Microsoft Word C?f?rov ?D?Biyyat
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
Nizami Cəfərov 148 edən siyasət dəhlizləri boşalmağa başlamışdı. Konqres üzvləri öz işini bitirib yay tətilinə getməyə can atırdı. Administrasiya gündəlik problemlərlə məşğul idi. Il boyu qapı döyən lobbist- lərdən əsər-əlamət belə yox idi. Hər gün milyonlarla insanın həyatını dəyişmək ehtirası ilə fırlanan Vaşinqton siyasi çarxı sanki birdəfəlik dayanmışdı. …Bu cırcıramalı yay günlərinin birində işimi bitirib Poto- mak sahilinə çıxmışdım. Qürub edən günəş mülayim mehə yol açır, azacıq da olsa nəfəs almağa imkan yaradırdı. Qəribsəmiş- dim. Bakı həsrətində idim. Xəzri dolu nəfəs almaq istəyirdim. Potomak sahilində gəzişirdim, xəyalım isə dənizkənarı parkda idi. Küçə-bacada dost tanışla rastlaşmaq, əl sıxmaq, bir stəkan çay ətrafında dərdləşmək, gündəlik əzabları bölüşmək istəyir- dim. Itirmişdi Vaşinqton cazibədarlığını. Adi görünürdü mənə hər şey. Bakı həsrətində idim»… «Bir gəncin manifesti»nə bütün bədii siqləti ilə birlikdə geniş mənada diplomatik təfəkkürün məhsulu kimi də baxmaq olar ki, həmin diplomatizm hələ kifayət qədər gənc (istedadlı!) yazıçının təkcə dövrün ideya-siyasi konyukturlarına münasi- bətdə çevik ideya-estetik reaksiyaları ilə məhdudlaşmayıb, təbii (və genetik əsasları) olan xalq diplomatiyası prinsipləri zəminin- də Azərbaycan xalqının müstəqilliyini təmin edəcək beynəlxalq oriyentasiyaların real şərtlər hüdudunda xeyli dərəcədə dəqiq müəyyənləşdirməsində özünü göstərir. «Bir səfirin manifesti»nə gəldikdə isə, aydın hiss edilir ki, «Bir gəncin manifesti» ideya- məzmunca nə qədər diplomatikdirsə, «Bir səfirin manifesti» təhkiyə-struktur etibarilə bir o qədər bədii-poetikdir. Və nəticə etibarilə deyə bilərik ki, hər iki «Manifest» eyni genotipoloji idrak texnologiyalarına əsaslanmaqla milli yaradıcı təfəkkürün müxtəlif dövrlərdəki, yaxud mərhələlərdəki inkişaf səviyyələ- rini, özünüifadə (və özünütəsdiq) imkanlarını ardıcıl əks etdirir. Hər iki yazıçı müdrikdir, hər iki diplomat müdrikdir… Və hər iki «Manifest» müdrik istedadın məhsuludur… Ədəbiyyat söhbətləri 149 Həyat, ölüm… Və həyat Mən Rəsul Rzanı bir neçə dəfə uzaqdan görmüşəm, bir də televizorda, hamının görə biləcəyi məşhur kadrlarda… Ancaq düşünürəm ki, bu böyük şəxsiyyəti yaxşı tanıyıram. Çünki onun, demək olar ki, hər bir misrasında özünəməxsus mükəmməl xarakteri, əqidəsində dönməzliyi, eyni zamanda zərif, humanist duyğusallığı aydın görünür. Bu şeiri oxuyanda yadıma Xəstə Qasımın atalar sözünə çevrilmiş «gələn bəzirgandı, gedən xocadı» misrası düşdü. Özündən asılı olmadan dünyaya gəlirsən… Və dünyayla «alver»ini bitirəndən sonra özündən asılı olmadan dünyadan gedirsən. Bir məsələ var ki, dünyaya gəlməyin fəlsəfəsi yoxdur, dünyada yaşamağın və onu tərk etməyin fəlsəfəsi isə çox zəngindir… Azərbaycan poeziyasında elə bir böyük şair yoxdur ki, ölüm mövzusuna müraciət etməsin… Seyid Əzim «mövti-cismani ilə sanma mənim ölməyimi, Seyyida, ölmərəm, aləmdə səsim var mənim» demişdi. Və mənə elə gəlir ki, bu cür həyat (və dünya) sevərlik (söhbət bayağı nik- binlikdən getmir) humanist, mütərəqqi bir fəlsəfədir… Rəsul Rza da, heç şübhəsiz, özünün ölümsüz olduğunu bilirdi. Ona gö- rə də bu şeirində ümumən yaradıcılığı (və dünyagörüşü) üçün səciyyəvi olan səmimi bir iddia, təvazökar bir ərk var… Şairin avtoqəhrəmanı bu dünyada dəbdəbə ilə yaşamadığı kimi, onu təmtəraqla tərk eləməyi də artıq hesab edir. Anasının südü, atasının öyüdü kimi sevdiyi bir ovuc Vətən torpağı isə şairin haqqıdır… Bir də hər sevincini, dərdini görmüş, çox gülüb çox ağladığı otağındakı dərin, təmiz havalı sükutda ruhunun dincəl- məsi… Şeirdə hisslərin, emosiyaların təbii pərakəndəliyini, impul- sivliyini görməmək mümkün deyil, ancaq bu pərakəndəliyin, impulsivliyin alt qatında dərk edilmiş, tamamilə harmonik, sis- temli və müdrik metafizika mövcuddur ki, onun da məzmun- Nizami Cəfərov 150 məndərəcəsi, fikrimcə, insanın həm həyatının, həm ölümünün, həm də xatirəsinin hər cür saxtalıqdan, riyakarlıqdan, süni münasibətlərdən yuxarıda dayanmasından ibarətdir. Rəsul Rzanın şair-mütəfəkkir interpretasiyasında Ölüm, əslində, Həyatın üzvi tərkib hissəsidir… Şeirin həm zəngin intonasiyası, həm də eyni dərəcədə zəngin metafora sistemi mövcuddur. Və burada həm ritm, həm də ideya-estetik harmoniya yaradan mükəmməl bir «mən-siz» münasibət-assosasiyası var ki, mətnin istər forma, istərsə də məzmunca poetexnoloji bütövlüyünü təmin edir. Tərcümeyi-halından (özü demiş, ömürlüyündən) də yaxşı məlumdur ki, Rəsul Rza bütün ömrü boyu həm özünün, həm də mənsub olduğu millətin mənliyini uca tutmuş, nə «yuxarılar»- dan, nə də «aşağılar»dan heç bir təzyiq, müdaxilə qəbul etmə- miş, həyatını mərd-mərdanə yaşamışdı. Və vəfatından sonra da Rəsul Rza adı milli mənliyimizin danılmaz rəmzlərindən biridir… Şair dünyadan köçəndə Azərbaycanın bu taylı-o taylı qələm adamları ona öz hörmət, ehtiram və sevgilərini bildirdilər. Özünün dediyi kimi, nə süni təmtəraq, nə də böyük izdihama ehtiyac oldu… Həmin günlərdə ən təsirli ağılardan birini bütöv Azərbaycanın böyük şairi Həmid Nitqi yazdı. Və bu ağıda Rəsul Rza matəminin, onun ölüm kədərinin miqyası qədim türk epos təfəkkürü üslubunda (və müqəddəsliyində) təqdim olunur… Ardınca Çiçəklərlə Məzarının yanında, Matəminin sisində, dumanında Sanki səf-səf ehtiramla durublar Diri ozanlarımızla bərabər Füzulilər, nəsimilər, vaqiflər, Oğullarının yasına gəliblər. Yüklə 0,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|