Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABŞ-ın daxili gücündən, daxili resurslarının zənginliyindən
42 meydana gətirir. Zənginlik idarəçiliyin, bu baxımdan da tənzimlənmənin mürəkkəbliyini və rəngarəngliyini zəruri edir. Siyasət insanların çox olduğu, məkanların bolluq təşkil etdiyi və inkişafın sürətli olduğu ölkələrdə, resursların bolluq təşkil etdiyi məkanlarda və resursların qarşılıqlı vəhdətində tərkib baxımından daha da zəngin olur. Resurslardan kifayət qədər faydalanan cəmiyyətlər “doymuş və dolğun” olurlar, həm də saflığa meyil göstərirlər. Saflığın olması isə cəmiyyətin özünün inkişafına hər an lazım olur. İctimai münasibətlərdə saflıq və düzgünlük siyasətin yüksək səviyyədə və müsbət istiqamətdə icrasından meydana gəlir. ABŞ-ın daxili gücündən, daxili resurslarının zənginliyindən və təkmil sistemlərdən-ölkənin daxili siyasətinin gücündən irəli gələn təkmil və şəbəkələşmiş xarici siyasəti bütün dünyanı əhatə edir. Bu, onun baza potensialından asılıdır. ABŞ dünyada şəbəkələşmiş geosiyasi maraqlara malikdir. ABŞ-ın daxili gücü onun xarici siyasət gücü ilə harmoniklik təşkil edir və bu vahidlikdən güclü dövlət meydana gəlir. Resurslar bolluğunda siyasətin mürəkkəbliyi (sadəliklər çoxluğunu özündə əks etdirən) artır, çünki maraq nümayiş etdirən insanların sayı çoxalır, obyektlərin daxili zənginliyi və çeşidləri artır. Siyasətin yönəldiyi obyektin özü də siyasətin hədəfidir, məqsədidir. Siyasətin hədəfində mövcud olmayan və istənilən, arzu olunan obyektlər və vasitələr də ola bilər. Siyasətdə məqsədə çatmaq əsas hədəfdir. Bu da hərəkətlərlə müşahidə edilir ki, hərəkətlər və taktika və strategiya ilə müəyyən edlir. Siyasətdə nizam, eləcə də nizamın nəticəsi olaraq meydana gələn siyasət maraq və məqsədlər üçün strategiyaları və taktikaların formalaşmasını zəruri edir. Siyasət, əslində insanların özləri tərəfindən yerinə yetirilən əlaqəli aktlar və hadisələr olaraq onların özlərinə olan xidmətdir. Dövlətdə və cəmiyyətdə, dövlətlər arasında olan əlaqələr sferasında müəyyən şəxslər və qruplar tərəfindən bu 43 xidmətlər göstərilir. Siyasəti həyata keçirən şəxslər təkmil hərəkətlər sayəsində, resurslardan düzgün istifadə edərək, həm özlərinin, həm də hamının mənafeyni nəzərə alır. Belə halda demokratik prinsiplər bərqərar olur və möhkəmlənir. Cəmiyyət saflaşır və inkişafa doğru böyük maneələr olmadan qədəm qoyur. Siyasət insanlar tərəfindən həyata keçirilir və onlar bu məqsədlə mərkəzlər (strukturlar) yaradırlar. Siyasət elə bir prosesdir ki, burada vasitələr, məsələn, hüquq normaları istifadə edilir və mərkəzi və əhatəli (ətraf) proseslər güc subyektləri tərəfindən reallaşdırılır, istiqamətləndirilir, müəyyən edilir. Hüquq normaları siyasətin məzmununu müəyyən edir. Hüquq normaları vasitəsilə dövlətin və hakimiyyətin əxlaqı müəyyən edilə bilir. Hüquq normalarının özündə, tərkibində məzmun əks olunur. Hamının mənafeyinə zamanında cavab verən hüquq normalarının qəbulu və icrası dövləti və cəmiyyəti saflaşdırır. Müəyyən fikirlərə əsasən, qanunlar cəmiyyəti tərbiyə etdiyi kimi, həm də onu səfərbər edir və ümumi milli enerjini vahid bir məcraya yönəldir. Bu, dövlətçilik üçün çox mühüm əhəmiyyət kəsb edən hüquqi- mənəvi zəmindir . 1
Siyasət daima müəyyən məkanlarda (yaşayış sahələrində və yaşayışla əlaqəli olan, yaşayışı təmin edən sahələrdə, məkanlarda-məsələn, yaşayış olmayan boş bir məkanda sərhədlərin qorunması özü də dövlət siyasətinə aiddir) güclər tərəfindən istiqamətləndirilən və ətraflara doğru yayılan, genişlənən bir prosesə çevrilir. Siyasət bəlli olan məkanlarda və
məkanlardan kənarlarda mərkəz-ətraf; ətraf-mərkəz trayektoriyaları üzrə elementlərin tənzimedici əsaslarla düzülşünü və şərtləndirici əlamətlərini əks etdirən bir prosesdir. Siyasət quruluşlu sahələr üzrə olan hərəkətdir. Hərəkətlərin özləri də siyasət mexanizmlərini yaradan hallardır və proseslərdir. Siyasət və idarəçilik, idarəçiliyin tərkibi olaraq
1 Qalib Əhmədov. Dövlət və rəhbər. “Sumqayıt” nəşriyyatı, Bakı -1998, səh.24. 44 qərarların qəbulu və icrası, proseslərin müəyyən olunaraq istiqamətləndirilməsi; həmçinin, siyasətdə iştirak edən tərəflər üzrə vəzifə, məsuliyyət, səlahiyyət və öhdəlik məsələləri nizamlama prinsipləri ilə müəyyən edilir. Nizamlama maraqların təmin edilməsi üçün müvafiq elementlərin rasional əsaslarla, məntiqi tələblərlə və ardıcıllıqla bir məkana toplanması və eyni qayda ilə bir məkandan (məkanlardan) müxtəlif məkanlara şaxələndirilməsidir. Nizamlama həm prosesdir və bundan irəli gələrək proses vəziyyətidir. Nizamlama (burada liberal əsaslarla, mülayim əsaslarla,
məhz demokratik əsaslı dövlət və cəmiyyət quruluşlarının mahiyyətini təşkil edir.
Nizam olmadan hüquqlar da təmin edilə bilməz və xaosun hökm sürdüyü bir mühitdə dövlətin və cəmiyyətin mövcudluğu ola bilməz. Nizam olmadan maraqlar və münasibətlər sferasında payların bölgüsü də ola bilməz. Məhz insanların sosial təminatı dövlətin nizamlama funksiyası ilə müəyyən edilir. Dövlətin iqtisadi sistemləri təşkil etməklə və iqtisadi proseslərə müdaxilə etməklə sosial tənzimləmə funksiyası ilə əlaqədar olaraq elmi ədəbiyyatlarda qeyd edilir ki, bazarın təbiətində insanların sosial müdafiəsi sadəcə olaraq yoxdur. Həmin müdafiə dövlətin qayğısı nəticəsində təmin olunmalıdır. Cəmiyyətin sabitliyinin saxlanılması vasitəsi kimi dövlətin fəaliyyətinin ən mühüm istiqaməti məhz bundan ibarətdir. Dövlətin iqtisadiyyata müdaxiləsi ona görə labüddür ki, o,
Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|