362
– Qardaş, neçə ildir burada qalırıq,
görürsən, hamımızın
ayağı yerindədir...
Möhsün sakit:
– Yaxşı, sabaha qədər buraları bir yaşanacaq şəklə
salarsanmı?
– Hamısı düzələr, arxayın ol...
Razılaşıb köçdülər. Sabah alaqaranlıqdan həyətdən gələn
söyüş və qarğış səsi kirəçiləri yuxudan ayıltdı: arvad ağacın
altında yatan kişini qaldırıb, meşəyə ağac dalınca göndərirdi;
balkonda çəkic səsindən qulaq tutulurdu...
– Üzünüzü mürdəşir sürtələsin, düz mismar yoxdurmu?..
Od aparmışlar, qışda tənbəllikdən bağa enmədilər, buraları
sökdülər, yandırdılar... Sizi qırılasınız...
Bu kişiyə bax, başı
batmış, o biri üzünə çörüküb, yenə yatdı...–deyə ev sahibi
arvadın səsi gəlirdi...
Bütün günü kirəçilər baş-beyindən oldular, nəticədə paslı
mismar quru taxtaya batmadı, meşədən də ağac gəlib çıxmadı...
Bir gün xırda qızın qışqırtısı eşidildi. Anası yüyürüb gördü
uşağın ayağı taxtanın deşiyinə düşüb, çıxmır. Bir təhər burub
çıxardı. Möhsün evdə yox idi. Sinirlənməsin
deyə Reyhan ərinə
xəbər vermədi. Ancaq ev sahibini çağırıb, məsələni anlatdı.
Yenə çəkic çıxdı, gumbultu düşdü, söyüş və qarğış başlandı.
Nəticədə bir-iki vaks qapağı əzilib, deşiklərə salındı.
O biri gün Möhsün qızının ayağını sarılı görüb, məsələni
anladı. Yenə sinirləndi, deyindi, yenə ev sahibini çağırıb
nəsihət elədi, tənbəllikdən, cəhalətdən danışdı. Yenə çəkic
taqqıldadı. Bir-iki də köhnə istiot və qəhvə qabı əzildi...
İki həftə keçdi. Bu iki həftədə kirəçilər iyirmi dörd xırda və
iri qəzaya uğradılar. Ancaq dərin xətər olmadı;
məsələ dəri
cızılması və qan sağılması ilə qurtardı. Möhsün bir neçə dəfə də
sinirləndi, axırda həkimin tapşırığını xatırlayıb, sakit oldu.
Fərqi yox idi–get-gedə çəkicin də taqqıltısı yavaşıyıb, axırda
büsbütün kəsildi...
Məzuniyyətin sonuna on gün qalmışdı... Möhsün dama
363
sərdiyi alma, armud, kavalı qurusunu yığmaq üçün balkonun
sütununa dırmanıb çıxmaq istədikdə, sütun yerindən oynadı.
Möhsün başı üstə aşağı düşdü. Yolda kəlmeyi-şəhadətini deyib,
o biri dünyaya hazırlandığı halda, özünü balkonun altındakı
zibil təpəsində gördü. Cəld qılçasını yoxladı,
gördü hər şey
yerindədir, ancaq buduna qoyun qabırğası batmışdı. Durub,
axsaya-axsaya otağına gəldi:
– Reyhan,–dedi,–yığış, daha dincəldiyimiz bəsdir. Bakıya
getmək lazımdır. Görürəm, bizi qəza hərləyir.
Axşam avtobusu onları sağ və salamat Xudat stansiyasına
gətirdi. Gələn kimi bir tərəzi tapıb, özlərini çəkdirdilər. Möhsün
on iki girvənkə, arvadı yeddi, qızı da üç çətvər əksilmişdi.
1934
364
MİRZƏ ƏBDÜLVAHAB
Mirzə Əbdülvahabın bir sandıq dolusu kitabı var. Əksəri
qayış cildli Təbriz basmasıdır. Mirzənin çox vaxtı bu kitablar
ilə keçdiyi üçün özü də bir növ kitab olmuş–tərpətsən şer
tökülər. Zahiri də xalis Təbriz basmasıdır–qulaqlarından tutmuş
burnunun ucuna qədər bitən tüklər şikəstə xətt ilə yazılmış
beytlərə bənzəyir.
Mirzə Əbdülvahabın özünün də təbi-şeri var. Gecələr
qamış qələmi mürəkkəbin lığasına basıb,
yavaş-yavaş yazar,
lakin kəlamini kimsəyə oxumaz. Çünki zamanımızda şerlərinə
qiymət verəcək bir adam təsəvvür etmir. Şair deyə tanınmış
adamlara da salam verməz və haqlarında ən kəskin, ən kirli
mühakimələr yürüdər.
Mirzənin bir sıra möhübbü var, onlarla görüşər, həp eyni
mövzuda danışılanları hər dəfə söylərlər. Dəfələrlə deyilmiş
şerlər təkrar edilər və hər kəs eyni ləzzətlə dinlər.
Mirzə Əbdülvahabın klassiklərimiz arasında sevdiyi ən
böyük şair Nəsimidir. Mirzə onun Misirdə basılmış divanını
dəfələrlə oxumuş, bəlkə də əzbər bilir və ona
bir çox nəzirələr
də yazmışdır. Nəsimi Mirzə üçün bozbaş kimi zəruri olmuşdur–
bir gün dadmasa, kefi pozular. Zəmanəyə darılanda, arvada
acığı tutanda, gənc şairlərdən dilxor olanda həp Nəsimiyə
müraciət edər.
O günü bağdan keçərkən gənclərdən birisi «Bu da bizim
Əbdülqılafdır» –deyə ona eşitdirmişdi. Mirzə baxışında
ildırımlar oynadaraq evə gəlmişdi. Acığını söndürmək üçün
arvada bir-iki yumruq ilişdirib Nəsimi divanını ələ aldı. Mütaliə
həmişəki kimi gecənin yarısına
qədər davam etdi, lakin Nəsimi
heç bir zaman ona indiki kimi yaxın və dost görünməmişdi.
Mirzə oxuyur, ləzzətdən nəfəsi tutulur–sevincindən divanı vəcd
ilə öpüb, gözlərinin üstünə qoyurdu.
Mirzə: «Ah, Nəsimi, kaş sən sağ olaydın, məclisinin aşağı
başında oturub, gözlərimi o mübarək ağzına dikəydim»–deyə
365
təsəlli tapırdı. Sonra birdən indiki şairləri xatırlayıb, gözləri
çanağında oynamağa başladı: «Lağlağı həriflər,–dedi,–
boşboğazlıqdan başqa bir şey bilmirlər. Hələ adamı da
bəyənmirlər»... Nəsimi Mirzənin əlində titrədi.
Gecə keçirdi. Mirzə gözlüyün ipini qulağından qoparıb,
yerindən durdu. Sandığı cırıltı ilə açıb, divanı oraya qoydu.
Arvad bozbaş gətirdi, yedilər. Sonra Mirzə qartdana-qartdana
soyunub yatdı.
***
Əcəm diyarından Hələbə gəlmiş Seyid İmaməddin əxilər
tərəfindən böyük hörmətlə qarşılandı. Dəvədən düşər-düşməz
onu hamama apardılar, paltarını dəyişib, ona gözəl təfrişatlı bir
otaq verdilər. Sabahdan axşama qədər əxilər
onun xidmətində
durub, bütün istəyini yerinə yetirməyə çalışırdılar. Az bir
zamanda onun böyük şair olub, Nəsimi təxəllüsü daşıdığı
şəhərə yayıldı. Şəhərin böyük üləma və dərvişləri onun
ziyarətinə getməyə başladılar. Mirzə Əbdülvahab da Nəsiminin
gəlməsini eşidib, böyük sevinclə onu görməyə getdi. Brusa
çiniləri ilə müzəyyən, divarlarında əlvan kətəbələr asılmış və
pəncərələrindən içəri uçuşan şüalarla bərabər çiçək qoxuları
dolan bir otağa daxil oldu. Yuxarı başda qaraqaş, qaragöz,
topasaqqal, iri əmmaməli bir adam oturmuşdu. Bəlağətlə
söylədiyi sözlər imanla dolu idi. Arabir «Cavidannamə»dən
danışaraq farsca söylədiklərinin tərcüməsi
və şərhi ilə məşğul
olurdu.
Ayaq üstə dolaşan şal sarıqlı, qısa cübbəli gənc bir əxi
Mirzə Əbdülvahaba yer göstərdi, şərbət ikram etdi. Mirzə
oturdu. Məclis sonuna varırdı. Oradakılar qalxıb getdi, Nəsimi
ilə Mirzə qaldı. Şair mehriban səslə Mirzəni yanına dəvət etdi:
– Təşrifiniz haradandır?–dedi.
– Azərbaycanın Veylabad şəhərindən.
Nəsimi bir az düşündü:
– Azərbaycanın mərkəzi Təbrizdə oldum. Oraları gəzdim,
amma Veylabad eşitmədim...