Microsoft Word Kitab n?sr variant? 22okt 2008. doc
Yüklə 5,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
59 həyat məsələsini həll edir. Orta vəziyyət qanunu daha ümumi baxdıqda, dünyanın əsas qanunları içərisində çox əhəmiyyətli yer tutur. Birinci qanun isə real şeylərin, hissəcik və s. varlığın çoxluğ formasında olmasıdır. Müharibələr, partlayışlar, konfliktlər ən yaxşı və ən pis hərəkətlər, ən sol və sağ vəziyyətlər və sair hadisələr kənar vəziyyətlərə nümünədir. Son hədlər qanunu. Kritik hədlər anlayişi. Proses və hadisələr və şeylərin olması kritik hədlər arasında baş verir, hər bir şey yeni vəziyyətə keçmək üçün kritik həddə olmalıdır. Sivilizasiyalarda bunun necə baş verdiyinə baxaq. Burada dəyişiliklər iki kənar vəziyyət arasında gedir, son kəskin pis vəziyyətin dözülməz kimi qavranması dəyişikliklərin yaxşıya doğru dəyişməsinə səbəb, hərəkətverici stimuldur. Lakin prosesin idarəedici rolu, sivilizasiyanı idarə edən spesifik qrupa mənsub olduğu üçün, proses məhz həmin qrupun ehtiyacları və mənafesinin yaxşı təmin etdikdən sonra qrupda daha da yaxşılaşmaya stimul olmur. Əgər onların hər işi həll olunubsa, artıq yaxşılıq onların nəyinə lazımdır? Ona görə yaxşılıqa dəyişiliklər gəlib onların müəyyən etdiyi həddinə çatır. Hakim qrupun daha da yaxşı istiqamətə imkanı sona çatır və tormoza çevrilir, daha heç bir dəyişilik etmək istəmir, çünki etsə öz mənafeyi zərbə altında qalacaq. Reforma apardıqda isə bunu elə edir ki, heç nə dəyişmir, yalnız cəmiyyəti aldatmaq üçün formal dəyişiklər edir. Yaxşı vəziyyətin pik dövrü, pisləşmə üçün stimul - səbəb yaradır, proses staqnasiyaya uğrayır, sosial gərginlik artır, pis meyllər əvvəl müstəsna kimi, xəlvətcə, sonra açıqca olaraq, geniş yayılır, proses ən pis vəziyyətə yaxınlaşır və yaxşılığa doğru yeni stimul yaranır, sikl təkrar olur. Konkret cəmiyyət sistemində iqtisadiyyat, texniki yeniləşmələr və ondan asılı olaraq qiymətlər, həyat şəraiti , infrastruktura, mədəni həyat, əxlaq və s. siklik olaraq inkişafdan staqnasiyaya ; tərəqqidən reqressə; yaxşıdan pisə; pisdən yaxşıya; gerilikdən inkişafa dəyişilir. Beləlıklə, sivilizasiyanın dəyişmə stadiyaları belə olur: 1. Pis vəziyyətin son – dözülməz həddi; 2. Yaxşıya doğru hərəkət, normallaşma; 3. İdarənin düz fəaliyyəti və güclü yaxşılaşma prosesi 4. Ən yaxşı (pik )vəziyyət- sistem öz sistem imkanlarından tam istifadə edir, daha artığa qabiliyyəti və marağı yoxdur. (Lakin bu, etalon vəziyyətdən - mümkün həddən aşağıdır) Bu andan başlayaraq sistemin özünün özünə tormoz olması və geriyə pis vəziyyət istiqamətində dəyişilikləri başlayır. Sikl tamam olur, eyni qayda ilə sistem yenidən pis vəziyyətə düşür ; dağılır, yenidən dirçəlmək üçün yeni ideyalar, mərkəzlər yaranır. Cəmiyyətin bu dəyişiliklər prosesi Taleyin təkəri anlayışında yaxşı təsvir olunur. (bax Fiq.6). Qeyd etməliyəm ki, taleyin təkəri ifadəsi hələ qədim Roma dinlərində Fortunanın təkəri (колесо фортуны) – Çərxi fələk ifadəsi kimi işlədilmişdir.(BEKM 2002) Son hədlər qanunu sosial sistemlərdə, yəni kollektivdə, icmalarda, cəmiyyətdə, dövlətdə və dünya birliyində, təşkilatlarda, hər bir insanın şəxsi həyatında çox aydın aşkar olunur. Hər bir insan və ya icma, dövlət, firma inkişaf edərək öz son həddinə çatır. Sonra isə, o, artıq böyük inersiyal potensiala malik olduğu üçün dəyişilikləri istəmir, özü - özünə məhdudiyyət yaratmış olur . Öz dünyagörüşü, öz əldə etdiyi nailiyyətlər, əxlaq , davranış, mədəni həyat və s. özünə tormoz olur; obyekt bunları dəyişə bilmir. O yeniləşmədən imtina edir. Güman edir ki, onun malik olduğu texnologiya, bilik və metodlar dünyabaxış və mədəniyyət , əxlaq onu bu yüksək vəziyyətə gətirmişsə, nə üçün onları dəyişsin. Belə 60
düşünməklə obyekt səhvə yol verir, belə düşüncə, şübhəsiz, ətraf dünyanı dəyişməz qəbul etməyin, strategik məqsədlərin olmaması və ya onların dəyişməz qəbul edilməsi nəticəsidir. Yalnız yeni nəsil gələrək, dərk edib sistemi dəyişdirə bilər. Hər bir sistem, icma, mədəniyyət, metod və s. bir çox inkişaf və faydalılıq imkanlarına malikdir, lakin hədlərə də malikdir ki, ondan artıq o artıq nəticə göstərə bilməz.
Sosial sistemlər üçün onun təşkili quruluşu, konkret hədlərə malikdir. Bu hədlərdən artıq o, yaxşı nəticələr, inkişaf və faydalılıq göstərə bimir. Bunu tarix sübut edir. Məsələn, Sosializm sistemi ağır vəziyyətdən yüksək inkişafa çatdı. Bu inkişaf səviyyəsini belə saxlamağa quruluşu imkan vermədi. Konkret olaraq 80 –cı illərin sonu artıq sosializmin depressiyaya doğru hərəkəti başladı, çünki dəyişiliklərdən hakim kommunist rəislər sinfi imtina etdi. Sosializmin nəzəriyyəsinə görə onlar tam demokratiyaya keçərək, yeni yeniləşmə ideyalarına və talanltlı adamların onların yerinə gəlməsinə imkan verməli idilər. Bundan onlar imtina etdilər və sistemi belə saxlamağı üstün tutdular. Dövlətin başçısı kapitalist dünyası tərəfindən rüşvətlə ələ alındı və ona böyük imkanlar vəd edildi, nəticədə yuxarıdan sistemin dağılması baş verdi. Elə bundan da kommunist rəhbərlər özləri üçün daha xeyirli yol seçdilər; sosializmin sonuna imza ataraq rüşvətlə, oğurluqla , ictimai əmlakı şəxsi istismar etməklə yığdıqları kapitalla kapitalizmə keçməyi və ilk kapitalistlər olmağı üstün tutdular. Cəmiyyət sonradan başa düşdü ki, onlara hörmətli şəxslər kimi təqdim edilən kommunist rəhbərlər elə deyilmişlər - onlar qızıl və pul yığırmışlar.. Beləliklə, bu misal göstərir ki, ictimai sistemin öz quruluşu inkişaf hədlərinə malikdir. O bütün imkanlarını işlədib qurtarandan sonra daha inkişafa kömək etmədiyi üçün hökmən dəyişilməlidir, hərçənd sistemin qoruyucuları (onun hesabına yaşayanlar) onu dəyişməyə qoymur və bu toqquşmalara gətirir. Digər misal. İslam yaranandan 800-cü ilədək formalaşma, qəsblərlə İslam imperiyasının qurulması, dünya xalqları ilə tanışlıq, müəyyənləşmə dövrünü yaşadı. 800-cü ildən sonra inkişafa başladı, çünki bir çox məsələlərin cavabı yox idi (Hideq, 1993). Dövlətin, idarə etmək üçün zəruri elmi biliklərə ehtiyacı var idi. Elmə maneələr edilməməsi nəticəsində riyaziyyat, kimya,
O Y
O P Y
O O
P Tale təkəri Yuxarı ən yüksək vəziyyət.Yaxşı Orta
vəziyyət Orta
vəziyyət Aşağı vəziyyət. Pis Fiq.6
Yüklə 5,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|