtlüğü, 725. sayfadaki servi 

kelimesi için de referans verilmiştir.  

465- 725. sayfada serv-i revan, sevap, sevdiceğim, seyyah ol-, seyrân et-, seyrân 

yetiş- ve sõfat madde başlarõnõn anlamlarõ düzeltilmelidir.  

466- 726. sayfada yazar Sakaoğlu’nun anlam veremediği kelimelerle karşõ-

laşmaktayõz.  Sõğõn (daha önce üzerinde durulmuştu),  sõla, sõr, sõraca II, sõzõlaş-, 

sicim gibi (yağmur akmaz, yağar) sitemkâr, sok- ve sokun- madde başlarõnõn da 

anlamlarõ hem metinden, hem de sözlüklerden yeniden değerlendirilerek dü-

zeltilmelidir. Meselâ; sõla kelimesi için yazar “insanõn bulunduğu yer” anlamõnõ 

vermiş. Hâlbuki “Gurbetteki kimseye göre kendi doğup büyüdüğü yer, asõl va-

tan” denmeliydi. Dizelerde  

   

 … 

 

Sõlaya varmaya dermanõm yoktur 

 Nazlõm beklemesin yollarõmõzõ (93/4) 

 

şeklinde görüldüğü gibi. 

 

Sõr kelimesine doğru anlam verilmiş ve kelimenin  geçtiği yaklaşõk yirmi 

kadar yer de sõralanmõş. Bunlardan biri vardõr ki Sakaoğlu’nun “Gizli tutulan 

bilgi, gizli kalan bilgi” şeklinde verdiği anlamla hiçbir alâkasõ bulunmamakta-

dõr. Bizi yazarõn gönderdiği dizelerden biri 

 

 Arõlar da petek verir sõrõnan (103/3) 

 

şeklindedir. Buradaki sõr kelimesinin anlamõ yazarõn verdiği anlama uymamak-

tadõr. Dizedeki sõr: Bal peteklerinin üzerindeki mumdan, arõ tarafõndan yapõlmõş çok 

ince kaplama, zar olarak tespit edilmelidir.  

Sõraca kelimesine II. anlam olarak “Çiban türü bir deri hastalõğõ” denilmiş. 

Sakaoğlu’nun verdiği anlam yanlõştõr. Doğrusu “verem, tüberküloz” olmalõdõr. 

Sõzõlaş- kelimesinde işteşlik eki vardõr, anlam bu eke göre verilmelidir. Sok- ve 

sokun- kelimelerine aynõ anlam verilmiştir. Sokun-’taki    -n- fiilden fiil yapma 

ekinin fonksiyonunu yazar düşünememiştir.  

---

98 • TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ 

 

467- 727. sayfada da anlamlarõ açõsõndan düzeltilmesi gereken bir hayli ke-

lime görülmektedir. Somak, sonunu say-, sorucak, sökün gel-, sözülen, sual kelime-

leri gibi.  

Somak için gönderilen 218/9’da anlam doğrudur; kelime için gönderilen 

262/3’te “somak” şeklinde bir kelime yoktur, somata gibi mana da verilmeyen 

bir sözcük vardõr. Yazar bu iki kelimeyi karõştõrmõş olmalõ. Solgan için gönderi-

len 327/5 dörtlüğünde kelimeye rastlanmamõştõr. “Sök-I” için de aynõ durum 

söz konusudur.  

“Topluca bir yere gelerek bir arada bulunmak” anlamõ verilen “sökün gel-” yan-

lõş anlamlandõrõlmõş. “Ard arda, peş peşe gelmek” denilse daha uygun olurdu. 

Sual ver- yazarõn 72/2 şeklinde gönderdiği yerde bulunamamõştõr. Bir de bu 

sayfada 

 

 … 

 

Şeftalilerin ballanmõş 

 Sorulmayõ sorulmayõ (89/2) 

 

dizelerinde iki defa karşõlaşõlan “sorul-” fiilinin de (herhâlde anlamõ buluna-

madõğõndan olmalõ) manasõnõn muhakkak verilmesi gerekirdi, sorul-: “Emil-

mek” gibi.  

468- 728. sayfada sulak, sular, sultan I, suna, suna boylu, sultânî, süreyim kalan 

ve şah kelimelerinin manalarõ yeniden kontrol edilerek verilmelidir. Sultan ke-

limesi için verilen I. manada yapõlan yanlõşlõklar  şöyledir: Yazarõn gönderdiği 

322/1’de anlam doğru verilmiştir. 399/2 ve 402/2 dörtlüklerinde kelimenin 

anlamõ “önder, baş çeken” olarak düzeltilmelidir. Sultânî kelimesine “Bir kiraz 

türü” denmiş; yazar madde başõnõ “sultânî kiraz” yaparsa dediği doğru olur.   

“Süreyim kalan”a “süremem artõk” anlamõ verilmiş. Hâlbuki madde başõn-

da bir olumsuzluk görülmemektedir. “Süreyim artõk” denirse doğru olur.    

Şah kelimesine “Devlet adamõ, devlet başkanõ” anlamõ verildiği görülmek-

tedir. Bu anlamda yazarõn okuyucuyu gönderdiği 6 yerden 2’sinde doğruluk 

vardõr (93/2, 218/2). Kelimenin diğer geçtiği yerlerde (41/1, 55/4, 91/2 ve 

268/1) ise meselâ 

 

 

Şâhõ sensin dilberlerin eyisi (55/4) 

 

ve 

 

 Sensin 

yõldõzlarõn şâhõ (91/2)   

---

TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ • 99  

 

dizelerinde görüldüğü gibi anlam “en güzel, baş çeken” olarak düzeltilmelidir. 

Yine bu sayfada, yazarõn bizi gönderdiği 402/4’te süresi kelimesine rastlanma-

maktadõr.  

469- 729. sayfada “Şam” kelimesi yazarõn bizi gönderdiği 274/2, 402/1 ve 

479/4’te bulunamamõştõr. “Şalvar” kelimesi için “Kadõnlarõn … üst giyeceği” an-

lamõ verilmiş. 182/3’te şair kendi gönlünün bir şalvar istediğinden bahs etmek-

tedir. Bugün Karaca Oğlan coğrafyasõnda erkekler de şalvar giyer. Hatta yine 

bu coğrafyada erkek pantolonuna “şalvar” da denir. Sayõn yazarõn bunlardan 

bihaber olduğu anlaşõlõyor. Bu sayfada ayrõca şavkõ vur-, şerbet, şevketli keli-

melerinin de anlamlarõnõn metne göre sözlükten düzeltilmeye ihtiyacõ vardõr.  

470- 730. sayfada “şive” kelimesine verilen “Söyleyiş özelliği” anlamõ yan-

lõştõr. Kelimenin yer aldõğõ dizeler 

 

 … 

 Güzellere 

dört 

şey âdet olunmuş 

 Biri 

şive biri cilve biri eda biri naz 

 

şeklindedir. Sözlüğe de bakarak kelimenin anlamõnõ “işve, eda, naz” olarak biz 

yazalõm. “Şirin” kelimesinin yazarõn verdiği “tatlõ” anlamõndan başka “güzel” 

anlamõnõn da olduğu ve manaya eklenmesi gerektiğini de ifâde edelim. Burada 

dizelerin hece sayõlarõnda problem de görülmektedir. 2. dize “Biri şive biri cilve 

biri naz” olarak düzeltilmelidir. Şimden kelimesi için yazarõn gönderdiği 141/1 

dörtlüğünde sözcüğe tesadüf edilememektedir.  

471- 731. sayfada “tel” kelimesine verilen anlam doğrudur. Yazar, kelime-

nin geçtiği yer için 378/2, 3’ü vermiştir. Bundan başka da kelimenin şiirlerde 

anlamlarõ vardõr. Bazõ kelimelerde gördüğümüz I, II ve III gibi manalar vermeyi 

bu kelimede de görmek isterdik. Kelime  

 

  

 

 

 … 

 

Ben gök ördek olam sen bir alõcõ 

 

Dokunsam alaman tellerimizi (92/4) 

 

dizelerinde “tüy, telek”, 

 

 … 

 

Dünyada sevmeli  esmer güzeli 

 

Kâkülleri yüzde tel incinir mi  (128/4) 

 

---