Microsoft Word Ali Rza Xelefli enson23
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
20 özünün ilhamına söykənir. İlham isə yalnız və yalnız şairlik təbiətinə mən- subdur. Mənim zənnimcə, şairliyin, ruhi-mənəvi qida mənbəyi olaraq poetik aləmin bircə düsturu var. O düstur insanı bütövlik kompleksində görməkdir, daha doğrusu, görmək istəyidir. Şairlik əslində, bəxtəvərlik deyil, şairlik fa- ciədir. Cəmiyyətdən gələn zərbələri özünün ruhuna, mənəvi aləminə qəbul etməkdir. Yalnız mənəvi dünyasından başqaları tərəfindən görünməyən qan- ların axmağını görə bilən bu qanların - o qanların axdığı yaraların açdığı şı- rımlardan gələn sızıltıların səsini dinləyə bilən adam şairdir və yalnız o, özü- nün aləmində ola bilər. Yalnız o kəs özünə sual vermək gücündədir, özünü ittiham etmək gücündədir. O, tək olmaq istəyəndə də, təzadlar arasında qa- landa da, insan duyğularının mənəvi mehrabını ziyarət edəndə də nə qədər düsturlarla, nə qədər qanunauyğunluqlarla düşünürsə, bir o qədər də ruhlarla sirdaş ola bilir, bir o qədər də ilhamın qanadlarında uça bilir, bir o qədər də sözü, fikirləri ilə qanadlana bilir. Azərbaycanın fəlsəfi fikrində XX əsrin ikinci yarısına mənəvi gəncliyin mənəvi dünyası üçün ruhi-mənəvi qida mənbəyi olan yaradıcılığı ilə sevilən bir filosofumuz var. O, sovet ideologi- yasından fərqli olaraq ruhu bizə qaytaran filosofdur. Yalnız onun təbirindən sonra biz dərk elədik ki, ruh heç də bizdən kənarda deyil. Bu, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Camal Mustafayevdir. O, Hamleti də yaxşı tanıyır, onun yaradıcılığına da yaxşı bələddir. Əzizim, burada birinci şəxs müraciətindən çıxıb üçüncü şəxs ünvanı ilə danışmağım sənə qəribə gəlməsin. Axı biz üz- bəüz sözümüzü deyə bilməyəndə üçüncü şəxsə müraciət edirik. Qoy Hamlet İsaxanlı da üzbəüz mənim sözümü yox, mənəvi fikrimizin atası olan müdrik bir kişinin, Azərbaycan mənəviyyatının atası olan bir varlığın fikrini, hökm- lərini dinləsin: "Ancaq poeziyanın tapındığı məhəbbət geniş növlü bir anlamdır. Gəncliyin eşq aləminin hüdudlarına adlayan sonsuz çeşidli dünyadır. Təbiətə heyranlıqdan başlamış İlahi eşqə qədər tutumu var. Onun mə- nası əzəldən mövcudluğu vəhdətini yaşatmaqla bağlı olub. Valideyn - övlad, xüsusən ana - övlad, məhəbbəti bu anlamı şərtləndirən əsas baş- lanğıclar sırasındadır. Ana mövzusu, təbii olaraq, bədii sənətdə yük- səkdə durur. Həyat axarının qaynağı olan, müqəddəs qayəli ana var- lığı! Hər ananın öz taleyi, ömrünün öz dünyası var" 1 . 1 Hamlet İsaxanlı. "Təzadlar". Xəzər Universitəsi nəşriyyatı. Bakı , 2001, s.14. 21 Professor sənin yaradıcılığını kifayət ədər dərk edən, duyan, ardıcıl iz- ləyən oxuculardandır. Əslinə qalsa, sənin yaradıcılığında, daha dəqiq desək, Hamlet İsaxanlı poeziyasında ən qabarıq obrazları görən, duyan və onu özü- nün xarakterik cizgiləri ilə fəlsəfi ümumiləşdirmə süzgəcindən keçirərək da- ha geniş oxucu aləminə təqdim edən də elə odur: "Bu nəcib mövzunun Hamlet İsaxanlı "Susma, danış, ay ana!" şeirində həssalıqla canlandırıb. Burda yaradılan ana surəti dərin kövrək duyğu- lardan yoğrulub. Ömrün ixtiyarlığını yaşayan, zaman yorğunluğundan acizləşən, mərhəmət dolu ehtiram oyadan ana surəti! Nədən daim bu ağbirçək dərin fikirlərə dalan görünür? Nədən sükuta qərq olmaq deyib – danışmaqdan ona üstündür? Bəlkə, xəyal dünyasında ipə-sapa düzür ömür yükünü? Baxışların nə məhzun... Keçmişəmi baxırsan, Sabahımı görürsən ay ana, Cansız barmaqlarınla Fikir - zikir tellərindən Nə hörürsən, ay ana? De, baxırsan hayana? De, gözlərin yol çəkir Nə uzun? Baxışların nə məhzun? Belə qayğılı suallar, həzin hisslər "Susma, danış, ay ana!" şeirində ha- kim motivdir. İxtiyar ana ruhunu oxşamaq, səsini, təbəssümünü duy- maq mənəvi ehtiyac kimi təcəssüm edilib. Ana taleyi, müqəddəs övlad borcu xüsusunda düşündürür oxucunu. Hamlet İsaxanlı poeziyası, sadəcə, bədii zövqü oxşamaqla məhdudlaş- mır" 1 . Professor təsadüfi olaraq "Susma, danış, ay ana" şeirini tədqiqat obyek- ti seçmir. O, bu şeirlə demək istəyir ki, H.İsaxanlı ruhların dili ilə danışa bi- lir. Axı insanın müəyyən yaşından sonra onun anası istər əbədiyyətə qovuş- muş olsun, istərsə də, həyatının ixtiyar çağında olsun, fərqi yoxdur - ruhun təmsilçisidir. Ona görə də professor Caval Mustafayev H.İsaxanlının poe- 1 Hamlet İsaxanlı."Təzadlar". Xəzər Universitəsi nəşriyyatı. Bakı , 2001, s.15. 22 ziyasında anna obrazına münasibəti ruha münasibət kimi və bu yöndə onun estetik baxışları kimi şərh edir: "Onda estetiklik canlı fikirlə vəhdətdə poetik əksini tapır. "Söz fikirlə canlananda mövcud varlığa çevrilir", - Hegelin bu kəlamını burda demək münasibdir. Bu, təzadlı gerçəkliyin batini mahiyyətinə varmaq niyyətindən doğur. Düşünən "Mən" dünya gedişatından məna çıxar- mağa ehtiyac duyur. İnsan-dünya nisbətini düşünmək şeirdə, sənətə daimi mövzudur. Hamlet İsaxanlı eyni mövzunu müxtəlif əhval - ruhla canlandırıb. Bəzi şeirlərində mənəvi "Məni" zahiri təzadlara qarşı qo- yur. Özü üçün sağlam istinadgahı öz ruhuna mərkəzləşməkdə görür. Yara- dıcı yalnızlıqda aradığı gerçəkliyə məhrəm arzu kimi baxır. "Tək qalmaq istəyirəm" şeiri bizi düşündürməyə bilməz: ...Təklik - Fikrimin süsləndiyi Ən uca yüksəklik. Təklik - Xəyalımın bəsləndiyi Ən xoş gerçəklik. Təklik, sakitlik istəyi zahiri mövcudluğun aldadıcı görüntülərindən təcrid olub yaradan ruha sığınmaqdır. Yaradıcı öz "Məni"nə dönəndə ilhamı uçmağa ənginlik tapır. Gerçəkliyin səthində - təsadüflər qarı- şıqlığında ilham, xəyal qanadlana bilməz. Ruhun həyatına dönmək dünya müəmmalarını içəridən dərk etməkdir. İdealla gerçəklik ara- sında ziddiyyət kəskin hiss edilir. Poeziya bu ziddiyyəti daha bariz şə- kildə əks edir. O cümlədən, poetik fikrimizdə ənənəvi olan "Dünya" şeirləri. Hamlet İsaxanlı bu ənənəni öz fərdiliyinə uyğun yaşayıb. "Dünya", "Dumanlı dünya", "Baş açmadım bu dünyadan" şeirlərindən bunu aydın görmək olar. Birincidə romantik bir əhval – ruhla dün- yadan söhbət açır. Onun düşüncələrində həyatın gözəlliyinə heyranlıq ahəngi açıq duyulur" 1 . Ümumiyyətlə, insanın yerlə, göylə əlləşməsi insanın daxili-mənəvi alə- minin təlatümləri içərisində olması başqa nə cür görünə bilər? Zahirən sakit, 1 Hamlet İsaxanlı. "Təzadlar". Xəzər Universitəsi nəşriyyatı. Bakı , 2001, s.16. Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|