Microsoft Word fiz-9 mv az capa docx

91 
 
İzahe
tm
ə 
Cərəyanlı paralel düz 
naqillərin maqnit qar-
şılıqlı təsirinin qanu-
nauyğunluğunu mü-
əllimin köməyi ilə 
izah edir.  
Cərəyanlı paralel düz 
naqillərin maqnit 
qarşılıqlı təsirinin 
qanunauyğunluğunu 
kiçik qüsura yol 
verməklə izah edir. 
Cərəyanlı paralel düz 
naqillərin maqnit 
qarşılıqlı təsirinin 
qanunauyğunluğunu 
qismən doğru izah 
edir. 
Cərəyanlı paralel düz 
naqillərin maqnit 
qarşılıqlı təsirinin 
qanunauyğunluğunu 
dəqiq və tam  izah 
edir. 
Dərsin sonunda iş vərəqləri yığılır və şagirdlərin portfoliosuna əlavə olunur. 
 
Dərs 30/Mövzu: 
MAQNİT SAHƏSİNİN CƏRƏYANLI DÜZ NAQİLƏ 
TƏSİRİ. MAQNİT İNDUKSİYASININ MODULU 
Maraqoyatma  şagirdlərin maqnit sahəsinin mənşəyinə dair keçmiş mövzudan (bax: 2.2 
mövzusu) qazandıqları biliklər  əsasında yaradıla bilər. Bu məqsədlə sinifdə    qısa frontal 
sorğu təşkil edilir: 
M.: Maqnit sahəsinin mənşəyi nədir?  
M.: Amperin “Molekulyar cərəyanlar” fərziyyəsinin mahiyyəti nədən ibarətdir? 
M.: Bu fərziyyəyə əsaslansaq, belə bir yeni fərziyyə irəli sürmək olarmı ki, “Bütün maqnit 
qarşılıqlı təsirlərinin əsasında maqnit sahəsinin elektrik cərəyanına təsiri durur”?  
Şagirdlərin irəli sürdükləri müxtəlif fərziyyələr lövhədə yazılır. 
Tədqiqat sualı
: “Maqnit sahəsinin cərəyanlı düz naqilə  təsir qüvvəsinin modulu nədən 
asılıdır?” 
Müəllim şagirdləri qruplaşdırır, onlara dərslikdə verilən nəzəri materialı oxuyub təqdimat 
hazırlamağı tapşırır. Şagirdlərin diqqətini mətndə verilən  vacib məsələlərə istiqamətləndir-
mək məqsədilə təqdimatın aşağıdakı müddəalar əsasında hazırlanması tövsiyə olunur: 
 Amper qüvvəsi nədir? 
 Amper qüvvəsinin istiqamətinin təyini – sol əl qaydası. 
 Amper qüvvəsinin modulunun asılı olduğu kəmiyyətlər. 
 Maqnit sahəsinin induksiyasının modulu. 
 Maqnit sahəsinin induksiyasının BS-də vahidi: 1 teslanın tərifi. 
Qrup liderlərinin təqdim olunan müddəalar  əsasında etdikləri təqdimatlar dinlənilir və  qısa 
müzakirə aparılır. Bu zaman maqnit sahəsinin induksiyasının nədən asılı olduğuna dair 
şagirdlərin düzgün nəticəyə gəlmələrinə diqqət yetirilməlidir. Şagirdlərin diqqətinə çatdırılır 
ki, maqnit sahəsinin induksiyası cərəyan elementindən (Il) düz, sahənin verilən nöqtəsinə qə-
dərki məsafədən tərs mütənasib asılıdır. 
“Yaradıcı tətbiqetmə” mərhələsində (D bloku) “Maqnit sahəsinin cərəyanlı naqilə təsiri” 
adlı araşdırmasının icra olunması  nəzərdə tutulur. Məqsəd Amper qüvvəsinin modulunun 
naqildəki cərəyan şiddətindən, maqnit sahəsinin induksiyasından, maqnit sahəsində yerləşən 
cərəyanlı naqilin uzunluğundan və maqnit induksiya vektoru ilə düz naqildəki cərəyan 
arasındakı bucağın sinusundan asılılığını yoxlamaqdır: 
.  
Alt 
STANDARTLAR 
1.1.1. Elektromaqnit (maqnit, işıq), atom və nüvə hadisələrini, onların 
başvermə səbəblərini şərh edir.  
1.1.4. Elektromaqnit (maqnit, işıq), atom və nüvə hadisələrinin qanunauy-
ğunluqlarına dair topladığı məlumatları şərh edir. 
3.1.2. Elektromaqnit (maqnit və  işıq), atom və nüvə hadisələrinə uyğun 
fiziki kəmiyyətlər arasındakı asılılığı müəyyən edir. 
Təlim  
NƏTİCƏLƏRİ 
 Maqnit sahəsinin cərəyanlı düz naqilə təsirinin qanunauyğunluğunu izah 
edir. 
 Maqnit induksiyasının cərəyanlı düz naqilə təsirini təcrübədə yoxlayır. 
 Maqnit induksiyasının modulunu Amper qüvvəsinə əsasən təyin edir. 

---

92 
 
Tövsiyə. Araşdırmanın icrası kifayət qədər böyük dəqiqlik və qısa müddətdə çoxlu sayda 
təcrübənin aparılmasını tələb etdiyindən onu müəllimin rəhbərliyi altında nümayiş şəklində 
aparmaq məqsədəuyğundur. Bu zaman şagirdlərə Amper qüvvəsinin uyğun kəmiyyətlərdən 
asılılıq qrafiklərini qurmaq tapşırıla bilər. 
Araşdırmanın müzakirəsini dərslikdəki suallar əsasında təşkil etmək olar. 
Mövzunun “Nə öyrəndiniz” hissəsində verilən tapşırıq yerinə yetirilir. 
 
Elektron resurslar: 
1. https://www.youtube.com/watch?v=OWzYafri_ZA 
2. https://www.youtube.com/watch?v=yJtprJO1rso 
3. https://az.wikipedia.org/wiki/Maqnit_sahəsi 
Qiymətləndirmə.  Aşağıdakı meyarlar əsasında təlim məqsədlərinə nail olmaq dərəcəsini 
müəyyən etmək olar.  
M-lar 
I 
səviyyə 
II 
səviyyə 
III 
səviyyə 
IV 
səviyyə 
İzahe
tm
ə 
Maqnit sahəsinin cə-
rəyanlı düz naqilə tə-
sirinin qanunauyğun-
luğunu səhv izah edir.
Maqnit sahəsinin cə-
rəyanlı düz naqilə tə-
sirinin qanunauyğun-
luğunu az səhvlərə 
yol verməklə  izah 
edir. 
Maqnit sahəsinin cə-
rəyanlı düz naqilə tə-
sirinin qanunauyğun-
luğunu əsasən  doğru 
izah edir. 
Maqnit sahəsinin cə-
rəyanlı düz naqilə tə-
sirinin qanunauyğun-
luğunu doğru izah 
edir. 
T
ətbiq
et
m
ə 
Maqnit induksiyası-
nın cərəyanlı düz na-
qilə təsirini təcrübədə 
müəllimin köməyi ilə  
yoxlayır. 
Maqnit induksiyası-
nın cərəyanlı düz na-
qilə təsirini təcrübədə 
kiçik xətalara yol ver-
məklə yoxlayır. 
Maqnit induksiyası-
nın cərəyanlı düz na-
qilə təsirini təcrübədə 
qismən  doğru yoxla-
yır. 
Maqnit induksiyası-
nın cərəyanlı düz na-
qilə təsirini təcrübədə 
tam yoxlayır. 
T
əyin
etm
ə 
Maqnit induksiya-
sının modulunu 
Amper qüvvəsinə 
əsasən təyin etməkdə 
çətinlik çəkir. 
Maqnit induksiya-
sının modulunu 
Amper qüvvəsinə 
əsasən səhvlərə yol 
verməklə  təyin edir. 
Maqnit induksiya-
sının modulunu 
Amper qüvvəsinə 
əsasən düzgün təyin 
edir. 
Maqnit induksiya-
sının modulunu 
Amper qüvvəsinə 
əsasən dəqiq təyin 
edir. 
Dərsin sonunda iş vərəqləri yığılır və şagirdlərin portfoliosuna əlavə olunur. 
 
 
Dərs 31/ 
MƏSƏLƏ HƏLLİ 
 
Burada çalışma 2.4-dəki tapşırıqlar həll oluna bilər: 
1. Cavab: Sol əl qaydasına əsasən cərəyanlı düz naqilə təsir edən Amper qüvvəsi 1 vektoru 
istiqamətindədir. 
2. Verilir 
Çevirmə 
Həlli Hesablanması 
l = 2 m 
B = 60 mTl 
I = 2A 
 
6 ∙ 10
 
 
 
2 ∙ 6 ∙ 10
∙ 2
∙
∙
0,24 . 
Cavab: 
0,24 . 
F
A
 – ? 
3. Cavab: aşağı.   
4. Cavab: Amper qüvvəsinin təsiri ilə sağa tərəf. 
5. Cavab: Şəkil müstəvisi üzrə şaquli aşağıya doğru. 
6. Cavab: 
 ifadəsində 
0°
0 olduğundan 
0 olur: D 

---