Microsoft Word +++++all-novruz doc
Yüklə 2,22 Kb. Pdf görüntüsü
|
122 faydasına görə də keçi əski çağlardan bolluq, məhsuldarlıq, yazın və günəşin atributu sayılıb. Aydındır ki, məşəqqətli qışın çətinliklərini görən insan yazda bol məhsulun əsasını qoyur. Bəzi xalqlarda keçi daha bir mifik anlamın təmsilçisi olmuşdur. Yada (çada) daşının mifik keyfiyyəti onun yağış yağdırmasıdır. Əski türklərin inamına görə, yada daşının ən üstün gücə malik olanı qurdun qarnında olardı. Babilis- tan – Assuriya xalqlarında isə belə bir düşüncə hakim idi ki, şəfaverici həmin daş keçinin qarnında olarmış. Məlumdur ki, türk- lərdə qurd – günəşin rəmzi, yəhudi, yunan, Babilistan – Assuriya xalqlarında isə ən çox keçi (keçi həm də türklərdə bu missiyanı daşıyır) günəşin və məhsuldarlığın simvoludur. Türklərdə qurdun, digər xalqlarda isə keçinin qarnından şəfaverici gücə malik daşın çıxması hər iki adıçəkilən heyvanın zoomorfik onqon olmasından xəbər verir (17,45). «Kosa-kosa» oyunu əski çağların məhsulu olsa da, bütün zamanlarda Novruz şənliklərinin ən böyük və maraqlı mərasimlərindən olmuşdur. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, digər ayin və mərasimlərdən fərqli olaraq, «Kosa-kosa» oyun-tamaşası bu və digər formada keçirilmişdir. Azərbaycanın müxtəlif yaşayış məskənlərində «Kosa-kosa» mərasim tamaşası orijinal və rəngarəng bir formada keçirilir. «Kosa-kosa» oyununun bu geniş xalq sevgisini qazanmasının nəticəsidir ki, Azərbaycan ərazisində onun 15 versiyası (A.Nəbiyev) qeydə alınmışdır. Novruz sisteminin atributlarından biri də səmənidir. Səməni Novruz ərəfəsində (böyük çillə) və Novruz təntənələrində hazır- lanır. Novruz sistemində təsadüfi heç nə yoxdur. Səməni həyat simvolu, yaşıllıq kultudur. Təhlil və münasibətdən əvvəl səməninin becərilməsi və hazırlanmasına diqqət yetirməyimiz gərəkli olardı. İlkin olaraq buğda işığa qoyular, sonra sini, məcməyi və digər qaba barmaq qalınlığında tökülər və üzərinə su səpilər. Dörd-beş gündən sonra cücərən səmənini ağ rəngli rişəsini taxta üstündə döyüb suyunu çıxarar, ona bir az da su qatıb qaynadardılar. Səmənini 123 qədimdə böyük mis qazanlarda iki-üç gün qaynadırdılar. Səməni qaynadıqca rəngi qırmızı, mixəyi rəngə çalır. Hazır olan bu səmənidən halva da bişirirlər. Səməni halvası hazırlamaqdan ötrü teşt və saca birinci yağ tökülür, sonra istiot, sarıkök, mixək, hil, zəncəfil və başqa ədvalar əlavə olunur. Bundan sonra səməni şirəsində yoğrulmuş xəmir lavaşı əlavə edilərək tez-tez qarışdırılır. Xəmir ovulduqda ocaqdan götürülür, ona şirin şey (bal şərbəti, qənd və bəhməz) qarışdırılır. Soyuduqdan sonra ona qoz ləpəsi, fındıq və badam qatılır. Səməni bişirmə xüsusi törənlə müşayiət olunubdur. Səməni unu yeddi evdən alınardı. Qohum-qonşu xonça tutub səməni bişirilən evə gələr, «Allah mübarək eləsin» və ya «Allah qəbul eləsin» deyərdilər. Qız-gəlinin gətirdiyi xonçaları evə qoymazdılar, elə həyətdə saxlayardılar. Həyətin dörd bir tərəfi xonça ilə örtülərdi. Həmin gecəni yatmazdılar. Sübhə kimi gözləyərdilər ki, kimin xonçası qəbul olunacaqdır. Səməni şirin çıxardısa, həmin xonça qəbul olunmuş sayılardı. Qız-gəlin çalıb-oxuyar, oynayardılar. Səməni haqqındakı ritmik nəğmələr səməni bişirmə mərasimi ilə bağlı yaranmış mahnı və rəqsdir. Səməni bişirmə mövsümü ilə bağlı çoxversiyalı nəğmələr mövcuddur. Bu nəğmələrdə səməninin «möcuzələri» gizlədilibdir. Səməni ilə bağlı yanarmış nəğmələrdə yalnız səməni vəsf olunmur. Səməni, ay səməni, Göyərdərəm mən səni. Səndən mən can istərəm, Damara qan istərəm. Qanım təmiz gərək, Dosta sanım gərək. Cansız sanım olmaz, Sənsiz qanım olmaz İllətimin loğmanı, Yamanlığın amanı, 124 Səməni, ay səməni, Göyərdərəm mən səni (41, 38). İlaxır çərşənbə və Novruz günlərində el-obanın bayram keçirən adamları kəndin hüzr düşmüş, bayram keçirə bilməyən adamlarının ocaqlarına gedər, onlara səməni xonçaları aparardılar. Xonçada göyərdilmiş səməni və bəzən də quru sünbül olardı. Səmənini hər il qışın oğlan çağında, yaz ərəfəsində hazırlan- ması yalnız mövsüm mərasimi xatirinə olmayıb. Səməniyə səmimi və könül sevgisi ilə «səməni, saxla məni ildə göyərdərəm səni» deyilib. Ondan cansız cana can, qansız cana qan istənilib. İnsanlar təcrübədən keçirib biliblər ki, ən təmiz qanın yaradıcılarından biri səmənidir. Səməni çox doğru yerə, dərdlərin dərmanı sayılıbdır. Səməni bədənə enerji, cana qan gətirib. Əcdadlarımız müasir tibbin gəldiyi elmi nəticəni öz müşahidə və dəqiq təcrübələri əsasında e.ə. əldə etmişlər. Müasir tibb elmində son qənaət budur ki, buğda cücərtisinin tərkibində insan orqanizmi üçün vacib olan elementlər mövcuddur. Səməni orqanizmdə gedən maddələr mübadiləsini tənzimləyən «E» vitamini ilə də zəngindir. Səməni insan orqanizmində yaranan avitaminozu aradan qaldırmaq üçün asan və səmərəli vasitədir. Ulu babalarımızın milyon illər bundan əvvəl təbii şəkildə faydalandıqları səməni məhsullarından bu gün dünyanın inkişaf etmiş dövlətləri elmin son nailiyyətləri sayəsində modern üsullarla istifadə edir. Dünyanın iqtisadi-siyasi cəhətdən yüksək səviyyədə inkişaf etmiş nəhəng dövləti sayılan ABŞ-da dəyməmiş buğdanın şirəsi və cücərtisi müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində müvəffəqiyyətlə tətbiq olunur. Uzun illər bu sahədə tədqiqatlar aparmış alimlər belə bir qənaətə gəliblər ki, cücərdilmiş buğda, xüsusən də onun suyu daha çox sağlamlaşdırıcı təsirə malikdir. Yaşıl cücərtilərin tərkibi insan orqanizmi üçün vacib olan elementlərlə zəngindir. Cücərdilmiş buğdanın tərkibindəki vacib maddələrdən biri xlorofildir ki, onu günəş enerjisi adlandırırlar. Tibb mütəxəssisləri molekulyar qurulu- Yüklə 2,22 Kb. Dostları ilə paylaş:
|