Microsoft Word kitab elm doc
Yüklə 332,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
Osman Türkayın poetik irsi 170 Digər bir şairə qadın Nəriman Cahidin də şeirlərində müharibə əleyhinə çağırışlar kifayət qədərdir: Tüm silahları yok edin, Mermi değil çiçek atsın namlular… Çocuklar ölmesin açlıktan, Yaşlılar ölmesin sevgisizlikten Afrikada insanlar Utanmasın teninin renginden. Vurulup düşmesin toprağa Hiçbir canlı. (İkinci Uluslararası KBTES (b), 1999: 21) Osman Türkay isə insan münasibətlərindəki laqeydliyi pisləyə- rək Afrikada və ya digər bir qitədə baş verən milli-etnik çaxnaşma- ların dolayısı ilə bütün dünyaya aid olduğunu yazır. Sülh mövzuları çağdaş Kıbrıs türk ədəbiyyatında, xüsusilə Barış Hərakatından sonrakı dövrdə geniş şəkildə işlənmişdir. “Uçun, quş- lar, sülhə doğru” (“Uçun, Kuşlar, Barışa Doğru”), “Yaşasın dünya” kitablarının müəllifi olan Altay Burağanın yaradıcılığında O.Türkay poeziyası ilə səsləşmələri qabarıq şəkildə görmək mümkündür. O, “Sülh Küləkləri” (“Barış rüzgarları”), “Uçun, quşlar, uçun”, “Sa- vaşlar bitsin”, “Ümid əkirəm” (“Umut Ekiyorum”), “Sülh eşqinə” (“Barış Aşkına”), “Bir ağ göyərçin” (“Bir Ak Güvercin”), “Bayra- mınız mübarək olsun” (“Bayramınız Kutlu Olsun”), “Kaş ki ola bil- səydim” (Keşke Olabilesydim), “Qardaşlıq” (“Kardeşlik”), “Bir mühit arzulayıram” (“Bir Çevre Düşlüyorum”) və s. şeirləri ilə, hə- qiqətən də, insanları sevgi və sülh ətrafında birləşməyə, nifrəti, kini tarixə gömməyə çağırır: Dursun ölüm sesleri, patlayan mermilerin, Açsın türlü renkleri, tomurcuk çiçeklerin Yağsın ekin yağmuru, bitimsiz sevgilerin Elmira Fikrətqızı 171 Uçsun en güzelleri beyaz güvercinlerin. (Burağan, 1997: 31) İkinci kitabında isə Altay Burağan daha çox Yer kürəsinin eko- loji tarazlığının pozulması problemlərinə, mavi-yaşıl dünyamızı təhdid edən fəlakətlərə toxunmuşdur. O, Ətraf Mühitin Mühafizəsi İdarəsində rəsmi vəzifədə işləməklə bərabər, poeziyasında da bir kəndin, bir şəhərin, bir adanın timsalında dünyanın xilasına, üstün- də yaşaya bilmək üçün onu yaşatmağa çalışır. Zənnimizcə, Türka- yın “Dünyamızın portreti - 1990” poeması ilə bu kitab arasında mövzu-ideya baxımından əlaqə vardır. O.Türkayın əsərdə toxun- duğu sülh və müharibə mövzusunun əks-sədasına A.Burağanın ya- radıcılığında rast gəlirik. “İnsanlıq”, “Günəş yağır” (“Güneş Yağı- yor”), “Qara dərililər” (“Kara Derililer”), “Qara pişiklər” (“Kara Kediler”) adlı şeirlərində A.Burağan Afrika qitəsində və dünyanın digər bölgələrində yaşayan zəncilərin qara talelərindən söhbət açır: Derileri rengiydeydi alın yazıları da Bir kuru ekmeye Bir tas temiz suya Özlemliydiler. (Burağan, 2000: 9) “Uçan torpaqlar” şeri isə bu baxımdan daha ibrətamizdir. Külə- yin Afrikadan qaldırıb ada səmalarından yerə endirdiyi susuz torpaq həmin insanların acı taleyi barədə planetimizin bir başından digər başına ötürülən təbii mesajdır: Yoksul Afrikanın yoksul toprağı Bir ince çarşaf gibi serilmiş Bizim toprağımıza Bir mesaj getirmiş Yoksul kardeşlerimizden Osman Türkayın poetik irsi 172 “Toprağımız uçtu, suyumuz bitti, Biz öldük, siz yaşamaya çalışın Toprağınıza sahip çıkın Ağaç dikin, ormanları körüyün. (Burağan, 2000: 13) Altay Burağan da O.Türkay kimi müasir ekoloji tarazlığın po- zulmasında insanları günahlandırır; əgər iqlim dəyişmələri gedirsə, ağacları məhv eləməyimizin, su qıtlığı varsa, təbii su qaynaqlarımı- zı yararsız hala salmağımızın nəticəsidir. Lakin ozon təbəqəsini deşdikdən, əngin dənizləri zibilliyə, çölləri bataqlığa çevirdikdən sonra da mənfur əməllərimizdən əl çəkmirik: Şimdi hava kirli, gürültülü Yeşil renk bitmiş, mavi renk gri olmuş İçmeye su, yemeğe aş bulunmazken biz Yine de, Yırtarız dağları, deleriz gök yüzünü, Satarız anasını, Otun, böceğin, tümden doğanın. (Burağan, 2000: 17) “Çirklənmiş dünya” (“Kirlenmiş Dünya”) isə Türkayın “on il əvvəl yardığı” xəstə dünyanın halının getdikcə pisləşib, hətta kos- mosdan belə mavi-yaşıl görünmədiyi və öz çirkliliyi, gurultusu, zə- hərli qazları ilə Kainat qonşularımızı da rahatsız etməsi haqqın- dadır. Narahat şair qəlbi ətraf mühitin çirklənməsində müharibə- lərin, təcrübədən keçirilən nüvə silahlarının da xüsusi mənfi rolunu dəyərləndirir: Bir savaş ortamında Atomlar, nötronlar patlıyorsa, Sinir gazları yükseliyorsa atmosfere, Elmira Fikrətqızı 173 Nükleer denemeler uygulanıyorsa Uygarlık beşiklerine, En büyük çevre felaketi Yaşanmıyor mu acaba? (Burağan, 2000: 30) Nəhayət, A.Burağan “Yaşasın dünya!” nidası ilə heç bir irqi, milli fərq qoymadan mavi planetimizin qaralan təbiətinin içimizə işləyib könlümüzü də gələcək əsrlərdə qaralara boyamaması üçün sülh göyərçinləri uçurdub, əl-ələ verib Yer kürəsini və bəşər məx- luqunu yaşatmağa çağırır. Beləliklə, kosmik məhəbbət duyğusu ilə kainatı və onun hər bir elementini sevən və sevməyi təbliğ edən Türkay yaradıcılığına A.Burağan da yüksək bəşəri dəyərləri ilə se- çilən şeirlərində eyni hisslərlə cavab verir. Tədqiqat mövzumuzdan kənar olsa da, Osman Türkay yaradıcı- lığı ilə bağlı digər mühüm bir cəhəti qeyd etmək istərdik. O, Kıbrıs türk dramaturgiyasının da formalaşmasında xidmətlər göstərmişdir. Ən gözəl əsəri olaraq dəyərləndirdiyi “Ölümsüzlük Acısı” və ən bö- yük əsəri hesab etdiyi “Piramida üçlüyü” (“Piramit Üçlüsü”) 27 dramları ilə o, ada ədəbiyyatına əvəzsiz örnəklər vermişdir. Nəzərə alsaq ki, Kıbrıs türk ədəbiyyatı daha çox lirik növ üzərində inkişaf etmişdir, onda həmin əsərlərin ədəbi əhəmiyyəti daha da artmış olar. Yazıçı İ.Bozqurdun 1998-ci ildə “Kıbrıs türk nəsri və prob- lemləri” (Kıbrıs Türk Yazını ve Sorunları) adlı məqaləsində verilən məlumata görə, həmin vaxta qədər dramaturgiya sahəsində cəmi 34 kitab yazılmışdır. Zənnimizcə, kəmiyyət olduqca aşağıdır və üstəlik bu əsərlərin heç də hamısı yüksək bədii keyfiyyətə malik deyildir. Belə olan halda, Osman Türkayın dünya mifologiyasından qaynaq- lanan iki dram əsərini ədəbi hadisə hesab etmək mümkündür. 27 Bu dram əsərinin daha geniş təhlili üçün bax: Elmira Məmmədova. Osman Tür- kay’ın “Piramit Üçlüsü” piyesi (AMEA Z.M.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnsti- tutunun “Elmi Araşdırmalar” jurnalı, Bakı, 2006, 8-ci buraxılış (1-4), s. 177-182) Yüklə 332,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|