Microsoft Word edebiyashar-30. 11. 16. doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 65 Mixail Şoloxovun “Don hekayələri” silsiləsindən olan “Xal”, “Naxırçı”, “Ərzaq komissarı”, “Şibalkonun toxumu”, “Alyoşkanın qəlbi”, “Bostan qoruqçusu”, “Sırtıqcığaz”, “Qan düşməni”, “Dayça”, “Mavi göl”, “Muzdurlar”, “Özgə qan” və s. hekayələr olduqca həya- tidir. Bundan başqa, onun “Burulğan”, “Əyri yol”, “Qaloşlar”, “İradəsiz adam”, “İkiərli qadın” hekayələri də həyatın real anlarını əks etdirir. Mixail Şoloxov istedadlı yazıçı olub. İstedad qar- şısında hər şey acizdir. Rus ədəbiyyatının görkəmli, dünya miqyaslı ədibləri içərisində Mixail Şoloxovun öz yeri var. O, Fyodor Dostoyevski və Lev Tolstoydan sonra rus ədəbiyyatının ən görkəmli yazıçılarındandır. Mixail Şoloxovun təsviretmə imkanları, yəni hadisələri təsviretmə imkanları olduqca təsirlidir. Bu da oxucuda maraq yaradır, hadisələri, personajları canlı edir. Mixail Şoloxov “sovet ideologiyası”na xidmət etmişdir. O, sovet ideologiyasının və sovet ədəbiyya- tının keşiyində dayanmış, geniş təbliğatçısı olmuşdur. Mixail Aleksandroviç Şoloxov 1905-ci il may ayının 24-də Rostov vilayətinin Veşenskaya stanitsası- nın Krijilino adlı xutorunda anadan olub. Onun yeniyet- məlik dövrü I Dünya müharibəsinə təsadüf etdiyindən yaxşı təhsil ala bilməyibdir. O, yalnız dörd sinfi tamam- layıb. Buna baxmayaraq, axşam məktəblərində dərs deyib və 1920-1922-ci illərdə Sovet Rusiyasında savad- sızlığın ləğvi kampaniyasında fəal iştirak edibdir. Yaşlı adamlara yazıb-oxumağı öyrədibdir. Rostovda Vergi kursunu bitirdikdən sonra Bukanovskaya stanitsasında B U L U D X A N X Ə L İ L O V 66 satış inspektoru kimi çalışmışdır. Onun barəsində mə- nimsəmə faktı ilə bağlı cinayət işi qaldırılmış və 1922-ci ildə ölüm hökmü çıxarılmışdır. Mixail Şoloxov bunu sonralar belə xatırlamışdır: “İki gün güllələnəcəyimi gözlədim... Amma sonra gəldilər və məni buraxdılar”. Onun təcrübəsizliyini və yaşının az olduğunu nəzərə alaraq məsuliyyətdən azad edirlər. Mixail Şoloxov 1922-ci ildə ali təhsil almaq üçün Moskvaya gəlir. An- caq onun iş stajının azlığı və “komsomol təqdimatı”nın olmaması onun ali təhsil almasını ürəyində qoyur. Özü müstəqil surətdə oxuyur, mütaliə edir. Və ən ağır, çətin işlərdə çalışır. Mixail Şoloxovun ilk felyetonu 1923-cü ildə, 1924-cü ildə isə “Xal” adlı ilk hekayəsi çap olunur. Bu hekayə onun ədəbiyyatdakı gələcək taleyini həll edir. “Xal” hekayəsinin çox sadə, lakin mənalı və məzmunlu süjeti vardır. Belə ki, komsomolçu Nikolay Koşevoy antisovet kazak dəstəsinə qarşı vuruşur. Kazak dəstəsinə isə rəhbərlik edən ataman onun atası olur. Nikolay Koşevoyun atası I Dünya müharibəsində itkin düşdükdən sonra kazak dəstəsinə atamanlıq edir. Mixail Şoloxov hekayədə Nikolay Koşevoyun yaşadığı daxmanı belə təsvir edir: “Nikolkanın yaşadığı daxma Donun sıldırım sahilində yerləşir. Pəncərədən lə- pələnən mavi Donun zağlı poladı andıran suyu görünür. Gecələr fırtına zamanı dalğalar sıldırım sahili döyəclə- yir, pəncərələrin qapıları bərk cırıldayır və Nikolkaya elə gəlir ki, su oğrunca döşəmənin deşiklərinə tərəf sürünür, getdikcə artaraq daxmanı silkələyir”. Nikolay Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 67 Koşevoya atasından sol ayağında, topuğundan yuxarıda, atasının ayağındakı kimi, göyərçin yumurtası boyda xal miras qalır. On beş yaşına qədər muzdurluq edən Nikolay sonra yalvarıb-yaxarmaqla bir uzun şinel əldə edir və qırmızı əsgərlər alayına qoşulub Vrangelin üstünə hücuma keçir. İtkin düşən ataman əsirlik, sonra əsirlik düşərgə- sindəki həyatı ilə diqqəti cəlb edir. Əksinqilabçılar dəs- təsindəki fəaliyyəti də qeyri-adi olur. Kazaklarla ölüm-dirim savaşında ataman öz oğlu- nu öldürür. O, ölüm-dirim savaşında Nikolay Koşevo- yun çəkməsini çıxaranda onun ayağındakı xalı görür. Bu xalla oğlunu tanıyır. O, sarsılır və sonra özünü öldürür. Bəli, oğlunun qatili ata sonra özünü öldürür. Atamanın oğlunu öldürməsi səhnəsini Mixail Şoloxov təsirli bir formada ifadə edir: “Xam, südəmər qızmışdır, buna görə də buradaca ölüm yaxalayacaqdır”, – ataman qırıq- qırıq düşündü və Nikolkanı patrondaşı qurtaranadək gözlədi, sonra atın cilovunu buraxıb çalağan kimi şığıdı. Yəhərdən sallanaraq qılıncı vurdu, zərbənin altın- da bədənin necə yumşaldığını və itaətlə yerə sürüşdüyü- nü dərhal hiss etdi. Ataman yerə sıçradı, durbini ölünün döşündən qopartdı, yavaş-yavaş titrəyən ayaqlarına baxdı, ətrafa nəzər saldı və oturdu ki, ölünün ayaqların- dan xrom çəkmələri çıxartsın. Öz ayağını ölünün xırçıl- dayan dizinə dayayaraq çəkmənin bir tayını cəld və məharətlə çıxartdı. O biri tayı, görünür, coraba ilişmişdi, çıxmırdı. Ataman hirsli-hirsli söyərək dartdı, çəkməni corabla birlikdə çıxartdı və ölünün ayağında, topuqdan B U L U D X A N X Ə L İ L O V 68 yuxarıda göyərçin yumurtası boyda xalı gördü. Soyu- maqda olan başı oyatmaqdan qorxurmuş kimi yavaşca üzüüstə çevirdi, əllərini oğlanın ağzından gur axan qana buladı, diqqətlə baxdı və yalnız bu zaman onun yöndəmsiz çiyinlərini kobud bir tərzdə qucaqladı və alçaqdan dedi: – Oğlum!.. Nikoluşka!.. Əzizim!.. Mənim canım- ciyərim... Rəngi qarala-qarala qışqırdı: – Barı bir kəlmə danış! Axı bu, necə oldu, hə? Sönməkdə olan gözlərə baxaraq yıxıldı; qan sağıl- mış göz qapaqlarını qaldırıb, gücsüz, taqətsiz bədəni silkələdi... Amma Nikolka dilinin göyərmiş ucunu bərk dişləmişdi, sanki, nə isə son dərəcə böyük və mühüm bir şeyi ağzından qaçırmağa qorxurdu. Ataman oğlunun soyuyan əllərini sinəsinə basaraq öpdü və dişlərini mauzerin tərləmiş poladına bərk-bərk basıb gülləni öz ağzına sıxdı”. (bax: Mixail Şoloxov. Seçilmiş əsərləri. “Şərq-Qərb Nəşriyyat Evi”, Bakı, 2013, s.118) Yazıçı üçün təkcə mövzunun aktuallığı hər şeyi həll edə bilməz. Aktual olan mövzunu oxucuya təqdim etməyi bacarmaq lazımdır. Məhz bacarmaq lazımdır. Bunu Mixail Şoloxov bacarmışdır. Elə ilk “Xal” heka- yəsi də onun bacarığı və istedadı ilə ona uğur gə- tirmişdir. Mixail Şoloxovun “Don hekayələr” kitabı çap olu- nanda 21 yaşı vardı. “Don hekayələri” 21 yaşlı müəllifə şöhrət gətirdi, məhz “yetkin yazıçı” şöhrəti. Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|