Microsoft Word 0g10az(seh1-5)k

 
 
10 
 
Kartoqrafk  metod  coğrafi    tədqiqatlar  zamanı  müxtəlif  məzmunlu xəritələrin 
öyrənilməsinə və təhlilinə əsaslanır. 
Tarixi metod vasitəsilə obyekt və hadisədə müəyyən tarixi dövr ərzində baş ve-
rən dəyişikliklər öyrənilir və təhlil edilir.  
 
 
 
 
 
Tarixi  tədqiqat  metoduna  əsasən  Kolorado  çayının  kanyonunun  (Böyük  Kanyon)  formalaş-
masının tarixi ardıcıllığını müəyyənləşdirin. 
Müzakirə edin: – Coğrafi obyektlərin öyrənilməsində tarixi metodun əhəmiyyəti nədən ibarətdir? 
 
Müqayisə metodu obyekt və hadisələrin fərqli və oxşar xüsusiyyətlərini təhlil 
etməklə yeni elmi nəticələrə gəlməyə imkan verir.  
Riyazi-statistik tədqiqat metodu – coğrafi obyekt və hadisələri kəmiyyət gös-
təriciləri və riyazi hesablamalar vasitəsilə tədqiq edir. Nəticədə, öyrənilən obyekt və 
hadisələrin planlaşdırılması, layihələşdirilməsi  həyata keçirilir. 
Coğrafi  modelləşdirmə  real  obyekt  və  hadisələrin  modelinin  hazırlanması  və 
öyrənilməsinə əsaslanır. Coğrafi modellər qrafik və təsviri formada, həmçinin sözlər 
və simvollar vasitəsilə qurulur. 
 
 
Verilən sxemdə hansı coğrafi hadisə modelləşdirilmişdir? 
İqlim qurşaqları 
(Şimal yarımkürəsi) 
Yanvar 
qış
 
İyul 
yay 
Arktik 
 
Subarktik 
 
 
Mülayim 
 
 
Subtropik 
 
 
Tropik 
 
Subekvatorial 
 
 
Ekvatorial 
 
 
F Ə A L İ Y Y Ə T
 
1
F Ə A L İ Y Y Ə T
 
2
Təbii obyektin mənşəyi və 
yaranması 
İnkişaf mərhələləri   
Müasir vəziyyəti 
  LAYİHƏ

---

 
 
11 
 
•  •  •
İqlim qurşaqları 
(Cənub yarımkürəsi) 
Yanvar 
yay
 
İyul 
qış 
Subekvatorial 
 
 
Tropik 
 
Subtropik 
 
 
Mülayim 
 
 
Subantarktik 
 
 
Antarktik 
 
 
Şərti işarələr (Mövsümdə yağıntıların miqdarı (mm) 
 
1000 və çox 
 
 
600-ə qədər 
 
 
300-ə 
qədər 
 
 
 
 
100-ə qədər 
 
 
 
 
yağıntı düşmür 
və ya cüzi 
miqdardadır. 
 
hava kütlələrinin 
yerdəyişməsinin 
istiqaməti 
Müzakirə edin: – Verilən coğrafi modelləşdirmənin əhəmiyyətini əsaslandırın. 
 
Coğrafi proqnozlaşdırma təbii və antropogen təsirlər nəticəsində konkret əra-
zidə baş verə biləcək dəyişikliklərin əvvəlcədən müəyyən edilməsidir; məsələn, su 
anbarının tikilməsi ilə ətraf ərazilərdə baş verə biləcək dəyişiklikləri proqnozlaşdır-
maq mümkündür. 
Aerokosmik metod vasitəsilə aero və kosmik şəkillərdən alınan informasiyalar 
əsasında müasir xəritələr tərtib edilir və coğrafi proseslər öyrənilir.  
 
 
Geoinformasiya metodu (coğrafiya informasiya sistemi – GİS) müasir informa-
siya texnologiyaları vasitəsilə coğrafi məlumatların toplanması, işlənməsi və rəqəmsal 
xəritələrin tərtib edilməsidir. 
Müxtəlif təyinatlı 
aerofoto və 
kosmik şəkillər 
  LAYİHƏ

---

 
 
12 
 
 
Kosmik şəklə əsasən ərazinin təbiəti haqqında hansı məlimatları əldə etmək olar?
  
 
Müzakirə edin:  
– Coğrafi tədqiqatların aparılmasında aerokosmik metodun əhəmiyyəti nədən ibarətdir? 
 
Çöl-tədqiqat metodları ilə ərazidə müşa-
hidələr,  yaxud  cihazların  köməyi  ilə  məlu-
matlar  toplanır,  onların  təhlili  əsasında  bir 
sıra coğrafi qanunauyğunluqlar müəyyən edi-
lir.  
Son zamanlar coğrafi tədqiqatlar aparı-
larkən daha çox müasir metodlara üstünlük 
verilir.  Eyni  zamanda  metodlardan  komp-
leks  şəkildə  istifadə  edilməsi  də  böyük 
əhəmiyyətə  malikdir.  Bu,  daha  dəqiq  və 
real nəticələr əldə olunmasına imkan verir.   
 
 
Mətni oxuyun və suallara cavab verin. 
Geoloqlar kəşfiyyat zamanı ölkə ərazisində zəngin boksit yataqları kəşf etdilər. Boksitdən 
alüminium istehsal etmək üçün zavodlar tikilməli və əlavə elektrik enerjisi istehsal olunmalı 
idi. Bunun üçün mütəxəssislərdən ibarət işçi qrup yaradıldı. Onlar boksit yataqlarına yaxın 
ərazilərdə daha ucuz enerji istehsal edən SES tikmək qərarına gəldilər.  
Əvvəlcə  ölkənin  fiziki  və  topoqrafik  xəritələri  vasitəsilə  relyef  xüsusiyyətləri  öyrənildi. 
Dəqiq  cihazlarla  dağlıq  ərazilərin  böyük  miqyaslı  planlarını  tərtib  etmək  üçün  əraziyə 
mütəxəssislər ezam olundu. Aerofotoşəkillər çəkilərək çayların hidroloji xüsusiyyətləri haq-
qında məlumatlar əldə edildi. SES-in tikiləcəyi yer müəyyən olundu. Ərazinin təbii şəraiti 
haqqında  toplanmış  məlumatlar  kompüterlərdə  işlənərək  tikiləcək  su-elektrik  stansiyası 
F Ə A L İ Y Y Ə T
 
3
ÖYRƏNDİKLƏRİNİZİ
TƏTBİQ EDİN
Çöl tədqiqatlarının aparılması 
  LAYİHƏ

---