Microsoft Word A5 n?sr Ansambl ifac?l?g?n?n ?saslar?
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
101 Bu mərhələdə ilk növbədə ifanın tərzi dəyişdirilməlidir: ansambl iştirakçıları ifalarını yeni akustik şəraitə uyğun olaraq qurmalı, dinamikanın kontrastını, replikaların dəqiqliyini və enerjisini artırmalı, kulminasiyaları daha parlaq etməlidirlər. Yuxarıda deyildiyi kimi, konsert çıxışına psixoloji hazırlığı yoxlamaq, səhnə həyəcanını azaltmaq üçün həmin proqramı bir-iki dəfə nisbətən kiçik məkanda – dostların və tanışların qarşısında və ya başqa, nisbətən az hazırlıqlı auditoriya (məsələn, məktəb şagidləri) qarşısında ifa etmək olduqca faydalıdır. Açıq konsert musiqiçidən böyük iradə, səy, fikri, diqqəti cəmləmək bacarığı, dinləyici ilə emosional təmas qurmaq bacarığı tələb edir. Qeyd edilməlidir ki, məşhur rus-sovet musiqiçilər və pedaqoqları L.A.Barenboym, D.D.Blaqoy, Q.M.Koqan, G.Q.Neyqauz, S.İ.Savşinski, S.Y.Feynberq və s. kitabları, məqalələri, metodiki tövsiyələrində konsert çıxışına psixoloji hazırlıq barədə çox dəyərli, ətraflı tədqiqatlar və məsləhətlər var. 8.5. Səhnə həyəcanı barədə Hər bir musiqiçi üçün səhnədə, dinləyici qarşısında çıxış bu və ya digər dərəcədə həyəcandır. Təcrübəsiz ansambl üçün böyük səhnədə, zalda ilk çıxış isə ikiqat həyəcandır. Səhnə həyəcanının yaranma səbəbləri bir neçədir. Bunlardan ən çox rast gələn səbəb – ifaçını narahat edən “Mənim haqqımda nə deyəcəklər?”, “Nə düşünəcəklər?”, “İfanı nə cür qiymətləndirəcəklər?” və s. 102 bu kimi suallar, fikirlər və ya qeyri-şüurlu hisslərdir. Bu həyəcanın əsas səbəbi – ifaçının öz çıxışına qarşı məsuliyyət hissidir. Lakin bu həyəcan həddən artıqdırsa, o, ifaçı üçün olduqca xoşagəlməz olmaqla yanaşı həm də ifaya da ziyan vurur. Digər tərəfdən həyəcanın tamamilə olmaması ifaçı üçün daha ziyandır, daha arzuolunmazdır, çünki ifa etdiyi musiqiyə qarşı biganə olan ifaçı səhnədə maraqlı və dəyərli heç nə yarada bilməz. Ifaçı tərəfindən öz şəxsinin, öz imkanlarının qiymətləndirilməsi, lazımi qədər qiymətləndirilməməsi və ya həddindən artıq qiymətləndirilməsi səhnə həyəcanı problemi ilə bilavasitə bağlıdır və ifaya eyni dərəcədə neqativ təsir edir. Səhnə həyəcanının daha bir yayılmış səbəbi - açıq çıxış üçün ifaçının texniki imkanlarına, texniki hazırlığına uyğun olmayan çətin materialın seçilməsidir ki, bu halda səhnə həyəcanı ikiqat arta bilər. Bu baxımdan ifaçının texniki hazırlığına cavab verməyən, onun üçün texniki cəhətdən həddən artıq çətin olan əsəri açıq ifaya çıxarmaq məsləhət görülmür. Dinləyici qarşısında özünü itirməmək bacarığının əldə edilməsi ev məşqləri zamanı özünə nəzarətdən başlanılmalıdır: diqqət və fikri cəmləmək bacarığını hər gün, hər saat məhz evdə məşq etmək lazımdır. Artıq ilkin təlimdən başlayaraq şagirddə səhnəyə, konsert çıxışlarına məhəbbət aşılanmalıdır. Ifaçı səhnədə çıxışından zövq almalıdır – bu hiss səhnə həyəcanının dağıdıcı, məhvedici gücünə qalib gəlməyə kömək edir. Səhnədə çıxış zamanı əsas məqsəd – ifaçının bütün fikrinin ifa edilən əsər üzərində, alətin səslənməsi, 103 ifadəlilik, səslərin nisbəti və sairə ifa məsələləri üzərində cəmlənməsidir. Səhnədə ifa zamanı ifaçının geyimi də böyük rol oynayır: geyim rahat olmalı, ifaçını qıcıqlandırmamalı, ən əsası - ifaya mane olmamalıdır. Lakin səhnə həyəcanının dərəcəsinə təsir edən ən vacib, ən mühüm məqam – səhnəyə çıxarılan ifa proqramının, ifa edilən əsərlərin ifaçı tərəfindən nə dərəcədə öyrənilməsi, hazır olmasıdır. Proqram, əsər və ya əsərlərin öyrənilməsi prosesi nə qədər diqqətli, mükəmməl, səliqəli və əsaslı olubsa, proqram nə dərəcədə öyrənilibsə, səhnə həyəcanının kəskinliyi, gücü də bir o qədər də az olur. Daha bir mühüm məqam: ifaçı bilməlidir ki, səhnədə ifa zamanı ayrı-ayrı səhvlərə yol verilərsə, diqqəti həmin səhvlərin üzərində cəmləmək, ifa zamanı həmin səhvlər barədə düşünmək olmaz, çünki bununla həmin səhvləri düzəltmək mümkün deyil. Həmçinin, səhnədə ifa zamanı yol verilən səhvlər barədə düşüncələr və mütəəssirlik ifaçıların diqqətini dağıdır, onlar özünü itirirlər. Bu isə yeni səhvlərə gətirib çıxarır. Belə situasiyada ən əsas məqam ondan ibarətdir ki, ifaçılar buraxılan səhv barədə düşünməməli, diqqətlərini yalnız və yalnız ifa edilən əsər üzərində cəmləməlidir. Atalar demişkən, keçənə güzəşt deyərlər. İfa zamanı, ələlxüsus, açıq ifa – konsertdə çıxış zamanı ifaçı özünün və ya tərəfdaşının yol verdiyi səhv üçün özünü (və tərəfdaşını həmçinin!) bağışlamağı bacarmalı, həmin səhvi “unutmalı” və fikrini əsərin sonrakı hissəsinin düzgün ifası üzərində cəmləməlidir. 104 Səhnə vərdişləri musiqiçinin açıq çıxışa ifa və psixoloji hazırlığı zamanı, həmçinin, konsert təcrübəsi zamanı formalaşır və təkmilləişir. Qeyd edilməlidir ki, müntəzəm konsert çıxışları ifaçılarda səhnə xofunu, səhnə qorxusunu azaldır, onlarda iradənin güclənməsinə, “estrada əhvalı”, “səhnə ruhu”, “səhnə abu-havası” adlanan emosional vəziyyətin tərbiyələndirilməsinə olduqca çox kömək edir. Hər bir ifaçı mümkün qədər tez-tez açıq konsertlərdə çıxış etməyə can atmalıdır – bu çıxışlar musiqiçilərdə ifaçılıq fəaliyyətində yeni nəaliyyətlər qazanmaq üçün lazım olan ifa və psixoloji xüsusiyyətlərin formalaşmasına kömək edə bilər. Bütün tədqiqatçılar eyni fikirdədir ki, səhnə həyəcanına qalib gəlmək mümkündür, lakin bunun üçün özünü bilmək, tanımaq, dərk etmək, müxtəlif özünətəsir üsul və vasitələrini sınamaq, yoxlamaq bunlardan hansının nə vaxt və hansı şəraitdə kömək edəcəyi barədə anlayışa sahib olmaq lazımdır. Səhnə həyəcanını azaltmaq üçün müəllimin tələbə ilə konsertqabağı ünsiyyət prosesi olduqca vacibdir. Belə ki, müəllim tələbəni ruhlandırmalı, ona mənəvi dayaq olmalıdır. Müəllim tələbəni inandırmalıdır ki, müvəffəqiyyətli çıxış üçün onun kifayət qədər qüvvə və bacarığı var. Eyni zamanda qeyd edilməlidir ki, buna bənzər, lakin bir qədər fərqli ünsiyyət, tələbədə öz qüvvə və bacarığına inam aşılanması təkcə konsert çıxışı ərəfəsində deyil, təlimin əvvəlindən, demək olar ki, hər dərsdə yer almalıdır. Tələbəyə birmənalı olaraq Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|