Microsoft Word Geo 7 mv-az-capa doc

 
35
 Öyrəndiklərinizi tətbiq edin.   
 
 
 Nə öyrəndiniz.  Xəritə  və qlobusda 
paralel və meridianların kəsişərək  əmələ 
gətirdiyi şəbəkəyə dərəcə toru deyilir. Yer 
kürəsində yerləşən məntəqələrin coğrafi 
enliyi və coğrafi uzunluğu onun coğrafi 
koordinatları adlanır. Qrinviç meridianı 
ilə verilən məntəqədən keçən meridian 
arasında qalan paralel qövsü coğrafi uzunluq, ekvatorla verilmiş nöqtədən keçən 
paralel arasında qalan meridian qövsü isə coğrafi enlik adlanır.  
 
Öyrəndiklərinizi yoxlayın:  
Diferensial təlim. Təlim nəticələri yüksək 
olan şagirdlər üçün tapşırıq: 
1. 30 c.e. və 70 ş.u.-da dayanan gəmi qəza-
ya uğrayır və radist gəminin koordinatını 
söyləyərək kömək istəyir. 30 c.e. və 110 
ş.u  ərazisində olan “Ümid” və 20 c.e.  və 
50  ş.u.  ərazisində olan “İnam” adlı iki 
gəmi eyni sürətlə qəza yerinə yollanır. Bu gəmilərdən hansı qəza yerinə daha tez 
çata bilər?  Kontur xəritə üzərində gəmilərin hərəkət marşrutlarını çəkin.  
 
Qiymətləndirmə meyarı: izah etmə, təyinetmə 
I səviyyə II 
səviyyə III 
səviyyə IV 
səviyyə 
Xəritədə coğrafi en-
lik və coğrafi uzun-
luğun təyinatını izah 
etməyə  çətinlik çə-
kir. 
Xəritədə coğrafi enlik 
və coğrafi  uzunluğun 
təyinatını izah edərkən 
tez-tez səhvlərə yol 
verir.  
Xəritədə coğrafi 
enlik və coğrafi 
uzunluğun təyinatı-
nı, əsasən, izah 
edir. 
Xəritədə coğrafi 
enlik və coğrafi 
uzunluğun 
təyinatını ətraflı 
izah edir. 
Xəritədə məntəqə-
nin coğrafi koordi-
natını müəllimin 
köməyi ilə çətinliklə 
təyin edir. 
 Xəritədə məntəqənin 
coğrafi koordinatını 
səhvlərlə təyin edir. 
Xəritədə məntə-
qənin coğrafi koor-
dinatını  kiçik səhv-
lərə yol  verərək 
təyin edir. 
Xəritədə məntə-
qənin coğrafi  
koordinatını düz-
gün təyin edir.   
 
Dərs 7
 / PRAKTİK DƏRS. XƏRİTƏDƏ NÖQTƏLƏRİN COĞRAFİ 
MÖVQEYİNİN TƏYİN EDİLMƏSİ
 
 
Şəhərlər Coğrafi 
enliyi 
Coğrafi  
uzunluğu
Nyu York 
39 şm.e 73 
q.u 
Moskva 56 
şm.e. 38 
ş.u. 
Sidney 35 
c.e. 150 
ş.u. 
Braziliya 
11 c.e. 
50 q.u. 
Məntəqə-
lər 
Coğrafi  
enlik 
Coğrafi  
uzunluq 
Nyu York 
39
0 
şm.e. 
 
73
0
 q.u. 
 
Sinqapur 2
0
 şm.e.
 
114
0
 ş.u.  
Keyptaun 34
0
 c.e.  
19
0
 ş.u. 
Sidney 35
0
 c.e. 
150
0
 ş.u. 
ALT 
STANDARTLAR
1.3.2 Kartoqrafik elementlərə  əsasən sadə hesablamalar 
aparır. 
 
 
TƏLİM 
NƏTİCƏLƏRİ
 
Məntəqələrin coğrafi koordinatlarını müəyyən edir. 
Məntəqələr arasındakı  məsafəni həm dərəcə, həm də  
km-lə təyin edir.
 
Çap üçün deyil

---

 
36
Bu dərsdə verilən tapşırıqlar  şagirdlərdə  məntəqələrin coğrafi koordinatlarının,  
məntəqələr arasındakı məsafənin müəyyən edilməsi bacarığını formalaşdıracaq.  
“Fəaliyyət 1”. 
a)  Şimal – Qutondağ , Cənub  – Astaraçay, Şərq – Şahdili, 
Qərb – Sədərək: ekvatordan şimalda, Qrinvic meridianından –
şərqdə 
b)  Azərbaycan Respublikasının ucqar nöqtələrinin coğrafi koor-
dinatları: 
Şimal – Qutondağ – 42
0
 şm.e, 46
0
 ş.u            Cənub  – Astaraçay – 38
0
 şm.e 49
0
 ş.u 
Şərq – Şahdili- 40
0
 şm.e, 50
0
 ş.u                     Qərb – Sədərək – 40
0
  şm.e  45
0
ş.u
 
 
“Fəaliyyət 2”. 
a)  qərb və şərq nöqtələri arasındakı dərəcə fərqi – 50
0
 - 45
0
= 5 
b)  şimal, cənub arasındakı dərəcə fərqi  42-38=4 
c)  ucqar şimal nöqtəsindən şimal qütbünə qədər olan məsafə = 90-42=48 
d)  ucqar cənub nöqtəsindən ekvatora qədər =38 
“Fəaliyyət  3”. 
 
40° şm. en. 
Şm. qütbü 
5550 km (90 - 40 = 50°; 50° x
 
1111) 
40° şm. en. 
Ekvator 
4440 km ( 40° x
 
1111) 
40° şm. en. 
40° c. en. 
8880 km (40+40=80;80x111) 
“Fəaliyyət 4”. 
Bakı – 50° ş.u. 
 
Pekin – 117° şərq uzunluğu 
 
117 ş.u.-50ş.u=67;  
67x85,4=5721,4km 
Bakı – 50° ş.u. 
 
Ankara – 32° şərq uzunluğu 
 
50 ş.u-32ş.u.=18;  
18x85,4=1537,2km 
Bakı – 50° ş.u. 
 
Vaşinqton – 78° qərb 
uzunluğu 
50 ş.u.+78.q.u=128 x 
85.4=10931,2km 
 
Qiymətləndirmə meyarları: müəyyənetmə,   təyinetmə 
I səviyyə II 
səviyyə 
III  səviyyə IV 
səviyyə 
Məntəqələrin coğrafi 
koordinatını müəyyən 
etməkdə çətinlik 
çəkir. 
Məntəqələrin coğrafi 
koordinatını müəl-
limin köməyi ilə 
müəyyən edir. 
Məntəqələrin coğ-
rafi koordinatını 
kiçik səhvlərlə 
müəyyən edir. 
Məntəqələrin 
coğrafi koor-
dinatını dəqiq 
müəyyən edir. 
Məntəqələr arasındakı 
məsafələri dərəcə və 
km-lə təyin etməkdə 
çox çətinlik çəkir. 
Məntəqələr arasın-
dakı məsafələrin də-
rəcə və km-lə təyi-
nində müəllimin kö-
məyindən istifadə 
edir. 
Məntəqələr ara-
sındakı məsafələ-
rin dərəcə və km-
lə təyinində kiçik 
səhvlərə yol verir. 
Məntəqələr ara-
sındakı məsafələri 
dərəcə və km-lə 
dəqiq təyin edir.  
 
Çap üçün deyil

---