Microsoft Word azerb. Geoiqtisadi 11. 04. 2016. M son doc
Yüklə 4,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
XƏZƏR – QARA DƏNİZ HÖVZƏSİ VƏ CƏNUBİ QAFQAZIN GEOİQTİSADİYYATI: AZƏRBAYCANIN ENERJİ SİYASƏTİ 161 hesab olunan hadisə isə 2011-ci ildə baş vermişdir. 24 oktyabr 2011-ci ildə İzmir şəhərində Azərbaycan və Türkiyə hökumət- ləri arasında uzun müddətdən bəri müzakirə edilən Xəzər hövzəsinin “Şahdəniz” yatağının ikinci faza layihəsi üzrə isteh- sal olunan və “Abşeron”, “Ümid”, “Babək”, “Naxçıvan” kimi yataqlardan bir neçə il sonra mərhələlərlə, ümumilikdə təxmi- nən illik gücü 50 milyard kub metrə çatacaq Azərbaycan qazı- nın gələcəkdə daha təhlükəsiz, səmərəli və qısa yolla, razılaş- dırılmış sərbəst tranzit şərtləri ilə Türkiyəyə və onun ərazisi vasitəsi ilə birbaşa Avropa bazarlarına çıxarılmasını şərtləndi- rən “Niyyət Protokolu” imzalanmışdır. Protokala görə Azər- baycan qazı: 1.Türkiyənin mövcud kəmərlərindən, 2. planlaş- dırılan Cənub dəhlizinin imkanlarından, 3. iki ölkənin birgə təşəbbüsü ilə, yeni yaradılacaq Konsorsium tərəfindən inşa ediləcək digər kəmərlər vasitəsi ilə Avropa bazarlarına ixrac olunacaq. Bunun ardınca 2012-ci ildə Azərbaycan və Türkiyənin hö- kumət rəhbərlərinin iştirakı ilə “Trans Anadolu qaz ixracı haq- qında Saziş” (TANAP layihəsi) imzalanmış və iki ölkə arasında Azərbaycan qazının Türkiyə ərazisi ilə çəkiləcək yeni transmil- li qaz kəməri vasitəsilə Avropa bazarlarına ixracının əsas şərt- ləri razılaşdırılmışdır. Layihəyə görə, BTƏ və başqa kəmərlər vasitəsilə Gürcüstan sərhədlərinə çatdırılan Azərbaycan qazı- nın, oradan Türkiyənin Cənubundan- Qərbinə, Avropa ölkələ- rini birləşdirən sərhədlərə qədər çəkiləcək yeni Cənub qaz kəməri vasitəsilə sərbəst hərəkəti təmin ediləcəkdir. 105 Göründüyü kimi, Azərbaycanın öz neft-qaz məhsullarını başqa alternativlərlə yanaşı, ilk növbədə strateji müttəfiqi he- 105 Bax: газ. «Зеркало», №202, 3 ноября 2011 г. ƏL İ H ƏS ƏNOV 162 sab olunan Türkiyə üzərindən dünya bazarlarına ixrac etmək siyasəti ona yeni-yeni daha əlverişli və səmərəli ixrac yolları qazandırdığı kimi, Türkiyəyə də bölgənin əsas ixrac nefti və qazı üzərində əlverişli mövqe qazandırmaqdadır. Keçən müddətdə Azərbaycanın alternativ qaz ixracı siya- səti əksər tərəfdaş ölkələr, xüsusən də Avropa İttifaqı dövlətləri və ABŞ tərəfindən dəstəklənibdir. Azərbaycan transmilli dünyanın dəstəyi ilə həm regionun neft-qaz istehsalı və ixracı sahəsindəki geoiqtisadi mövqelərini gücləndirib, həm də özünün etibarlı tərəfdaş imicini qoruyub saxlayıb və bir qədər də möhkəmləndirib. 2006-cı ilin noyabrında Prezident İlham Əliyevin Belçikaya səfəri zamanı Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında enerji təhlükəsizliyi sahəsində birgə əməkdaşlıq iradəsi rəsmiləşdirilib. Noyabrın 7-də Azərbaycan Respublikası və Avropa İttifaqı arasında enerji məsələləri üzrə strateji tərəfdaşlığa dair Anlaşma Memorandumu imzalanıbdır. Sənəd Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında enerji tərəfdaşlıq münasibətlərini, Azərbaycanın Avropanın enerji bazarlarına daxil olmasını, Avropa İttifaqının enerji təhlükəsizliyini və Azərbaycanda enerji menecmentini nəzərdə tutmuşdur. Ekspertlər bu Memorandumun imzalanmasından sonra Azərbaycanın Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında, o cümlədən gələcəkdə inşası planlaşdırılan Xəzər-Avropa qaz ixracı layihələrinin reallaşmasında daha aktiv iştirak edəcəyini proqnozlaşdırırdılar. Azərbaycan qazının Avropaya birbaşa nəqlini hədəfləyən "Şahdəniz-2", TANAP və TAP kimi yeni transmilli layihələr dünyanın ən iri enerji layihələrindən sayılır. Müqaviləyə əsa- sən, layihəyə 45 milyard dollar məbləğində sərmayə cəlb ediləcək, marşrut boyu yerləşən ölkələrdə 30 mindən çox yeni XƏZƏR – QARA DƏNİZ HÖVZƏSİ VƏ CƏNUBİ QAFQAZIN GEOİQTİSADİYYATI: AZƏRBAYCANIN ENERJİ SİYASƏTİ 163 iş yeri yaradılacaq. Layihə çərçivəsində 26 sualtı quyunun qazılması, həmçinin körpü ilə birləşdiriləcək 2 platformanın tikintisi, Səngəçal massivində yeni texniki emal və kompressor qurğularının inşası nəzərdə tutulur. 3500 kilometr məsafədə nəql olunacaq qaz Gürcüstan, Türkiyə, Yunanıstan, Bolqa- rıstan, İtaliya və digər ölkələrdə milyonlarla istehlakçını təmin edəcək. 106 Avropa ölkələri və aparıcı şirkətlərlə enerji sahəsindəki mövcud tərəfdaşlıq münasibətləri hazırda Azərbaycana malik olduğu böyük qaz ehtiyatlarını dünya enerji bazarlarına çıxar- maq imkanı yaratmışdır. Mütəxəssislərin fikrinə görə, "Mərhələ-2" çərçivəsində işlənilməsi planlaşdırılan "Şahdəniz" yatağının əlavə ehtiyatlarından, bu yaxınlarda Xəzərdə kəşf edilmiş "Abşeron" və "Ümid" yataqlarının, "Azəri-Çıraq- Günəşli" yataqlar blokundakı dərin qaz ehtiyatlarının, olduqca perspektivli "Şəfəq-Asiman", "Babək", "Zəfər-Məşəl" və başqa strukturların potensialından tam istifadə ediləcək. Məhz “Nabucco” layihəsinin düyünə düşməsi və getdikcə uzanması Azərbaycanı son illərdə onun alternativi sayıla bilə- cək "Şahdəniz 2" istiqamətində ciddi fəaliyyətə sövq etdi ki, bunun da nəticəsi bəhs olunan sazişin imzalanması ilə yekun- laşdı. Bu saziş həm maraqlı ölkələrin Şahdəniz qazı üzrə geo- siyasi və geoiqtisadi mövqelərini qətiləşdirdi, maliyyələşmə, tranzit, etibarlı bazar və digər məsələlər üzrə prinsipial razı- laşma əldə olundu, həm də Azərbaycan qarşıdan gələn uzun illər ərzində neft sahəsində olduğu kimi, təbii qaz təchizatında da Avropanın və dünyanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edil- məsindəki etibarlı tərəfdaş rolunu artırdı. 2014-cü il sentyabrın 106 Bax: "Azərbaycan" qəzeti, 19 dekabr 2013-cü il. ƏL İ H ƏS ƏNOV 164 20-də Bakıda- Səngəçal terminalında "Şahdəniz 2" layihəsi üzrə hasil ediləcək təbii qazın Cənub Qaz Dəhlizini genişlən- dirmək yolu ilə Türkiyəyə, oradan da TANAP və TAP vasi- təsilə Avropaya ixracını nəzərdə tutan yeni kəmərin təməlinin qoyulması bu prosesin başlanğıcı oldu. Təməlqoyma mərasi- mində Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev, Bolqarıstan prezi- denti Rosen Plevneliev, Yunanıstanın baş naziri Antonis Samaras, Gürcüstanın baş naziri İrakli Qaribaşvili, Monteneq- ronun baş naziri Milo Cukanoviç, Türkiyənin enerji və təbii qaynaqlar naziri Taner Yıldız, İtaliyanın iqtisadi inkişaf na- zirinin müavini Klaudio Deviçenti, BP şirkətinin icraçı direk- toru Robert Dadli və digər rəsmi şəxslər, şirkət nümayəndələri iştirak edirdilər. Mərasimdəki çıxışında Prezident İlham Əliyev qeyd edib ki, bu layihə Avropanın mövcud enerji xəritəsini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişəcək, müqavilə iştirakçısı olan bü- tün ölkələrə müsbət dividentlər bəxş edəcəkdir. Layihənin icra- sı istehsalçı ölkə kimi ilk növbədə Azərbaycana, o cümlədən tərəfdaşlarımıza, əksər istehlakçı və tranzit ölkələrə böyük fay- dalar gətirəcək... 20 il əvvəl neft sahəsində “Əsrin müqavi- ləsi”nin imzalandığını, daha sonra Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin çəkildiyini xatırladan prezident İlham Əliyev qeyd etmişdir ki, bu gün biz yeni komanda ilə yeni layihənin əsasını qoyuruq. Təməli qoyulan bu yeni kəmər XXl əsrin layihəsidir və ən azı 100 il ərzində Xəzər hövzəsinin alternativ qaz resurslarını dünya bazarına çıxarmağa imkan verəcəkdir. 107 Mütəxəssislərin fikrinə görə, 2009-cu ildən başlayaraq gündə təxminən bir milyon barel neft ixrac edən Azərbaycanın 107 Bax: Azər TAC-ın xəbər bülleteni, 20 sentyabr 2014-cü il. Yüklə 4,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|