Microsoft Word Elmi Mecmue 21
Yüklə 2,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT
Klassik Azərbaycan tarixçisi Hacı Şeyx Həsən Mollazadə Gəncəvi 185
Başqa bir mənbə Hacı Şeyx Həsən Mollazadə haqqında yazır: O, 1853 cü ildə Nuxada anadan olmuş və Gəncə şəhərində ruhani təhsili almışdır. sonralar mollazadə Cəbrayıl və Tiflis qəzalarında qazı, zaqafqazıya şiə ruhanı idarə heyətinin üzvü, şeyxülislam və başqa vəzifələrdə calışmışdır. (bax: 5, s. 189.) Mənbədə qeyd olunan ali ruhani vəzifələrdə, Hacı şeyx Həsən Mollazadə Gəncəvi yox, Şeyxülislam Hacı Məhəmmədhəsən Mövlazadə işləmişdir. Bu fikri müəlliflərin göstərdikləri mənbə də (Azərb. MDTA, f. 290, siyahı 240-8, iş 4151, v. 16-21: siyahı 990-10, iş 6128, v. 1- 6) təsdiq edir. Зünki qeyd olunan mənbədə Hacı Məhəmmədhəsən Mövlazadənin həyatından bəhs olunur. ( 1, s. 40 ) İstedadlı alim, elminə böyük hörmət bəslədiyimiz Şahlar Şərifov özünün Şeyxülislam Məhəmmədhəsən Mövlazadə Şəkəvi və onun "Kitabul-bəyan fi təfsiril Quran" əsəri adlı dissertasiya işində, Məmmədov Ə., Xalıqov F. Şəki alım və ziyalılar əsərinə istinad edərək 4 cildlik "Zübdətüt-təvarıx" əsərinin Şeyx Mövlazdəyə aid olduğunu bildirir. Düzdür müəllif sonradan cox mükəmməl bir araşdırma edərək, Şeyxülislam Məhəmmədhəsən Mövlazadə Şəkəvinin əsərlərini təqdim edərək qalan deyilən kitabların müəllifinin Hacı Şeyx Həsən Mollazadə olduğunu vurğulayır. Bu iki Azərbaycanlı alımin əsərlərinin qarışdırılması həm də onların soyadla- rının biri-birinə cox oxşamasıyla da əlaqələndirilə bilər. Mollazadənin əsərlərini Mövlazadənin ayağına yazanlar cox güman ki, müəlliflərin soyadlarını səhf salmışlar. Necə ki Mövlazadə Şəkəviyə bəzi mənbələrdə "Şəkuyi" kimi rast gəlmək olar. Buda ərəb hərflərində olan yazıların düzgün oxunmamasından irəli gəlir. Bu qəbildən qarışıq fikirlər İsmayılovun "Şəki" kitabında və Ə.Abdullayevin "Şəkinin şairləri" ("Ədəbiyyat və incəsənət" 1989, 11 dekabr) adlı məqaləsin də təkrar olunmuşdur. Adları çəkilən mənbələrə əsasən müxbir G.Məmmədzadə də Həsən Mollazadə haqqında bəhs etmişdir. O, "İslam" qəzetində çap etdirdiyi "İlahiyyatçı alım" məqaləsində Axund Məhəmməhəsən İsmayıl oğlu Mövlazadə Şəkəvidən bəhs edərkən Hacı Şeyx Həsən Mollazadəyə məxsus adları çəkilmiş əsərləri də onun ayağına yazır. Mənbələrdən məlumdur ki, Hacı Məhəmmədhəsən Mövlazadənin fars dilində 1529-2028-ci illərin təqvimini əks etdirən "Tətbiqul- əyyam fil-əşhər vəl-əvam", Həsən Nəsruhdan tərcümə etdiyi və müsəlmanların arasında məccani yayılmaq üçün Hacı Zeynalabdin Tağıyevin vəsaiti hesabına iki cilddə çap olunmuş "Tərcümeyi-Töhfeyi-Nəsruhiyyə fi əhvali-məmalikil-kürətil- ərziyyə və hiyə coğrafiyə ümumiyyətüd-düvəlül-aləm" iki cilddə "Kitabul-bəyan fi təfsiril-Quran" və peyğəmbərlərin həyatı və fəaliyyətinə həsr edilmiş "Tarixi müqəddəsi. Ənbiya əhvalatı" adlı əsərləri olmuşdur. Adları çəkilən diğər əsərlər Hacı Şeyx Həsən Mollazadənin qələminin məhsuludur. (bax: 1, s. 40-41) Elçin Kamal oğlu QASIMOV 186
Beləliklə uzun araşdırmadan sonra məlum olur ki, Azərbaycanın ictimai həya- tında böyük xidmətləri olan bu iki görkəmli alimin özünə məxsus fəaliyyətləri, həyat tərzi olmuşdur. Qarışıq fikrləri aydınlaşdıraraq deyə bilərik ki, Məhəmmədhəsən Mövlazadə Şəkəvi çox qiymətli əsərlərin müəllifi olmaqla yanaşı qısa müddət də olsa Şeyxülislam vəzifəsini icra etmişdir. Həyat və yaradıcılığını tədqiq etdiyimiz digər görkəmli alim Hacı Şeyx Həsən Mollazadə Gəncəvi isə “Hidayətül-müslimin və yaxud Mizanül-ədyan”, “Əqaidül-islam və firuiddin”, “İbtidai-əqaidül-islam və firuiddin”, “Bəsirətül-islam. Müfəssəl əqaidül-islam və firuiddin”, "Zübdətüt-təva- rix" (4 cilddə) və başqa cox qiymətli əsərlərin müəllifi olmaqla yanaşı, Gəncə şəhərinin Axundu kimi də fəaliyyət göstərmişdir.
1. Şərifov Şahlar Şahbaz oğlu, Şeyxülislam Məhəmmədhəsən Mövlazadə Şəkəvi və onun "Kitabul-bəyan fi təfsiril Quran" əsəri. 2. Hüseynli Rəsul, Azərbaycan ruhaniliyi (Xanlıqlar çağından sovet işğalınadək olan dövrdə.) Bakı Kür, 2002 3. Oğuztoğrul TAHİRLİ 525-ci qəzet.- 2011.- 17 dekabr.- S.28. 4. Manaflı Həbibulla, Öyünc və Güvənc qaynağı, Bakı. Nurlan, 2007 5. Ə.N.Quliyev, İ.M.Həsənov, İ.V.Striqunov, "XIX əsrdə və XX əsrin əvvəllə- rində Azərbaycan tarıx elminin inkişafı" Bakı 1960 6. Gülməmməd Məmmədzadə "İlahiyyatçı alım", İslam qəzeti 1990-ci il 20 dekabr. 7. M.İsmayılov "Şəki" , Bakı 1982 8. Xəlilov Aydın, Görkəmli İslam tarıxçısı, "İslam dünyası" qəzeti, 1993, 2 aprel 9. http://az.wikipedia.org/wiki_Mollazade 10. Məqalədə Gürcüstan Dövlət Mərkəzi Tarix Arxivinin materiallarından və Hacı Şeyx Həsən Mollazadənin nəticəsi Rasim Axundov’un verdiyi məlumatlar dan istifadə olunub. 11. Məmmədov Ə., Xalıqov F. Şəki alım və ziyalılar. Bakı BDU nəşri, 2002
Klassik Azərbaycan tarixçisi Hacı Şeyx Həsən Mollazadə Gəncəvi 187
XÜLASƏ
Məqalədə görkəmli Azərbaycan tarixçisi Hacı Şeyx Həsən Mollazadə Gəncəvi- nin (1848-1919) həyat və yaradıcılığı haqqında təhlil aparılmışdır. Mollazadə dövrü- nün qabaqcıl ziyalılarından olmuş və çox qiymətli əsərləri qələmə alaraq sağlığında çap etdirə bilmişdir. Daha sonra Hacı Şeyx Həsən Mollazadənin həyat və yaradıcı- lığından bəhs edərək onun dövrün başqa bir alimi Şeyxülislam Məhəmmədhəsən Mövlazadə Şəkəvi ilə bəzi mənbələrdə qarışdırlması məsələsinə də aydınlıq gətiril- mişdir.
This article is about the life and creative work of one of the well known historian Haji Sheikh Hasan Mollazadeh Ganjavi. He was born in 1848 and died in 1919. he was famous for his works and was very popular in his time. He wrote a lot of important works and could publish then durinq his life. Then moll brought some clearness to his works which were mixed writh the works of another historian Sheyxulislam Movlazadeh.
В статье праводится анализ жизни и творчество выдающегося Азербайджанского историка Гаджи Щейх Гасан Моллазаде Генджеви (1848- 1919). Моллазаде был одним из передовых интеллигентов своего времени и написав весьма ценные произведения сумел уже при жизни их опубликовать. Далее, автор статьи говаря о жизни и творчестве Гаджи Щейх Гасан Моллазаде внес некоторую ясность, связанную с именем другого видного ученого того же времени Щейхулислам Мамедгасан Мовлазаде Щагави.
Yüklə 2,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|