Microsoft Word A5 n?sr Ansambl ifac?l?g?n?n ?saslar?
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
81 insan danışıq intonasiyalarının - vurğuların, vergüllərin və s. - təqlidi, təkrarıdır. Mahiyyəti üzrə hər bir melodiya musiqi nitqindən əmələ gəlir və müvafiq olaraq ibarələrə, cümlələrə bölünür, onun kulminasiyaları və tamamlamaları, məna mərkəzləri və kiçik əlavələri olur. Bir qayda olaraq hər ibarə və ya cümlənin bir məna mərkəzi və bir kulminasiyası olur. Hər bir musiqi tonların ritmik, melodik və harmonik əvəzlənməsindən, növbələnməsindən ibarətdir. Nəsrdə - “cümlə”, nəzmdə – “mənzum sətir” adlandırılan məfhum musiqidə “ibarə” adlanır. Danışıqda bir və ya bir neçə cümləninin ayırma vasitəsi kimi durğu işarələri çıxış edir. Musiqidə bu funksiyanı ibarələrin əvvəlini və axırını göstərən sezuralar yerinə yetirir. “İbarəlik” anlayışı genişdir və kifatət qədər çoxmənalı məfhumdur. Musiqi fikrinin inkişafı mürəkkəb prosesdir, lakin bütün musiqi materialı bütövlükdə, tamlıqda qavranmalıdır. Bu baxımdan ibarəliyin iki, ilk baxışdan biri digərinə zidd funksiyaları var. Belə ki, bir tərəfdən ibarəlik cümlələri birini digərindən ayırır, cümlələrin daxili quruluşunu formalaşdırır, digər tərəfdən onları vahid məkanda birləşdirir, əsərin bədii obrazının hərtərəfli inkişafını təmin etməyə, yaratmağa kömək edir. Bu səbəbdən “ibarəlik” anlayışı bir neçə məna daşıyır. Belə ki, 1) bəzən “ibarəlik” deyəndə ümumilikdə “şüurlu ifa” bacarığı nəzərdə tutulur. 82 2) bir başqa halda “ibarəlik” sözü dar mənada işlədilir və yalnız musiqi cümləsinin ifa tərzini nəzərdə tutur. 3) nəhayət, bəzi hallarda “ibarəlik” melodiyanın hər hansı hissəsinin hüdudunun müəyyən edilməsi mənasında, sezuralarla bu hissənin digərlərdən ayrılması kimi başa düşülür. Ibarəlik ilk növbədə musiqi əsərinin bədii obrazının ifadə vasitəsidir. Ibarəliyin təbiiliyi təhrif ediləndə, pozulanda əsərin məzmunu, mənası təhrif edilir. İbarəlilik hər zaman fərqlidir, individualdır, çünki ibarəlik ifanın individual xasiyyəti, fərdi tərzi ilə sıx bağlıdır. Ibarəliyin mənimsənilməsi əsər üzərində bütün iş prosesinin mahiyyətini təşkil edir. Əsər üzərində iş zamanı ilk növbədə ibarənin hüdudları və onun kulminasiya nöqtələri müəyyən edilməlidir: bununla ifaçı ifadəli interpretasiyanın əsas faktorlarının - dinamik və aqogik çalarların tətbiq edilməsi üçün etibarlı oriyentir əldə edir. Unutmaq olmaz ki, ayrı-ayrılıqda götürülmüş hər melodik ibarə və ya fikir, eynilə kitabdakı ibarələr kimi, ümumi melodik xəttin yalnız bir hissəsidir. Bu ibarələrin vaciblik dərəcəsi, lüzumluğu onların ümumi melodik xəttdə tutduğu yerdən asılıdır. Belə ki, köməkçi və ya törəmə, budaq ibarələrin səslənmə və ekspressiya dərəcəsi əsas ibarənin səslənmə və ekspressiya dərəcəsindən yüksək olmamalıdır. Bu asılılığın müəyyən edilməsi – ibarəliyin birinci, əsas prinsipidir. Ansambl əsəri üzərində işə başlayanda ifaçılar əsərin xasiyyəti barədə qəti təsəvvür, anlayış yaratmazdan əvvəl həmin əsərin 83 ideyasını, əsas fikrini bütövlükdə dərk etməli, əsərin ümumi strukturu, həmçinin bir ibarənin digərinə qarşı nisbəti barədə aydın təsəvvür əldə etməlidirlər. Pianoçu üçün ibarəli ifa onun ustalığının əsas elementlərindən biridir. Simli-kamanlı alətlərdə ibarəlik və artikulyasiya fortepianoya nisbətən biri digəri ilə daha sıx bağlıdır: məntiqsiz artikulyasiya mütləq olaraq ardınca yanlış ibarəliyə səbəb olur və əksinə, düzgün ştrix və applikatura məntiqli, şüurlu ibarəliyin ən etibarlı zəmanətləridir. Ibarəlik intonasiya prosesinin tipik olmayan hadisəsi kimi məşq zamanı aydınlıqla uyğunlaşdırılmalı və möhkəmləndirilməlidir. Motiv və ibarələrin eyniliyi musiqi əsərinin bədii mənasını, məzmununu əks etdirən polifonik əsərlərin ifası zamanı bu qayda xüsusi ciddiliklə gözlənilməlidir. Hər hansı ansambl iştirakçısının partiyasında motivin (mövzunun) ifasında improvizə dəyişikliklər yaranarsa, digər ansambl iştirakçısı əmələ gələn sapmaları, dəyişiklikləri maksimal dəqiqliklə təkrar etməlidir. Ansambl iştirakçısının məhz belə reaksiyası ən dəyərli ansambl xüsusiyyətidir, həmçinin sürətli təfəkkür proseslərinin və musiqi həmrəyliyinin göstəricisidir. 84 7.3. Dinamik sinxronluq. Tembr-dinamik çalarlama (nüansirovka) Dinamika (səslənmənin gücünün və ucalığının, gurluğunun dəyişməsi) ən təsirli ifadə vasitələrindən biridir. Dinamikadan bacarıqlı istifadə musiqinin ümumi xarakterini, onun emosional məzmununu açmağa və əsərin formasının konstruktiv xüsusiyyətlərini göstərməyə kömək edir. İfadəlik sahəsində dinamika xüsusən vacib əhəmiyyət əldə edir – müxtəlif məntiqi vurğular musiqi parçasının mənasını köklü surətdə dəyişir. Ifaçılıq sənətində dinamikanın rolunu tanımaqla, musiqinin digər ifadəlik vasitələrini unutmaq olmaz. Səs gücünün artmasına oxşar təəsüratı həmçinin fakturanın sıxlaşması, yeni registr və tembrlərin meydana çıxması, ümumi hərəkət düsturunun dəyişməsi də yaradır. Fərqli, orijinal ritmik şəkil və ya səciyyəvi ştrix hər hansı səsi ümumi səslənmədən (heç də dinamikadan az olmayaraq) qabarda bilər. Bəzən instrumentləşdirilmə üsulları özü özlüyündə dinləyiciyə çox şey deyir. Onların təsir gücü qurtaranda o vaxta qədər “ehtiyatda” qalan dinamik ziddiyyətlərə (kontrastlara) müraciət etmək olar. 7.4. Alətlərin səslənmə tarazlığı Kamera ansambllarında müxtəlif dinamik imkanlara malik olan alətlər birləşir. Alətlərin səslənmə gücünün ümumi diapazonu, müxtəlif tessiturada səslənmə gərginliyi üst-üstə düşmür. Məşq prosesində aydın olur Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|