Microsoft Word A5 n?sr Ansambl ifac?l?g?n?n ?saslar?
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
97 diqqətini özünə cəlb edir, onların birgə ifaya hazır olduğuna vizual surətdə əmin olandan sonra ifa edilən əsərin tempini boş xanə saymaqla şifahi surətdə səsləndirir və başlanğıc işarəsini verir. Beləliklə də musiqi mətnin ilkin birgə üzdən oxunması, ilkin tədqiqatı başlayır. Bundan sonrakı məşqlərdə artikulyasiya, intonasiya, ibarəlik, metro-ritmik, tembr-dinamik sinxronluğu, səslənmə tarazlığı məsələləri üzərində iş aparılır. Açıq ifaya hazırlıq mərhələsinin psixoloji məsələləri aşağıdakılardır: 1. ən əsası - ifaçılarda konsertə, açıq ifaya daxilən hazır olma hissinin, çıxışa optimal hazırlıq vəziyyətinin formalaşmasıdır; bu mərhələdə ifaçılar öz iş və istirahət rejimlərini elə qurmalıdır ki, konsertə yaxşı fiziki və psixoloji durumda, ifanın uğurlu alınacağına inam hissi ilə çıxa bilsinlər; 2. konsertdən əvvəl konsert keçiriləcək zalda, səhnədə mütləq bir-iki məşq keçirilməlidir ki, ifaçılar zalın və səhnənin akustikası ilə tanış olsun, ifaçıların oturma qaydası və yeri müəyyən edilsin, həmçinin ifaçılar keçirələcək konsert şəraitinə, abu-havasına qismən də olsa uyğunlaşsınlar. 98 8.4. Səhnə məşqləri və yekun məşq Konsertdə yaxşı çıxış etmək və ya dinləyişdə proqramı yaxşı ifa etmək üçün musiqiçi çıxışa optimal hazırlıq vəziyyətində olmalı, yəni fiziki, emosional və əqli cəhətdən hazır olmalıdır. Fiziki hazırlıq yaxşı olmaq üçün musiqiçi (hər bir normal insan kimi) sağlam həyat tərzi sürməli, iş və yuxu rejimini tarazlaşdırmalı, səhhətinə qarşı diqqətli olmalıdır. Musiqiçi qaçış, üzgüçülük, futbol kimi idman növləri ilə məşğul ola bilər. Lakin qol və çiyin nahiyələrində gərginlik və güc tələb edən idman növləri məsləhət görülmür, çünki əzələlərin həddən artıq gərginliyini tələb edən gimnastika və ya ağır atletika kimi idman növləri musiqiçinin bilək, çiyin və döş qəfəsi əzələlərində gərginlik, əzələ sıxılması yarada bilər. İnsana möhkəm can sağlığı, güvvət, davamlılıq hissi və gözəl əhvali-ruhiyyə verən yaxşı fiziki hazırlıq açıq konsertdə çıxış zamanı yüksək emosionallığa yol açır, olduqca zəruri olan diqqətin, zehnin cəmləşdirilməsi ilə bağlı əqli prosesləri yaxşılaşdırır. Sirr deyil ki, bir çox məşhur ifaçılar hətta səhhətinin zəif olduğu vaxt da səhnəyə çıxa bilirdilər və buna baxmayaraq olduqca uğurlu çıxış edirdilər. Bu xüsusiyyət, möcüzəli cəhət Raxmaninova, Gilelsə, Azərbaycanın təkraredilməz dirijoru Niyaziyə xas idi. Maraqlıdır ki, səhnəyə çıxanda bu ifaçılar fiziki baxımdan özlərini daha yaxşı hiss etməyə başlayırdılar: konsert həyəcanı, konsert gərginliyi orqanizmin qoruyucu, mühafizəedici qüvvələrini fəallaşdırırdı və musiqiçi öz azar-bezarlarını 99 unudurdu. Lakin şagird və tələbələr üçün yaxşı fiziki formanın saxlanılması professional vərdişlərin artırılması və təkmilləşməsi işində olduqca önəmli amildir. Səhhət yaxşı olanda və ifa aparatı ifaya hazır olanda musiqiçilərin əllərində, biləklərində, barmaqlarında klaviaturanın, kamanın, qrifin əlahiddə duyma hissi yaranır. Bu vaxt pianoçular “yüngül” barmaqlardan, violinoçular – “pərvazlanan” əllərdən danışırlar. Bütün bu hissləri, duyğuları yadda saxlamaq, qələmə almaq – yazmaq, dəfələrlə yada salmaq məsləhət görülür ki, çıxışdan əvvəl onları xatırlayıb, yada salıb yenidən canlandırmaq mümkün olsun. Səhnə həyəcanının əsas məsələsi - diqqəti ifa edilən əsər üzərində cəmləmək qabiliyyəti, bacarığı və iqtidarıdır. Fövqəladə musiqi istedadına, xüsusi səhnə qabiliyyətinə malik şəxslərdə özünücəmləmək, özünütoplamaq bacarığı bu və ya digər dərəcədə intuitiv şəkildə təzahür edir. Lakin belə bacarığı olmayanlar onu xüsusi surətdə inkişaf etdirməli, bu hissi özündə oyatmağı öyrənməlidir. Səhnə həyəcanı ilə mübarizənin ən təsirli üsulu - özünücəmləmək, özünütoplamaq bacarığıdır ki, bu da şagird və tələbəyə sinifdə, konsertə hazırlıq prosesində aşılamaq lazımdır. Tələbə bilməlidir ki, onun əsas vəzifəsi – fikrini ifa edilən əsər üzərində cəmləməkdir. Heç kim və neç nə onu bu fikirdən yayındırmamalıdır: nə yad, kənar adamların otaqda (zalda) olması və ya içəri daxil olması, nə lazımsız fikirlərin əmələ gəlməsi, nə hər-hansı kənar səslər və ya kiminsə ucadan danışmağı və s. Yeganə məqsəd – fikrin, alətin səslənməsi, ifadəlik, ibarəlik, 100 səslərin nisbəti və tarazlığı və sairə bunun kimi ifa məsələləri üzərində son dərəcə cəmlənilməsidir. Bu tələb, yəni, fikrin ifa edilən əsər üzərində cəmləşdirilməsi tələbi ümumiyyətlə bütün ifa hallarına aiddir: ifaçılar istənilən məkanda - sinifdə və ya zalda – ifaya başlamazdan əvvəl bir növ “özünə qapanmalı”, ifa ediləcək əsərin tempini, metro-ritmik özəlliklərini xatırlamalı, xəyalən həmin əsərin əhvali-rühiyyəsini hafizələrində canlandırmalı və, beləliklə də, özlərini əsərin ifasına psixoloji baxımdan hazır vəziyyətə gətirməlidirlər. Məşqlər adətən sinifdə, ansambl ifaçılığı üçün təbii olan kamera (otaq) akustikasında keçirilir. Burada səslənmə gücünün bir növ hüdudları, forte və piano nüanslarının ölçüləri, səslənmə mütənasibliyi müəyyənləşir, replikaların ifasının müvafiq tərzi və tonu işlənilir, partnyorlar arasında təmas, əlaqə yaranır, onlar tərəf müqabilin ifa etdiyi ən xırda çalara dəqiqliklə cavab verir, yəni özlərini tamamilə təbii və sərbəst hiss edirlər. Lakin zalda, səhnədə ilk məşq bəzən sevincdən daha çox məyusluq gətirə bilər. Belə ki, böyük, akustikası tanış olmayan yeni məkanda partnyorlar biri birini pis eşidir və açıq-aydın psixoloji diskomfort hiss edirlər. Nəticə kimi dinamika solğunlaşır, replikalar dəqiqliyini və enerjisini itirir, kulminasiyalar zəifləyir, hərəkət ya ləngiyir, ya da əksinə, həddindən artıq tələsikdir, ansambl sanki dinləyici üçün yox, özü üçün ifa edir, bir sözlə, sinifdəki parlaq və inandırıcı ifadan əsər-əlamət qalmır. Bütün bu əlamətlərdən bəlli olur ki, ansambl iştirakçıları yeni akustik mühitdə özünü itirib. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|