Microsoft Word Esas metin 1-82. doc

 

42 

masal birikimi olan yetişkin okurlar için bile kayda değer bir okuma deneyimi 

olacaktır. 

 

“Sue Ellen ile Recep’in Kaçınılmaz Karşılaşması”nda çağdaş Külkedisi 

olarak ortaya çıkan dönemin gözde Amerikan dizisinin mutsuz kadını Sue Ellen, 

öyküde balo yerine Türkiye’ye gelir.  Bu ünlü yıldızın ülkemize gelişi uçaktan indiği 

andan itibaren sahne sahne anlatılır.  “Karşılama komitesi”, “DAED (Dilbilir 

Anneleri Esirge Derneği)”, “YEKK (Yaratıcı Esnaf Kuaförler Kozmetikçiler)” gibi 

nadide derneklerin üyeleri, çelenkler, kameralar bu büyük olayı heyecanla karşılarlar.  

“Turizm temsilcisi, sert adımlarla ilerliyor, bir heybe uzatıyor Sue Ellen’a.  O an, 

kılıç-kalkan ekibi gösterilerine başlıyor” (77).  Daha sonra Sue Ellen’ın, prensi, 

Körebe gazetesinin düzenlediği yarışmayı kazanan Recep’le karşılaşması, lüks bir 

lokantada Dallas odaklı bir sohbet ve vakit geldiğinde Sue Ellen’in Recep’ten 

ayrılması mizah ve ironi öğeleri ile bir masalmışçasına anlatılır.  Öykünün ve bu 

medyatik buluşmanın sonunda Recep, karısının Sue Ellen’ın dizideki bebeği için 

ördüğü patikleri vermeyi unuttuğunu fark eder ve ışıksız geceye doğru haykırır:  

“Sue Ellen!  Sue Ellen!  Patiklerini unuttun!” (82).  Umberto Eco’nun dediği gibi, 

“ironi, belirtisini tanıyabilen bir toplumda dilin zaferi haline gelebilir” (alıntılayan 

Yavaşlı 153).  Doğan Hızlan’a göre, Uyar’daki ironi, tam da bu sebepten dolayı 

“gülümsemeye ramak kala trajediye dönüşen bir ironidir” (524).   

 

Tomris Uyar, ironiyle beslenen bir mizah anlayışıyla ortaya çıkardığı, 

göndermesi güncele olan bu tür öykülerde, eğlenceli olmakla birlikte abartının 

yerindeliğiyle rahatsız edici olmayı amaçlıyor gibidir.  Nitekim yazar, Günlerin 

Tortusu’nda şöyle der: “Acının, yanlışın, hatta çirkinin kara mizahı tam anlamıyla 

yapılmadı daha.  Görmek istemediğimiz, işimize gelmeyen gerçekleri ‘genellenemez 

zaten’ diye kestirip atıyoruz” (21).  Sanki güncelin ve magazinin üzerine gidişi bu 

---

 

43 

“genellenemez zaten” tavrına karşı bir harekettir; alayı hak eden hallerimizin teşhir 

edilişidir.   

“Sue Ellen ile Recep’in Kaçınılmaz Karşılaşması”nın masalsı ve gerçekçi 

açılımlarının hakkıyla değerlendirilmesi, yazarca yakalanan günün göndermesini 

okurun anlamasına bağlıdır.  Asım Bezirci’ye göre, “güncel gerçekliğin işlenmesi 

başlıca iki tehlikeyle karşılaşır: geçicilik ve sığlık” (32).  Tomris Uyar bu tehlikeden 

korunmak için bugüne kadar olan öykülerinde, Bezirci’nin de reçete olarak verdiği 

“çelişkiler düzenini” (33) göz önünde tutuyordu.  Artık bunun da ötesinde güncel 

hâlleri evrensel masallarla ilişkilendirme çabasında olduğu görülüyor.  Belki de 

çağımızın masallarının artık bundan ötesine gidemeyeceğini düşünüyor.  

 “Ormandaki 

Ayna”nın dul ve çocuklu çağdaş Pamuk Prensesi Ece, yağmurlu 

bir günde nereye takılacağını bilemez bir halde Sosyal Sigortalar Durağı’nda otobüs 

bekliyor gibi yapar.  Bitmiş evliliği, artık büyümüş kızı, evde bir bekleyeninin 

olmayışı, eski arkadaşları, onların bitmeye yüz tutmuş evlilikleri, sıkıcı komşuculuk 

oyunları ile geçen günlerin birinde Ece, sıkıldığı bu akşam üstü çalacak tek kapı 

bulamaz.  Çağdaş bir insanın sıradan bir hali olarak değerlendirilebilecek bu durum, 

Pamuk Prenses’in otobüs durağına yanaşan bir BMW’ye binmesiyle farklı bir boyuta 

taşınır.  Ece, “[b]inin.  Belki de kokunuzu aldım sizin.  Belki de burada beni 

bekliyordunuz aslında, geleceğim içinize doğmuş” (32) diyen Bay’ın çağrısına 

uymadan edemez. 

 Çağdaş masallar yazan Angela Carter, her yüzyıl “peri masallarını kendi 

beğenisine göre yaratmaya ya da yeniden yaratmaya eğilimlidir” der (alıntılayan 

Shaw, “Parçalanan Çerçeve, VI” 38).  Valerie Shaw, Carter’ı değerlendirirken, 

çağdaş masalları “bir tür çeviri” (37) olarak görür.  “Ortaya çıkan sonuç,” Shaw’a 

göre, “eskillik ya da eskiye özlem değildir”.  John Singleton ise bu türden kısa 

---

 

44 

kurmacaları “çok yüksek derecede yenilikçi” (44) bularak, Carter’den yola çıkıp, 

“peri masallarının eğlendirmek, bilinçaltının gizli dünyasını simgesel anlatı yoluyla 

araştırmak, çoğu zaman da çok erkeksi anlatılar olarak sunulan anlatıları feminize 

etmek üzere zengin imgelem gücüyle uyarla[ndığını]” (45) söyler.  Hatırlayacak 

olursak Tomris Uyar da “Öykülere Girerken” benzer imâlarda bulunmuştu.  Yazar 

dediğini yapmıştır.  Ayrıca “Sue Ellen ile Recep’in Kaçınılmaz Karşılaşması”nda 

milletçe Külkedisini ağırlama heyecanımızı sahnelerken ve “Ormandaki Ayna”nın 

Pamuk Prensesini “direksiyonunun önünde küçük pusulalar, termometreler, rengi 

sararmış plastik biblolar, doldurulmuş küçük hayvanlar[;] arka camın içinde renkli 

iki minder[;] arka koltuğuna atılmış bir deste anahtar, bir paket kolonyalı mendil, bir 

tornavida” bulunan bir BMW’ye bindirirken kısa öykü ve toplumsal eleştiri 

bağlamında günceli aynı anda yakalamayı başarır. 

1987 yılına geldiğimizde Tomris Uyar’a göre 

Edebiyatta yapılmışları, bugün yapılanları dikkatle izleyen ustalar, 

yeni bir kanal aramak, ustalıklarını sınamak adına daha önce başarıyla 

kullanılmış temaları, kurguları, teknikleri bir daha kullanmayı denerler 

sık sık.  Ama bu sınavdan çıkabilmek için gözünü yalnızca ben’inin 

gözüyle bildik arka pencerelere dikmek yetmez, aynı kurguyu yeniden 

gerçekleştirmek, bildik olanı birdenbire başka bir ışıkta ele almak 

gerekir.  (Yazılı Günler: [1985-1988] 146-47) 

Yazarın masallara yönelişi böyle bir arzudan kaynaklanıyor gibidir. 

 

B. Yaza Yolculuk 

 1986 

yılında yayımlanan Yaza Yolculuk, yeni anlatım olanaklarını arayışı ve 

özellikle yazarın bir önceki öykü derlemesi olan Gece Gezen Kızlar’daki çağdaş 

masallarla kurduğu metinlerarası ilişkilerle dikkati çeker.  Uyar’ın gittikçe 

---