Microsoft Word fm idar?Etm? M?Diniyy?Ti 2013. doc

Fuad Məmmədov

 

 

74

və liderlərin təkmilləşdirilməsi üçün elmi və praktik əhəmiyyətə malikdir. 

O, müasir dünyanın mürəkkəb dialektik prosesləri ilə şərtlənən, dünya sivi-

lizasiyasının yeni çağırışları şəraitində cəmiyyətin həyat fəaliyyəti inkişafı-

nın yüksək effektli və rəqabət qabiliyyətli idarəçiliyi üçün, daha yaxşı gələ-

cəyin yaradılması və qurulması üçün qiymətli mənbədir. Tələbələr və dinlə-

yicilər tərəfindən universal kulturoloji və xüsusi biliklərə əsaslanan demo-

kratik idarəetmə mədəniyyətinin öyrənilməsi və mənimsənilməsi geniş pro-

filli peşəkar idarəçilərin formalaşdırılması – demokratik sistem şəraitində 

öz yüksək effektivliyini sübut edən “ceneralistlərin” və “ceneralist” idarə-

etmə üslubunun inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. Yeni kulturoloji  

idarəetmə texnologiyalarının hazırlanması və tətbiq edilməsi müxtəlif ölkə-

lərdə kulturologiyanın inkişafının hüquqi təminatını, universal elmi əsas ki-

mi idarəçi kadrların hazırlanmasını, dövlət siyasəti və dövlət idarəçiliyi sis-

teminin inkişafını, həmçinin insanların həyat fəaliyyətinin təkmilləşdirilmə-

si üçün kulturologiyanın institutlaşdırılması haqqında müvafiq qanunların 

qəbul edilməsini tələb edir.  

Milli səviyyədə dövlət idarəçiliyi mədəniyyəti beynəlxalq və qlobal ida-

rəetmə  mədəniyyəti ilə  sıx bağlıdır. Amerika ekspertlərinin proqnozlarına 

görə, 2015-ci il üçün dünyanın inkişafını təyin edən əsas hərəkətverici qüv-

vələr və tendensiyalar sırasında: demoqrafik vəziyyət, təbii ehtiyatlar və ət-

raf mühit, elm və texnika, qlobal iqtisadiyyat və qloballaşma, milli və bey-

nəlxalq idarəetmə, gələcəyin münaqişəsi və ABŞ-ın rolunun adları  çəkil-

mişdir. Bu tendensiyalara əsas təsir amilləri: maliyyə qeyri - stabilliyi, 

enerji ehtiyatlarının davamlı olaraq azalması ilə müşayiət olunan artan iqti-

sadi təbəqələşmə  və uzanan iqtisadi böhrandır. Bəşəriyyətin qlobal prob-

lemlərinin həllolma dərəcəsinin qlobal səviyyədə idarəetmə effektivliyin-

dən asılı olduğunu anlamaq çətin deyil.  

Qlobal idarəetmə beynəlxalq hüquq və bərabərhüquqlu əməkdaşlıq prin-

sipləri üzərində qurulur. Qlobal idarəetmə mədəniyyəti bərabərlik prinsiplə-

ri əsasında müxtəlif xalqların və dini etiqad nümayəndələrinin etimad və ra-

zılığını, əməkdaşlıq və insan həmrəyliyini, dünya sivilizasiyasının tarixi in-

kişaf proseslərinin sistemli kulturoloji təhlilinə  əsaslanan elmi biliklər və 

zəngin idarəetmə təcrübəsinə istinadı nəzərdə tutur. Dövlət idarəçiliyindəki 

permanent islahatlar dünya məkanında baş verən elmi, texnoloji, iqtisadi, 

ekoloji dəyişiklikləri mütləq nəzərə almalıdır.  

Altruist sivilizasiya yaradılmasının daha yaxşı yollarının axtarışı ilə, 

kulturoloq, tarixçi, filoloq, sosioloq, politoloq, psixoloq və digər alim bir-

likləri ilə yanaşı, öz fəaliyyətini “vahid ailə  fəlsəfəsi”, “birlik fəlsəfəsi”, 

“dünya mədəniyyəti” və digər mənəvi-fəlsəfi konsepsiyalar üzərində quran 

BMT, YUNESKO, Roma klubu, Budapeşt klubu, Ümumdünya Müdriklik 

---

İdarəetmə mədəniyyəti 

 

75

Şurası, “Bəhayi” icması, Ümumdünya Sülh Şurası, Qeyri-hökumət təşkilat-

larının Ümumdünya Assosiasiyası və digərləri kimi bir sıra beynəlxalq və 

dini təşkilatlar da, çox və ya az dərəcədə məşğul olur.  

İdarəetmə  mədəniyyətinin beynəlxalq  əhəmiyyətinin artması ilə  əlaqə-

dar, XX əsrin 60-cı illərinin ikinci yarısından BMT-nin İnkişaf Proqramı ilə 

beynəlxalq tədqiqatların təşkili, təcrübə toplanması, yayımı və mübadiləsi-

nin ümumdünya sisteminin yaradılması, xüsusi dövlət idarəçiliyi proqram-

larının, metodları və modellərinin işlənib hazırlanması, idarəçi kadrların tə-

limi və yenidən hazırlanması üzrə  məqsədyönlü fəaliyyət həyata keçirilir. 

Hər il gələcəyin vəziyyəti haqqında hesabatlar hazırlayan BMT-yə yardım 

Ümumdünya Assosiasiyalar Federasiyasının “Minilliyin Layihəsi” tərəfin-

dən beynəlxalq idarəçilik məsələlərinə ciddi diqqət yetirilir. Cerom K. Qlen 

və Teodor C. Qordonun rəhbərlik etdiyi layihə, qlobal inkişaf strategiyaları-

na yardım məqsədilə, reallığı öyrənir, gələcəyi görmək və qurmaq üçün 

metodologiyalar hazırlayır. Başlıca vəzifələrdən biri - dünya inkişafını lazı-

mi istiqamətə yönəltməyi bacaran, düzgün qərarlar qəbul etməyə imkan ve-

rən dəqiq yoxlanılmış ssenarilərin yaradılmasıdır. Bu məqsədlə “Minilliyin 

Layihəsi” müxtəlif ölkələrin alimləri ilə əməkdaşlıq əsasında, xaos nəzəriy-

yəsi və sinergetika nəzəriyyəsindən istifadə etməklə  bəşəriyyətin gələcək 

aktual problemlərinin həlli üçün “kollektiv şüur” yaratmağa səy göstərir.         

E.Teylor, A.Lonq və C.Frezer tərəfindən əsası qoyulan Böyük Britani-

yanın antropoloji məktəbi hələ XIX əsrdə müxtəlif xalqların mifologiyaları-

nın və folklorunun oxşarlığını insan təbiətinin eyniliyi və ibtidai təfəkkürün 

vahidliyi ilə izah edirdilər.  Əgər bizim günlərdə bu iki amildən birincisi 

mahiyyətcə əvvəlki kimi dəyişməz olaraq qalırsa da, ikincisi isə - dəyərlər 

sistemi, sosial mühit, təbii - coğrafi şərait, genetik kod, mədəni mübadilə, 

tarixi şəraitdən asılı olan çoxlu növ müxtəlifliyi qazanmışdır. Bu səbəbdən 

lokal, milli və beynəlxalq səviyyədə biliklərin, mədəniyyət və maraqların 

harmonizasiyasını tələb edən insanları idarəetmə mürəkkəbliyi meydana çı-

xır. 

 Hakimiyyətin üstünlüyü ondadır ki, o, effektiv idarəetmə sisteminin kö-

məyi ilə ona (hakimiyyətə) malik olanlara öz iradəsini həyata keçirməyə və 

fərdi, sosial və dövlət inkişafının strateji problemlərini həll etməyə imkan 

verir. Buna görə də, hakimiyyətin yüksək eşelonlarını təmsil edən və ölkə-

nin taleyi üçün məsuliyyət daşıyan siyasətçi və məmurlar yüksək ruhi mə-

dəniyyət daşıyıcıları, yaxşı ideoloqlar, dəyərlər sisteminin, milli idealların 

və dövlətin maraqlarının ifadəçiləri olmalı, cəmiyyətin təhlükəsiz inkişafını,  

fasiləsiz tərəqqi və xalqın həyat keyfiyyətinin yüksəlişini təmin edən məh-

suldar fəaliyyəti həyata keçirməlidirlər. Demokratik ölkələrdə dövlət fəaliy-

yətinə mənəvi hüquq - hakimiyyət nümayəndələrinin xüsusi elmi biliklərə, 

---