295
“Etnik siyasət” (1997), “Platon və Aristotel” (1997),
“Fəlsəfə” (1997), “Kulturologiya” (1997), “Orta əsrlərin
fəlsəfi və social-siyasi fikri (Qərbi Avropa və Azərbaycan)”
(1999), “Mədəniyyətşünaslığın əsasları” (1999), “Azərbaycan
xalq cümhuriyyəti” (1998), “Siyasi biliklərin əsasları” (1999),
“Böyük Britaniyanın siyasi həyatı” (2000),
“Etnopolitologiya” (2000), “Ruslar və Türklər” (2000)
kitablarının müəllifidir.
Professor Ə.Tağıyev “Sosial-siyasi fəlsəfə problemləri”
məqalələr toplusunun redaktorudur. 10-dan yuxarı aspirant
və dissertanta elmi rəhbərlik edir.
Hazırda
Ə.Tağıyev Azərbaycan EA-nın Beynəlxalq
Münasibətlər İnstitutunun “Millətlərarası social-siyasi
proseslər” şöbəsinin müdiridir.
- Əlikram müəllim, Avropa Şurasına qəbul olunmağımız və
ümumiyyətlə millətimizin Avropalaşmağa olan meyli
haqqında nə deyə bilərsiniz?
- Avropa Şurasına qəbul olunmağımız heç şübhəsiz ki,
xalqımızın həyatında mühüm siyasi əhəmiyyət kəsb edir. Bu,
iqtidarın yeritdiyi konstruktiv
xarici siyasi fəaliyyətin
nəticəsidir. Biz bu quruma daxil olmaqla dönüb avropalı
olmuruq. Bu, hər şeydən əvvəl, siyasi bir məsələdir. Milli
təhlükəsizliyin təminatı üçün, insane haqlarının qorunması
məsələsində əhəmiyyətlidir. O ki, qaldı məsələnin ikinci
tərəfinə, onu deyək ki, biz Avropa Şurasına daxil olmaqla,
milli-mənəvi dəyərlərimizdən əl çəkmirik, öz milli simamızı
itirmirik, həyat tərzimiz bir şərqli olaraq qalır.Avropaya meyl,
avropalaşmağa olan həvəs hər şeydən əvvəl ondan irəli gəlir
ki, avropalılar insanın insane kimi yaşaması üçün lazımi şərait
yaratmışdır. Bu ölkələrdə yeridilən social-siyasət xalqın maddi
həyat şəraitini yaxşılaşdırmağı özünün birinci dərəcəli vəzifəsi
kimi qarşıya qoyur. İ.Kant nahaq yerə yazmırdı ki,
sivilizasiya
296
o yerdə başlayır ki, insan orada özünə müəyyən şərait
düzəltməyə çalışır. Bu mənada şübhə yoxdur ki, avropalılar bir
çox xalqlardan və eləcə də bizdən irəlidədir və bizim də
onların yolunu izləmək meylimiz təəccüb doğurmamalıdır.
Amma burada məsələnin bir sıra ziddiyyətli cəhətləri də
vardır. Məsələn, Avropada elə qüvvələr vardır ki, bizim
kimiləri öz cəmiyyətlərinə qəbul etmələrinin açıq-açığına
əleyhinədirlər. Görünür, bu dairələr Avropa həyat tərzinin
bizlər üçün ömürlük bir ideal və miraj olaraq qalmasını arzu
edirlər. Əgər biz onlara çatmış olsaq da, onda Avropanı kim
təqlid edəcəkdir?
- Siz avropalaşmaqla yeniləşməyin nisbətini necə
görürsünüz?
- Avropalaşmaqla yeniləşmək ideyasını eyniləşdirmək məncə,
məsəlnin tam həlli demək deyil. Bu, keçən əsrin axırı və yeni
əsrin əvvəlləri üçün doğru idi. Çünki bütün yeni ideyalar o
zaman Avropadan nəşət edirdi və yeniləşmə kimi qəbul
edilirdi. Ona görə də milli hərəkat ideologlarımız
avropalaşmağı məqbul sayırdılar. İndi isə nisbət dəyişilmişdir.
Yeni ideyalar təkcə Avropadan gəlmir, hətta İslam şərqindən,
Cənub-şərqi Asiya ölkələrindən də gəlir.İndi Avropa elmin,
siyasətin və texnologiyanın bir sıra sahələri üzrə öz
mövqelərini bu yeni sivilizasiya mərkəzlərinə verməkdədir.
Şpenqler “
Avropanın qürübu” əsərində yazırdı ki, Avropa
mədəniyyəti tənəzzül dövrünə qədəm qoymuşdur.
Ona görə də
Amerika sosioloqu Samuel Xantinqton özünün
“Sivilizasiyaların toqquşması” əsərində yazırdı ki, artıq XXI
əsrdə ideoloji qarşıdurmaları dinlərin və sivilizasiyaların
mübarizəsi əvəz edəcəkdir. S.Xantinqton hətta, erməni-
azərbaycan münaqişəsini də məhz bu mübarizənin nəticəsi
kimi qiymətləndirir.
297
- Professor, yeri gəlmişkən, Siz cavabınızda ideologiya
məsələsinə toxundunuz. Müasir Azərbaycan cəmiyyəti üçün
vahid milli ideologiyanın yaradılmasına münasibətiniz
necədir?
- Demokratik cəmiyyətdə vahid ideologiyadan danışmaq
olmaz. Çünki, burada pluralism hökm sürür, bütün sahələrdə və
eləcə də ideologiya sahəsində. Qərbdə də istəmirlər ki, biz yeni
bir totalitar ideologiya yaradaq. Yeni
milli ideologiya vahid
milli siyasi liderin olmasını tələb edir. Bu bəlkə də keçid dövrü
üçün lazımdır. Amma bütövlükdə universal deyil, çünki vahid
ideologiya həm də vahid metodologiyanın olmasını zəruri
hesab edir. Azərbaycanlıların milli ideyası isə həmişəyaşardır.
Onu vahid ideologiya ilə qaışdırmaq olmaz. Bizim milli
idealımız müstəqil, çiçəklənən,
azad və xoşbəxt yaşayan bir
cəmiyyət qurmaq ideyasıdır. Bu həmişə olmuşdur və indi də
var.
- Siz metodologiyadan danışırsınız. Bildiyimiz kimi Marksist
metodologiyası özünü doğrultmadı. Bəs indi ictimai elm
sahələri hansı metodologiyaya söykənir?
- Camal müəllim, çox yerində verilmiş sualdır. Biz bu
yaxınlarda Fəlsəfə, sosiologiya və hüquq
institutu ilə birlikdə
bu mövzuda bir elmi konfrans da keçirmişik. Problemin həlli
yollarını axtarırıq. Metodologiya sahəsində diktata yol ola
bilməz. Hansı metodologiyadan istifadə olunması tədqiqatçıdan
və onun tədqiq etdiyi mövzunun xarakterindən asılıdır.
Marksist metodologiya əsasən Qərb ölkələrinin standartlarına
uyğun olduğundan onu bizim şəraitə tətbiq edəndə istər-
istəməz nöqsanlı cəhətlər üzə çıxır və ictimai problemlərin bizə
lazım olduğu kimi öyrənilməsinə maneçilik törədir. Ona görə
də bizim sahələr üçün onu artıq köhnəlmiş sayırlar. Amma
yenisi də yoxdur. Ona görə də sözdə Marksist metodologiyanı
