Microsoft Word A5 n?sr Ansambl ifac?l?g?n?n ?saslar?
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
6 yaradır. Ansambl ifaçılığının püxtələşməsində, təkmilləşməsində və ümumiyyətlə bütün ifaçılıq mədəniyyətinin artmasında bu janrın rolu əvəzsizdir. Məhz bu səbəbdən kamera ansamblı fənni bütün professional və xüsusi musiqi tədris müəssisələrinin tədris planına, həmçinin musiqi tədris müəssisələrinin buraxılış və dövlət imtahanları siyahısına daxildir. Kamera ansamblı sinfində təlimin yüksək professional səviyyəsini təmin etmək üçün şagird və tələbələr tərəfindən aşağıdakı nəzəri və praktiki biliklərin baza hissəsi mənimsənilməlidir: 1) ansambl ifaçılığı tarixi; 2) mövcud olan əsas musiqi üslub və cərəyanlarının ifa xüsusiyyətləri; 3) kamera ansamblı tərkibinə daxil olan alətlərin səs- koloristik imkanları; 4) ansambl ifaçılığı texnikasının tərkib hissələri və onların formalaşması; 5) ansambl ifaçılığının kommunikativ və pedaqoji aspektləri. Təqdim olunan işdə yuxarıda sadalanan mövzular öz əksini tapmışdır. Müasir pedaqogikada müxtəlif dillərdə, ələlxüsus rus dilində “kamera ansamblı” fənninin tədrisinə dair bir çox metodiki tövsiyələr mövcuddur. Lakin azərbaycan dilində belə bir dərs vəsaitinin olmaması təqdim olunan işin yaranmasına, yuxarıda sadalanan məsələlərin azərbaycan dilində açıqlanmasına səbəb olmuşdur. 7 2. “Kamera musiqisi” və “Kamera ansamblı” anlayışları barədə “Kamera musiqisi” və “Kamera ansamblı” anlayışlarına dair açıqlamalar sovet dövrünün 6 cildlik Musiqi Ensiklopediyasında və Musiqi ensiklopedik lüğətində olduqca ətraflı və dolğun şəkildə verilmişdir. Rus dilini lazımi həcmdə bilməyən və bu səbəbdən adı çəkilən mənbələrlə tanış olmaqda çətinlik çəkən tələbələr üçün həmin ensiklopediya məqalələri Arzuxanım Əlizadənin tərcüməsində təqdim olunur: Kamera musiqisi: (camera (orta əsr.lat. kamera) – otaq; musica de camera (it. muzika da kamеra); musique de chambre (fr. müzik dе şanbr); chamber music (ing. çеymbе myuzik); Kammermusik (alm. kammеrmuzik) – musiqi incəsənətinin kiçik məkanda, otaqda və ya ev şəraitində ifa edilmək üçün nəzərdə tutulmuş növü. Kamera musiqisi üçün xas olan cəhətlər aşağıdakılardır: 1) spesifik alət tərkibi (bir solistdən başlayaraq ansamblda birləşən bir neçə nəfərədək); 2) musiqinin ifadə edilməsinin özünəməxsus xüsusiyyətləri: səslərin (partiyaların) bərabərliyə meylliyi, melodik, intonasiya, ritmik və dinamik vasitələrinin detallaşdırılması (təfsilatı, təfərrüatı ilə göstərilməsi), tematik materialın ustalıqla və müxtəlifliklə, çeşidli surətdə işlənilməsi. K.m. lirik emosiyaların və ən incə insan hisslərinin ötürülməsi üçün böyük imkanlara malikdir. K.m-nin mənbəyi orta əsrlərə gedib çıxsa da, “kamera musiqisi” termini yalnız 16-17-ci əsrlərdə bərqərar olmuşdur. Bu dövrdə “kamera musiqisi” deyəndə kilsə və teatr musiqisindən fərqli olaraq, ev şəraitində və ya kübar cəmiyyətdə və kral saraylarında ifa edilən dünyəvi musiqi nəzərdə tutulurdu. Saray musiqisi “kamera musiqisi” adlanırdı, saray ansambllarında işləyən 8 musiqiçilər isə “kamer-musiqiçi” rütbəsini daşıyırdılar. K.m- nin bu günə gəlib çatan ən erkən nümunəsi - N.Vinçentino-nun "L'antica musica ridotta alia moderna" əsəridir (1555). 1635-ci ildə Venesiyada C.Arriqoni "Concert da camera" adlı vokal əsərlərini dərc etdirmişdir. 17-ci əsrin sonu -18 əsrin əvvəllərində kamera vokal janrı kimi kantata (cantata da camera) və duet inkişaf etmişdir. 17-ci əsrdə “kamera musiqisi” adı həmçinin instrumental musiqiyə də tətbiq edilir və bu vaxt instrumental musiqinin ən yüksək forması kimi silsilə sonata çıxış edir. 17-ci əsrdə trio-sonata və onun növləri – kilsə və kamera sonatası daha geniş vüsət alır, yayılır. Müşayiətsiz Solo sonata və ya basso continuo (it. bassо kоntinuо – rəqəmlənən (aramsız) bas) müşayiətli sonatalar nisbətən az yayılır. Trio-sonataların və solo (basso continuo ilə) sonataların klassik nümunələrini A.Korelli yaratmışdı. 17- ci əsrdə concerto grosso (it. kоnçеrtо qrоssо – «böyük kоnsеrt») janrı əmələ gəlir, bu janr da əvvəllər kilsə və dünyəvi növlərə bölünür. 18-ci əsrin ortalarında bu bölünmə tədricən əhəmiyyətini itirir, lakin kamera musiqisi və konsert (orkestr və xor) musiqisi arasında fərq daha aydınlıqla görünür. 18-ci əsrin ikinci yarısında İ.Haydn, K.Dittersdorf, L.Bokkerini, V.- A.Mosartın yaradıcılığında instrumental ansamblın klassik növləri – sonata, trio, kvartet və s. –yaranır, bu ansamblların tipik instrumental tərkibləri formalaşır, hər partiyanın ifadəsi və onu ifa edən alətin imkanları arasında sıx əlaqə qurulur . Zəngin ifadə vasitələrinə malik olan instrumental ansambl (ələlxüsus simli kvartet) demək olar ki, 19-cu əsrin 1-ci yarısının bütün bəstəkarlarının (L.Bethoven, F.Şubert, F.Mendelson, R.Şuman və b.) diqqətini cəlb edirdi. 19-cu əsrin 2-ci yarısında İ.Brams, A.Dvorjak, B.Smetana, E.Qriq, S.Frank, 20-ci əsrdə - K.Debüssi, M.Ravel, M.Reqer, A.Şönberq, A.Berq, P.Hindemit, L.Yanaçek, B.Bartok, 9 B.Britten və başqaları instrumental kamera musiqisinin görkəmli nümunələrini yaratmışlar. Rusiyada kamera musiqisinə marağın yaranması 18-ci əsrin 70-ci illərinə təsadüf edir; ilk rus instrumental ansamblları D.S.Bortnyanski tərəfindən bəstələnmişdi. Sonralar kamera musiqisi A.A.Alyabyevin, M.İ.Qlinkanın yaradıcılığında inkişafını tapır və P.İ.Çaykovskinin və A.P.Borodinin yaradıcılığında ən yüksək bədii səviyyəyə çatır. A.K.Qlazunov və S.V.Raxmaninov kamera ansamblına çox böyük diqqət yetirirdilər. S.İ.Taneyev üçün isə kamera ansamblı əsas yaradıcılıq növü olmuşdur. Sovet bəstəkarlarının kamera- instrumental yaradıcılığı olduqca zəngin və rəngarəngdir; onun əsas xətti – lirik–dramatik (N.Y.Myaskovski), lirik-fəlsəfi və faciəvi (D.D.Şostakoviç), lirik-epik (S.S.Prokofyev) və xalq- məişət (S.F.Tsintsadze, Q.Qarayev, B.N.Lyatoşinski, X.Eller və s.). 60-cı-80-ci illərdə yaradılan əsərlərdə (А.Q.Şnitke, B.İ.Tişşenko,S.M.Slonimski, S.А.Qubaydulina, B.А.Çaykovski və s.) mənəvi-etik əhəmiyyətli ideyalar inkişafını tapır. Tarixi inkişaf prosesində kamera musiqisi stili gah simfonik, gah konsert üslubu ilə yaxınlaşaraq böyük dəyişikliklərə məruz qalıb (L.Bethovenin, İ.Bramsın, P.İ.Çaykovskinin simli kvartetlərinin “simfonikləşdirilməsi”, L.Bethovenin “Kreytser” sonatasında, S.Frankın violino sonatasında, E.Qriqin ansambllarında konsertlik cizgiləri). XX əsrdə tam əks tendensiya - kamera musiqisinin simfonik və konsert janrları ilə yaxınlaşma meyli əmələ gəlir. Bu meyl ələlxüsus insanın daxili dünyasının tətqiqini tələb edən lirik-psixoloji və fəlsəfi mövzulara müraciət edən zaman artır (bax: Kamera simfoniyası). Kamera-instrumental miniatürlar kamera musiqisinin xüsusi janrıdır. XIX-XX əsrlərdə onlar çox vaxt birləşib silsilə şəklini alır. Mendelsonun fortepiano üçün “Sözsüz mahnılar”ı, R.Şumanın pyesləri, F.Şopenin vals, Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|