Microsoft Word geosiyaset son doc
Yüklə 21,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍÛÍ ÝÅÎÑÈÉÀÑßÒÈ
167
miyyət strukturlarını çox ciddi demoqrafik problemlərlə üz-üzə qoymuşdur. Ermənistan Dövlət Statistika xidməti öz açıqlama- sında etiraf etmişdir ki, hər il orta hesabla 50-70 min vətəndaş xarici dövlətlərə miqrasiya edir. Ermənistanda əhalinin sayının "sabit" saxlanılması üçün ikili vətəndaşlıq tətbiq edilmiş və əhalinin sayını süni şəkildə 3 milyona qaldırılmışdır. Halbuki BMT-nin Ermənistan nümayəndəliyi, Rusiyanın müxtəlif rəs- mi və qeyri rəsmi qurumları və Çexiyanın beynəlxalq “People in Need” təşkilatının 2009-cu ildə keçirdiyi müxtəlif araşdır- maların və sorğunun nəticələrinə əsasən, bu ölkədə hazırda cəmi 1,5 milyon əhali yaşayır və gənclərin 70% Ermənistanı tərk edərək xaricdə məskunlaşmaq arzusundadır. 77
da ağırlaşdırmış, ölkə iqtisadiyyatı 14,4% geriləmiş, əhalinin yaşayış səviyyəsi 30% aşağı düşmüş, işsizlərin sayı daha 82 min 900 nəfər artmışdır. 78
Ermənistanın Cənubi Qafqazdakı iri enerji layihələrindən kənarda qalması isə onun regionda sülhün və təhlükəsizliyin təmin olunmasına maneçilik törədən siyasət aparması ilə bağlı- dır. Azərbaycanın iştirak etdiyi enerji - nəqliyyat dəhlizləri la- yihələrinə Ermənistanın da qoşulmasına etiraz etməsinin əsaslı səbəbləri vardır. Bunların sırasına Azərbaycanın Dağlıq Qara- bağ bölgəsini və ətraf rayonlarını Ermənistanın işğal altında saxlaması, Azərbaycanla onun Naxçıvan Muxtar Respublika- sını birləşdirən nəqliyyat-kommunikasiya xətlərini dağıtması və Naxçıvanı blokadada saxlaması kimi məsələlər daxildir. Təhlillər göstərir ki, hazırda Azərbaycanın iqtisadi poten- sialı Ermənistanınkından azı 10 dəfə yüksəkdir. Azərbaycanın son ildəki təkcə illik hərbi büdcəsi (təxminən 3,2 milyard ma- nat) Ermənistanın bütün dövlət büdcəsindən (təxminən 3 mil-
77 Bax: “Şərq” qəzeti, 30 yanvar 2010.-N33. 78 Bax: “Səs” qəzeti, 23 fevral 2010.-N39. ßËÈ ÙßÑßÍÎÂ
168
yard ABŞ dolları) artıq olmuşdur. İşğalçılıq siyasəti ilə özünü regionun bütün transmilli layihələrindən kənarda qoyan bu millitarist ölkə, işğal etdiyi Azərbaycan ərazilərinin müvəqqəti qarət edilməsindən, xaricdəki havadarlarından və çoxsaylı er- məni diasporundan aldığı maliyyə dəstəyindən tam asılı vəziy- yətdədir. Ekspertlərin hesablamalarına görə, hər il Ermənista- nın xarici ölkələrdəki diaspora təşkilatlarından və şəxslərdən topladığı yardımlar ölkə iqtisadiyyatının daxili gəlirlərini iki dəfə üstələyir. Onların fikrinə görə, Dağlıq Qarabağ münaqi- şəsi zəminində ermənilərin xarici aləmdən aldıqları yardım da- yanandırıldıqdan sonra onun sosial-iqtisadi vəziyyəti daha da ağırlaşacaqdır. Ümumiyyətlə, erməni lobbisinin nə vaxta kimi və hansı miqdarda Ermənistana maliyyə yardımı göstərməsi məsələsi son zamanlar bəzi erməni ekspertlərinin xüsusi araş- dırma mövzusuna çevrilməkdədir. Lakin bir faktı da inkar etmək olmaz ki, nə qədər ağır və perspektivsiz vəziyyətdə olsa da, Ermənistan Cənubi Qafqaz ölkələri və xalqları arasında yarana biləcək mehriban qonşuluq, qarşılıqlı-faydalı əməkdaşlıq və regional tərəfdaşlıq münasibət- lərinə kifayət qədər mənfi təsir göstərmək gücünə malikdir. Bəzi geostrateqlərin fikrinə görə, Ermənistanın Cənubi Qaf- qazdakı “xüsusi geosiyasi missiyası” təkcə bölgə ölkələrinin “heç kimdən asılı olmayan, müstəqil regional əməkdaşlıq ten- densiyasını” pozmaq deyil, həm də bu məkanda davamlı regio- nal böhran, etnik-separatçı münaqişələr və s. yaradaraq, region ölkələrinin Avropa strukturlarına- NATO-ya, Avropa Birliyi və s. inteqrasiyasinın qarşısını almaqdan ibarətdir. Ermənista- nın, hətta ən əlverişli şərtlər çərçivəsində belə, Dağlıq Qarabağ münaqışəsinin həllindən hər dəfə bu və ya digər bəhanələrlə boyun qaçırmasının kökündə də məhz- kənardan idarə olunan “geosiyasi missiya” dayanır. Azərbaycanın qazanmaqda olduğu “regional lider dövlət” statusunu daha da möhkəmləndirməsi üçün qarşıdan gələn il-
ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍÛÍ ÝÅÎÑÈÉÀÑßÒÈ
169
lərdə bir çox vacib və məsuliyyətli geosiyasi, geostrateji və geoiqtisadi vəzifələri reallaşdırması tələb olunur. Bu işin əsas hərəkətverici qüvvəsi rolunda ilk növbədə ölkənin ictimai- siyasi institutları, milli elitası və cəmiyyətin bütün orta təbəqə- si çıxış etsə də, müvəffəqiyyətli həlli daha çox ölkə rəhbərli- yindən, hakimiyyət strukturlarından və həyata keçirilən rəsmi dövlət siyasətindən asılı olacaqdır.
möhkəmləndirən əsas amillərdən biri Xəzərin ona məxsus sek- torundakı zəngin karbohidrogen ehtiyatları və və həmin resurs- ların alternativ marşrutlarla dünya bazarlarına daşınması sahə- sində həyata keçirdyi müstəqil və qərbyönümlü enerji siyasəti olmuşdur. Ardıcıl şəkildə həyata keçirdiyi yeni neft strategiya- sı ilə Azərbaycan qısa müddətdə Avrasiynın alternativ enerji
Avrasiyanın “elə bir geosiyasi məkanına çevrilmişdir ki, orada “ABŞ, Avropa İttifaqı, Rusiya və başqa dünya güclərinin geo- iqtisadi maraqları, geosiyasi və hərbi-geostrateji mövqeləri bir- birinə ən yüksək dərəcədə yaxındır”. 79
Cənubi Qafqazda ən iri enerji, nəqliyyat-kommunikasiya layihələrinin təşəbbüskarı olması və onların fəaliyyətini təmin etməsi təkcə Azərbaycanın özünün deyil, həm də bütün Qara – Xəzər dənizi hövzəsi regionunun, Avropa və Amerikanın, bü- tün dünyanın strateji maraqlarını təmin edir. Avropa Birliyinin
79 Yohannes Rau. Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin nizamlanmasına dair Avropanın mövqeyi // “Azerbaijan Focus” jurnalı, yanvar-mart 2010, s. 117 Yüklə 21,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|