Microsoft Word edebiyashar-30. 11. 16. doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mixail Şoloxov: təbiətə və cəmiyyətə dərin bələd olan yazıçı – II yazı
Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 69 Mixail Şoloxov sovet ölkəsinin, təbii ki, sovet sisteminin qatı tərəfdarı kimi müxtəlif mükafatlara, ordenlərə layiq görülmüşdür. O, 1932-ci ildə partiya sıralarına qəbul olunmuşdur. Ali Təhsili olmasa da, 1939-cu ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü olmuşdur. I dərəcəli Stalin (1940-cı ildə), Lenin müka- fatı (1950-ci ildə) almışdır. O, iki dəfə “Sosialist Əməyi Qəhrəmanı” kimi yüksək adla (1960 və 1980-ci illərdə) təltif edilmişdir. Mixail Şoloxov müxtəlif çağırışlarda SSRİ Ali Sovetinin deputatı seçilmişdir. Onun aldığı ən böyük mükafat Nobel mükafatı olmuşdur. Mixail Şoloxov ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatını 1965-ci ildə almışdır. Ona Nobel mükafatı “Sakit Don” əsərində “Rusiya tarixi üçün mühüm dövrdə Don kazakları haqqında eposun mükəmməlliyinə və bədii təsir gücünə görə” verildi. 25.01.2016 B U L U D X A N X Ə L İ L O V 70 Mixail Şoloxov: təbiətə və cəmiyyətə dərin bələd olan yazıçı – II yazı Mixail Şoloxov “Sakit Don” əsəri ilə Sovet ədə- biyyatında roman janrını yeni bir müstəviyə qaldır- dı. Romançılığı irihəcmli epopeya kimi təqdim etdi. O vaxt Mixail Şoloxov müzakirələrin, dedi-qodu- ların, ətrafında baş verən şayiələrin yaranması ilə üzləşir. Dedi-qoduların, şayiələ- rin mərkəzində o dayanır ki, ali təhsili olmayan bir adam belə bir əsər yaza bilməz. Həm də iyirmi yaşında olan bir adamın “Sakit Don” əsərini yazmağa başlaması çoxlarına inandırıcı görünmürdü. Təcrübəsi olmayan in- sanın belə bir əsər yazması da çoxlarına şübhəli görü- nürdü. Mixail Şoloxovun “Sakit Don” əsərinin 1928-ci ildə iki cildi çapdan çıxır. “Sakit Don” əsərinin müəllifi kimi bəziləri Fyodor Kryukovun adını hallandırırdılar. Guya ki, bu əsəri Mixail Şoloxov Fyodor Kryukovdan oğurlamışdır. Ancaq “Sakit Don” əsərinin 1932-ci ildə üçüncü cildi çapdan çıxdıqdan sonra Sovet İttifaqının si- yasi rəhbərliyi onu müdafiə etmişdir. Buna baxmayaraq, Mixail Şoloxova qarşı suçlamalar davam edirdi. Və Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 71 1940-cı ildə əsərin dördüncü cildi çap olundu, “Sakit Don”un əlyazması isə itdi. Belə bir məsələ “Sakit Don”un Mixail Şoloxov yazmadığı fikrini yenidən gün- dəmə gətirdi. “Sakit Don”u Mixail Şoloxov yazmamış- dır iddiasında olanlar bir növ imkan əldə etdilər. Bu da bir faktdır ki, 1970-ci ildə Nobel mükafatına layiq görülən Soljenitsın ilə Şoloxov arasında bir-birini itti- ham edən söhbətlər olmuşdur. Məsələn, Mixail Şoloxov Soljenitsın barədə qeyd edirdi ki, o, sovet həqiqətlərini təhrif edir və qeyri-peşəkardır. Soljenitsın Nobel müka- fatını siyasi konyunkturaya baş əymədiyinə görə almış- dı. Bununla belə, Mixail Şoloxov sovet ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi kimi “Sakit Don” əsərində hər bir şeyi real boyalarla əks etdirirdi. “Sakit Don” əsərin- də siyasi kataklizmlər öz əksini tapırdı. Müəllif bu za- man (siyasi kataklizmlər zamanı) baş verənləri real boyalarla qələmə almışdı. Mixail Şoloxov ömrü boyu “ədəbi oğurluq” ittiha- mı ilə üzləşmişdir. Ancaq 1987-ci ildə “Sakit Don”un əlyazmasının böyük bir hissəsinin tapılması ittihamlara, şübhələrə birdəfəlik son qoymuşdur. Fin slavyanşünası və riyaziyyatçısı Qyer Xetsun kompüter müqayisələri və təhlilləri əsasında Mixail Şoloxova olan ittihamlara son qoydu. Sübut etdi ki, “Sakit Don” əsəri Mixail Şoloxo- vun qələmindən çıxıb, onun qələminin məhsuludur. Mixail Şoloxov bütün yaradıcılığı boyu üç böyük epopeyanı işləyibdir. “Sakit Don”u 1926-1940-cı illər- də, “Oyanmış torpağ”ı 1932-1959-cu illərdə, “Onlar və- tən uğrunda vuruşurdular” əsərini – sonuncu trilogiyanı B U L U D X A N X Ə L İ L O V 72 isə tamamlaya bilməmişdir. Bunu tamamlamaq ona qismət olmamışdır. Mixail Şoloxov Nobel mükafatını alarkən İsveç kralı VI Adolf Qustava baş əyməmiş, təzim etməmişdir. Nobel mükafatını alarkən belə söyləmişdir: “Biz kazak- lar heç kimin qarşısında təzim etmirik, yalnız xalqdan başqa”. Bu da faktdır ki, Mixail Şoloxov SSRİ-nin razılığı ilə Nobel mükafatı alan yeganə sovet yazıçısıdır. Mixail Şoloxovun Nobel nitqi Mixail Şoloxov Nobel nitqində peşəkarlığını və yazıçıya xas olan keyfiyyətlərini məmnunluq doğuran bir hiss kimi qeyd etmişdir. O demişdir: “Məni Nobel mükafatına layiq görmüş İsveç Kral Akademiyasına bu təntənəli mərasimdə bir daha təşəkkür etməyi özümə xoş bir borc bilirəm. Mixail Şoloxovu məmnun edən cəhətlərdən biri də roman janrına verilən qiymət olmuşdur. Bəzən roman janrının vaxtının keçdiyini, onun problemləri həll etmək imkanlarının azaldığını söyləyənlərlə bağlı o, Nobel nitqində deyirdi: “Bu mükafatın özümün peşəkar xid- mətlərimin və bir yazıçıya xas olan keyfiyyətlərimin beynəlxalq təsdiqi olaraq məndə məmnunluq doğurdu- ğunu ifadə etmək imkanım da oldu. Mən bir rus, bir sovet yazıçısının bu mükafata layiq görülməsi ilə fəxr edirəm. Mən burada öz vətənimdə yaşayıb yaradan bir sıra böyük yazıçıları təmsil edirəm”. Bu mükafatı roman janrının daha bir təsdiqi hesab etməklə yanaşı, məmnun qaldığımı da artıq demişəm. Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 73 Son zamanlar roman janrının köhnəldiyi, müasir həyatın tələblərinə uyğun gəlmədiyi barədə çox oxumuş, çox çıxışlar eşitmişəm və açığını deyim ki, bu, məni xeyli təəccübləndirib. Bununla belə, razılaşaq ki, məhz roman həqiqət dünyasını tam ələ almağa, bu dünyaya, onun qaynar problemlərinə özünün, həmfikirlərinin münasi- bətini təsvirlərdə ifadə etməyə imkana verir”. Mixail Şoloxova görə, roman janrı dünyanın mən- zərəsini təqdim etmək baxımından geniş imkanı olan bir janrdır. Onun fikrincə, roman janrı realist sənətkarın im- kanlarını (yaradıcılıq imkanlarını) açmaqda mühüm rol oynayır. Bu mənada o, Nobel nitqində deyirdi: “Belə deyək, roman yazıçının özünün balaca mənini dünyanın mərkəzi kimi təqdim etmək cəhdinə deyil, bizi əhatə edən nəhəng dünyanın dərin dərkinə yönləndirir. Təbiət etibarilə bu janr realist-sənətkar üçün ən geniş mənzə- rəni təqdim edir. İncəsənətdəki yeni cərəyanların bir çoxu realizm dövrünün, guya, artıq geridə qaldığını de- yərək onu inkar edir. Geridəqalmışlıqla ittiham olun- maqdan qorxmadan bəyan edirəm ki, realist sənətin tərəfdarı kimi bunun tamamilə əksini düşünürəm”. Mixail Şoloxova görə, roman janrı avanqardçılar üçün həyatın əsas xüsusiyyətlərini bədii şəkildə əks etdirməkdə əsaslı rol oynayır. Həm də keçmişdəki ro- manlar bədii təcrübəyə, indiki romanlar isə müasir həya- ta, müasir cizgiləri əks etdirməyə əsaslanır. O deyirdi: “İndi ədəbi avanqarddan çox danışırlar və bunu forma məsələsində dəbdə olan təcrübələr kimi başa düşürlər. Mənə qalsa, əsl avanqardçılar – öz əsərlərində əsrimiz- Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|