Microsoft Word bir omrun qelpeleri doc



Yüklə 484,77 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə21/21
tarix24.12.2017
ölçüsü484,77 Kb.
#18137
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   21

 

75

nəsrmi 



oxuyayım,

 deyə bir qədər çaşıb qaldım. Çünki sizdən nəhayət dərəcədə 

nigaran idim. Hər halda oxudum. Deyə bilərəm, bu saat bayaqkı məhzuniyyət və 

pərişanlığımı da yavaş-yavaş  fəramuş etməkdəyəm.  Əcəba

,

  sənin kimi bir dusti-



ğəmküsarə və bir yari-vəfadara malik olan bir şəxsin daha ğəmi və kədəri olarmı 

ki, qürbətdə  də olduğun halda bəndəyi fəramuş etməyib məktubdan  əlavə gözəl 

nəzm və  şeirlər də inşad edib irsal buyurursunuz. Əlan çox arzu edirəm ki, əlin 

əlinə yetişib ləbani-ənbərfamindən busərüba ola idim. Heyhat! Heyhat ki, bundan 

məhrumam. Səninlə mənim yanımda bəhri-Xəzər kimi əzim bir maneə vardır.  

Bəradərim! Mənə Məhəmməd Sadıqdan uzaq dolanmağı tövsiyyə edirsininz. 

Bu barədə təşəkkür edirəm. Zatən mənim onunla bir o qədər xüsusiyyətim yoxdur. 

Hərçənd məişət məsələsi məni Haşımbəy mətbəəsində  işləməyə  məcbur 

edəcəkdisə  də, lakin həllali-müşkülat mənim üçün digər bir iş buldu. Yəni 

Orucovləar mənim bekar qalmamdan xəbərdar olub, məni çağırdı. Bə”d  əz 

məzəmmət

i

 



-

 besyar ki, bekar qaldığım əsnada onlara xəbər etməmişəm, münasib 

bir donluq ilə mənə iş təklif etdi. Mən də qəbul edib bu saət onlar üçün işləyirəm. 

Hər bir kəsdən də  qət”i-əlaqə etmişəm. Bəlkə bundan sonra da edəcəyəm, çünki 

bəni-növi-bəşərdə  vəfa deyilən hissi-müqəddəs yoxdur. Vəfa və  məhəbbətsiz 

dostluqdan da nə fayda hasil ola bilər? Hərçənd vəfakar rəfiqimdən bu gün 

ayrıldım və  hətta qəti-əlaqə etmək fikrinə düşdüm, lakin nə edəyim ki, bunu 

kəndim edirəm.  

Qərəz ki, bəradərim Əlipaşa. 

 

Bilməm ki, yaratmaqda nədir şiveyi-məbud



Fəryadizin növi vücudi-ədəm

a

lud! 



Bilməm ki, yaratmaqda nədir məbudun tərzi fəryadınızın növü - yoxluğa 

bürünmüş vücud.) 

 

Ev barəsində xatircəm ol, cümləmiz salamatız. Uşaqlar özləri sana məktub 



yazdırmışlar. Mən yenə deyərəm,  əgər lazım gəlsə

,

  təkrar yazdırarlar. Buradan 



əlini sıxıb dodaqlarından öpərək xudahafiz edirəm.  


 

76

                                                           Seyid Hüseyn 



P.S. Eşitdiyimə görə Oruc dəxi bu günlərdə Həştərxana gəlmişdir. 

 

 26 sentyabr 1911-ci il 

 

Həm çenan ommid midarəm ki, bəzi daği-hicr 



Mərhəmi bər d

e

l nəhəd 



o

mmidvari 

-ye

  xişra! 



(Eyni zamanda ümid bəsləyirəm ki, bəzi hicran (ayrılıq) dağı 

Öz ümidvarlığından qəlbə məlhəm etsin!)

 

 

Dünən bütün bir günü boranlı, fırtınalı bir havada axşamadək laübaliyanə 



gəzərək məğbun və məhzun bir halda evə qayıtdım. Vaxt hələ tez idi. Yəni yatmaq 

vaxtına iki bucuq saat var idi. Bu vaxtı öyrənmək üçün bir şeylə  məşğul olmaq 

lazım gəlirdi. Bunun üçün yazı yazmaq istədim. Həvəsim gəlmədi. Kitabların 

arasından birini aldım. Onu mütaliəyə başladım. O da insanı nəinki güldürən, bəlkə 

ağladıb cəmiyyəti bəşəriyyədən iyrəndirən roman idi. Yüz səhifəyədək mütaliə 

etdim. Yoruldum. Yatmaq istədikdə Kərbəlayı evə dəvət edərək “sizə Əlipaşadan 

bir məktub var” – deyə 21 sentyabr tarixli lütfən təhrir etmiş olduğunuz məktubu 

mənə verdi. Bu vaqeədən dolayı nə dərəcə məmnun olduğumu təsvir və təhrirdən 

acizəm. Oxudum, nasıl bir ünvanla cavab yazmamı düşünərək uyquya getmişəm. 

Sübhə yaxın bir zaman ayılaraq Xacə Hafizin bu beytinin biixtiyar ağzımdan 

tökülməyini gördüm: 

 

Duş vəqt



e

 səhər əz 

ğosse

 n

e



catəm dadənd, 

V

a



n dər 

a

n z



o

lmət


e

 şəb ab


e

-həyatəm dadənd.  

(Dünən, səhər çağı kədərdən məni xilas etdilər, 

O anda mənə gecə zülmətində həyat suyu verdilər.) 

 

Hərçənd mövhumat qəbilindən olan fala etiqad etmək axmaqlıq isə də, lakin 



Xacə Hafizin divani-qəzəliyyatı ilə fal açmaq əksərən eyni həqiqət olmuşdur. 


 

77

Məsələn, Nadir şah Təbrizə  səfər edən zaman Mirzə Mehdiyə  məsləhət etdikdə 



müşarileyh dəxi divan

e

-Hafizə müraciət edərək şu beytə təsadüf edir: 



 

İraq 


o

-fars g


e

r

e



fti beş”eri xod Haf

e

z, 



Biya ki n

ou

bət



e

-Bağdad 


vəqt


e

-Təbrizəst. 

(Hafiz öz şeirində farsdan uzaqlaşmanı götürmüş (əsas tutmuş), 

Gəl ki, Bağdadın vaxtı, Təbrizin zamanıdır.) 

 

Təsadüfat qəbilindən olaraq Nadir də İraqi-Farsı fəth edəndən sonra Təbrizə 



səfər etmək istəyirmiş.Budur ki, gedib müvəffəq də olur.  

Habelə özüm dəfələrlə divani-Hafizdən fal 

a

çmışam. O cümlədən



,

 bu 


axırıncı  dəfə  Məhəmmədəlinin  İrana səfəri barəsində. Müşarileyhin barəsində 

divani-Hafizə müraciət 

e

tdim. Bu qəzəl gəldi: 



 

Z



çeşm

e

-xubi t



o

ra xudahafiz 

K

e

, kərd c



o

ml

e



 nikuyi b

e

cay



ma  


H

af

e



z. 

Bez


o

lf

e



 xal

e

 b



o

tan d


e

l məbənd digər bar. 

Əgər bec

o

st



e

 əzin bənd 

o

 in bəla 



H

af

e



z. 

(Sənin gözəl (mətndə:yaxşı) gözünə xudahafiz 

Ke, hamımızın yerinə Hafiz yaxşılıq etmişdir. 

Əgər Hafiz bu bağlılıqdan bəla tapmışdırsa, 

Qara zülflü gözəllərə bir daha aşiq olma (mətndə: ürək bağlama). 

 

Biya 



ke

 no


u

bəti s


o

lh əst 


,

 dusti  


yo

 səfa 


K

e

 ba t



o

 nist məra cəng

o

 macəra 


H

af

e



z. 

T

o



 əz 

ko

cav



o

 

o



mid

e

-



vo

sal


o

-u ze 


ko

ca, 


Bedamənəş nər

e

səd dəst



hər gəda, Haf

e

z. 


(Gəl ki, sülhün, dostluğun, səfanın növbəsidir 

Ki, mənim davam, macəralarım səninlə deyil, Hafiz. 

Sən hara, onun vüsalına ümid (bəsləmək) hara?! 



 

78

Onun ətəyinə hər gədanın əli çatmaz. 



 

Demək, divani-Hafiz Məhəmmədəlinin müvəffəq olmayacağını piş  əz vəqt 

bilirdi. Nəticəsi də öylə oldu. Budur ki, mən də  məzkur gecə yarısı yuxudan 

ayıldıqda haqdan ilham olunan beyti fal tutub yaxın bir zamanda “qüssədən nicat” 

tapacağımızı görürəm. O da bir zülmətin – yəni 

yəni


 bir pərişanlığın içində olacaq. 

O da şimdiki hal-əsəf iştimal olsun gərək. Əvət: 

 

Duş vəqt


e

-səhər əz 

ğo

ss

e



 n

e

catəm dadənd, 



V

a

n dər 



a

n z


o

lmət


e

-şəb ab


e

-həyatəm dadənd. 

(Dünən, səhər vaxtı məni qəmdən xilas etdilər, 

O vaxt, gecənin qaranlığında mənə həyat suyu verdilər.) 

 

Bəradərim Əlipaşa!  



Şu məktubun başında “ümidim budur ki, ümidvarlığım bu daği-hicrə bir 

dərman edər” məzmununu bəyan edər beytini yazdım. Buna əlavə olaraq şunu ərz 

edirəm.: 

 

Hər kəs bir ümidə xidmət eylər, 



Ümmid ilədir cahanda hər hal... və i.. 

 

Əlbəttə



,

 dünyada heç bir işin qabili icra olunmayacağını siz də  dərk 

etmisiniz. 

Ümidsizlik insanı  cəsarətsiz edər

. Ümidsizlik insanı  cəsarətsiz 

edər.Cəsarətsiz də bir şəxs yaşamağa müstəid deyildir. Budur ki, “özünü məhv və 

napədid etmək istəyən bir millət kəndisini fəqət ümidsizliyə və cəsarətsizliyə sövq 

edə bilər” –buyurmuşlar.  

Fərhada Bisütunu yardıran ümid oldu. Necə ki, Nizami əleyhirrəhmə 

məzkurun dilindən deyir: 

 

Hər on kəs ki məra inca f



e

r

e



stad, 


 

79

Bəhay



e

 mən 


ğ

ərar


e

-xun


e

-mən dad. 

Nəkərdə

n

d Bisütün dər dəst



e

-mən pəst, 

Vəleyk

ə

n ba 



o

midi mizənəm dəst. 

(Kim ki məni bura göndərdi 

Mənim qanım bahasına mənim qiymətimi verdi. 

Bisütunu mənim əlimlə alçatmadılar, 

Lakin ümidlə əlimi uzadıram.) 

 

 

B



e

dun


e

-mübaliğə deyirəm, 

 Xacə Hafizin məzkur beyti mənə o qədər ümid vermişdir ki, bu saat fərağın 

özünü vüsal, fəlakəti səadət kimi tələqqi edirəm.  

Bəradərim, gözəl bir şeir inşa etmişsiniz. Zənn edirəm, onun mislini yenə 

deyəcəksiniz. Bundan əqdəmki məktubda dediyim kimi, bu saat dediyiniz şeiri və 

ya ədəbi nəsri qeyri zamanda inşa edəməzsiz. Çünki: 

 

Ney ki mibini həmi 



dər məclese

-azad


eq

an, 


Z

a



həmi naləd ke,

 bər vey b

e

syar aməd



e

- nöqteyi-nəzərincə bu saat sizə də 

zəxmi-büsyar amədə” olmuşdur. 

Bəradərim Əlipaşa. 

Əgər Bakıdan bir xəbər istəsən, layiqi-ərz bir xəbər bilmirəm. Ümumiyyətin 

qəm qüssəsi xüsusiyyəti bizə  fəramuş etdirmişdir. Xozeynin əhvalatını  fəqət 

Ələsgər üçün məktub yazanda bildim. Hərçənd ondan əqdəm bir-iki dəfə  əhli-

məhəllədən məzkur  əhvalatın 

çequ

nəliyini məndən sual etmişdilərsə  də, 



“bilmirəm” ilə onlara cavab vermişdim və bilməyə də maraqlanmamışdım. Çünki 

heç bir kəsin xüsusi halını bilib öyrənməyə maraq etməm. Lakin Ələsgər deyəndən 

sonra müxtəsərən bildim. Ondan sonra da soruşub yetişmişəm. Zatən bilməyim də 

lazım gəlməyir. Çünki 

burada  bilib

 nə yapacağam. Çareyi-islah varmıdır? 

Budur ki, ondan qət”i – nəzər edəndən sonra cümləmiz salamatız. Səndən 

başqa bir qüssəmiz yoxdur. Cəmi ailəmiz sənə salam edirlər. Sizin uşaqlar da 




 

80

salamatdırlar. Əzim hala bağdan gəlməmiş, mənim də ondan xəbərim yox. Məktub 



da yazmadım. Onun tərəfindən vəkil olaraq mən də  sənə salam edirəm.  Əgər öz 

hali-xüsusiyyəmdən xəbər alsan, nəhayətdə mütəəssüfəm. Çünki bu günki milləti-

islamın hali-əsəf-iştimalı kimi mütəəssüf etməz ki, hər bir tərəfdən onlara haqsızlıq 

edirlər və zərbi-dəst göstərirlər. Əcəba bunlara səbəb nədir? Vaqeən mərhum Sabir 

əfəndi nə gözəl söyləmişdir: 

 

Qanuni-qəvayidi-təbiət 



Qoymuş bu cahanda böylə adət. 

İnsandakı cəhldən, ziyadə 

Haqsızlar edərlər istifadə. 

 

Budur, bizim cəhalətimizdən haqsızlar istifadə edirlər. İndi ki, cəhalətimizi 



qanırız, niyə bir iş görməyə müvəffəq olmayırız. Çünki iki əsr bundan əqdəm 

əkilən ağacların səmərəsini yeyirik, əcəba istiqbalımız üçün bir ağac  əkməyə 

müvəffəq olacaqmıyız?.. 

Əlini sıxıb xudahafiz edirəm. Kəmali-iştiyaqla məktubunu gözləyən 

                                                                                   Seyid Hüseyn. 

P.S. Xahiş edirəm, məktubun uzun düşməsindən dolayı  bəndənizi  əfv 

edəsiniz. 

 

Bakı, 7 oktyabr, 1911-ci il 

 

Əvət, vaqeən də öylədir. Zahirdə yek-digərimizdən uzaq bir məsafədə 



bulunub qüvveyi-bəsireyi-zahirə ilə bir-birimizi görməyiriksə  də, lakin qüvveyi-

bəsireyi-batini ilə yek-digərimizi görməmək mümkündürmü? Xüsusən mən ki, hər 

gün evə  gəldikdə sizin kitablarınızı görüb də sizi 

dər xatir

 etməmək olurmu ya? 

Əfəndim, vüsalın ləzzət və mahiyyəti zəmani-fəraqda məlum olarmış.Onda ki, 

səninlə bir şəhərdə, bir yerdə, daha doğrusu, bir evdə olurdum, onun qiymətini və 

nasıl bir neməti-üzma olduğunu fəqət indi dərk etdim. Bu da fəraqın sayəsində 




 

81

oldu. Aləmi-eşq və məhəbbətdə fəraq hərçənd mənhus şeylərdən hesab olunursa da, 



lakin məhəbbət dairəsində işlədiyi üçün kəndi mənhusiliyində də bir növ nəzakət 

və  şərafət vardır, deməyə  cəsarət edirəm. Demək vüsalın qədrini və  məhbubun 

məziyyətini fəqət fəraq bildirir.  

Əzizim  Əlipaşa! Fəraq mühəssindir deməyirəm, lakin fəraq məhsindir 

deyirəm. Çünki fəraq dedikdə

,

 bunu da əqsamı olsun gərəkdir. Mənim dediyim 



fəraq Sədi əleyhirrəhmənin: 

 

Ey ke 



qo

fti hiç m

o

şk

e



l ç

o

n fəraq



e

-yar nist, 

Gər 

o

mid



e

-vəsl başəd həmç

e

nin d


o

şvar nist. 

(Ey demişdin ki, yarın ayrılığından başqa heç bir çətinlik yoxdur

Əgər vəslə ümid varsa, bu, heç də çətin deyil.) 

 

Kəlamının məzmununu göstərəcək fəraqı möhsün bilirəm. Vaqeən



gözəl 


buyurmuşdur. Ümidi-vüsal olan surətdə  fəraqi-yar bir o qədər müşkül deyildir. 

Müvəqqəti fəraqda insan təcrübələr hasil etməklə aləmi-məhəbbətdə  kəndinin 

nəvaqisatını təshih edər. 

 

İqbalına, idbarına bel bağlama dəhrin, 



Bir dairədə dövr edəməz çəmbəri-dövran. 

 

Bəradərim! Yunan hükəmasından məşhur Solon əsnayi-siyasətində dövlət və 



sərvətilə məşhur olan Lidiya hökmdarı Qruzesə müsafir olur. Qruzes kəndi dövlət 

və mülkünə  məğrur olaraq cümlə-xəzayinin müşarileyhə göstərəndən sonra 

“dünyada çox gəzdin, çox adamlarla müsahibədə bulundun, bunlardan kimi 

bəxtiyar gördün” deyə isticvabda bulunur. Bu sualdan Qruzesin məqsədi səni 

xoşbəxt gördüm cavabını  eşitmək idi. Lakin Solon “mənim bəxtiyar bildiyim 

atinalı Eylusdur” deyib Yunanıstanda doğulmuş qəhraman övladlara sahib olduğu 

halda kəndisi dəxi vətənin düşmənləri ilə müharibədə bulunub gözəl əxlaq sahibi 

olan bir zatı göstərir. Qruzes özündən başqa bəxtiyar bir 

adam olduğu

  xəbərini 




 

82

eşitməkdən məhcub olaraq ikinci sualı üzrə yenə özündən başqa digər bir 



şəxsi 

Solon buna nişan verir ki, o, dəxi bir kəndli imiş. Üçüncü sualına Solon digər iki 

bəradəri göstərməyi üçün Qruzes hiddətlənərək “Mənim sərvət və  səadətimin 

nəzərində heç hökmü yoxmudur?” deyib bağırması üzərinə Solon “Dünyada heç 

bir  şeyin daimi bir halda qaldığı görülməyir.İnsanın ömri-təbiisi yetmiş  sənədir. 

Yetmiş sənədə iyirmi beş min beş yüz sənə var.Bu günlərin içində bir-birinə bənzər 

iki gün bulunmaz. Bunun üçün də  mən sənin aqibətini 

bilməksizin

  sənə  bəxtiyar 

deyəməm”. – deyə cavabını verir. Filhəqiqət, bu vaqeədən bir az zaman sonra 

kəndini bəxtiyar hesab edən Qruzes İran hökmdarı Key Xosrovun əmri ilə atəşdə 

yaxılan zaman “Solon, Solon, Solon!” deyə  fəryad edib müşarileyhi dərxatir 

etmişdir. Çünki aqibəti böylə olmuşdur. Təxt səltənətdə əsirivar atəşdə yaxılmağa 

tənəzzül etmişdir. Budur ki, mərhum Ziya Paşa məzkur beyti buyurur: 

 

İqbarına, idbarına bel bağlama dəhrin, 



Bir dairədə dövr edəməz çəmbəri-dövran. 

 

Həqiqətdə də belədir. Vaxtilə dünyaya hökmran olan bir millət axırda əsiri-



miləl olur. Vaxtilə ağalıq edən bir qövm və qəbilə axırda nökərçiliyə tənəzzül edir.  

Əcəba, bunlara səbəb nədir? Bunu edən kimdir? Əgər desən ki, təqazayi-

zəmanədən və ya dövri-fələkdən nəşət edər , onları  xəlq edən və dolandıran 

kimdir? Burada nə  təqazayi-zəmanə, nə dövri-fələk müqəssir deyildir. Sədi 

əleyhirrəhmə “

əz

 



kamandar

 binəd əhli xirəd” dediyi üçün biz də bunların cümləsini 

xaliqdən görməliyiz.  

Əvət: 


 

Səndəndir

,

 ilahi


,

 yenə bu məkr, bu hiylə

Bu məkr, bu hiylə yenə səndəndir, ilahi! 

 

Əfəndim! Hərçənd böylə uzun məktublar başağrısı verməkdən 



başqa digər 

bir məziyyəti yoxdursa, lakin pərişan-

ovqat böylə

 

müqəddəmələri yazmağa



  məni 


 

83

məcbur edir. Xahiş edirəm,  əgər sizə bu, mövcibi-məlal olursa, bəndəyə  xəbər 



verəsiniz. Bir də məktublarımın uzun olmasından bir növ xəcalət çəkirəm. Buna da 

səbəb şairin bu beytidir: 

 

Gər naməət d



e

raz çəlipa n

e

v

e



ştəm, 

Əz ruyi z

o

lfət


ey məhi tərsa

,

 n

e



v

e

ştəm. 



(Əgər məktubunu uzun və tələsik yazdımsa,  

Ey tərsa Ay, sənin zülfünə görə (belə yazdım). 

 

Barı


,

 bizdən xatircəm ol. Cümləmiz səlamət, ömrünə dua

q

uy

u



z. Baqi 

vəssalam.  

Əzim də bağdan gəldi. Sizin getmək xəbərinizi eşitdikdə  nəhayət dərəcə 

mütəəs


s

üf oldu. Hər halda məktub yazacaq. Üzündən öpürəm.  



 


Yüklə 484,77 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   21




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə