Microsoft Word kitabA5 Amin son doc
Torpağın çirklənmə mənbəyi
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.2. Torpağın çirklənmə mənbəyi
- Torpaq çirklənməsinin əsas mənbələri Cədvəl 5 Sənaye Nəqliyyat Kənd təsərrüfatı Yaşayış yeri
- Tullantılarda kimyəvi elementlərin konsentrasiya əmsalları Cədvəl 6 Elementlər Qalvanik istehsalının çöküntülərində
- Tullantılarda kimyəvi elementlərin mövcudluğu Cədvəl 7 Şərti işarələr: »+»
90 4.2. Torpağın çirklənmə mənbəyi Texnogenez şəraitində torpağın çirklənməsi müxtəlif səbəblərdən baş verir. Torpağı çirkləndirən mənbələrin təsnifatı aşağıdakı cədvəldə (cədvəl ) göstərilir: Torpaq çirklənməsinin əsas mənbələri Cədvəl 5 Sənaye Nəqliyyat Kənd təsərrüfatı Yaşayış yeri Radioaktiv tullantılar Neft məhsullarının qalıqları Mineral gübrələr Qazlar Çirkab suları Daşınma nəticəsində kimyəvi maddələrin itkisi Pestisidlər Məişət tullantıları Bərk sənaye tullantıları Maşınların ətraf mühitə buraxdığı qaz Torpaqların strukturunun pozulması Bərk məişət tullantıları Atmosferə buraxılan sənaye qazları - Heyvandarlıqda ifrazat məhsulları Məişətdə işlənən ekzogen kimyəvi maddələr Sənaye, kommunal-məişət obyektlərində, yaşayış sahə- lərində intensiv olması nəzərə çarpır. Planetdə urbanizasiya get-gedə artır, ehtimal olunur ki, XXI əsrin əvvəlində planetin insanları urbanizasiya baş vermiş ərazilərdə yaşayacaqlar. Istehsalat sahəsində ən çox zəhərli kimyəvi elementlər əlvan metallurgiya sənayesinin tullantılarında aşkar olunur (əlvan metallurgiya təsərrüfatları, radiotexnika, enerji texni- kası, cihazqayırma, qalvanik istehsalat). Bu tullantıları, əksər hallarda, həmin sahələrdə basdırırlar. Tullantıların miqdarı on min tonlarla ölçülür. 6 saylı cədvəldə göstərildiyi kimi kimyə- vi elementlərin tullantılarda miqdarı litosferdə olan tullantıların miqdarından 100-1000 dəfə çoxdur. 91 Tullantılarda kimyəvi elementlərin konsentrasiya əmsalları Cədvəl 6 Elementlər Qalvanik istehsalının çöküntülərində Metal tozları Cr 265 318 Cu 340 31 Zn 217 5 Mo 9 669 Ag 1000 29 Cd 85700 - Sn 3200 4 W - 3322 Pb 374 2 Bi 3300 - Kimyəvi elementlərin konsentrasiya əmsalı həmin elementin tədqiq olunan obyekdəki miqdarının litosferdəki fon miqdarına olan nisbətinə görə müəyyən edilir. Kimyəvi elementlərin konsentrasiya əmsalı araşdırdığı- mız obyektdə və litosferdə olan elementlərin miqdarının nisbə- tindən asılıdır. Çöküntülərdə konsentrasiya əmsalı aşağıdakı kimidir: Civə 400-5000, gümüş 50-300, kadmium 100-2000, mis 15-300, molibden, vanadium, sürmə, sink, nikel və xrom 10- 80-dir. Metallurgiya istehsalı zamanı yaranan tozlarda element- lərin konsentrasiyası torpaqlara nisbətən civədə 5x10 P 4 P , kadmium və sürmədə (2-5)x 10 P 3 P , qurğuşun, sink, bismut və arsendə nx10 P 12 P dəfə çox ola bilər. Urbanizasiya müşahidə olunan ərazilərdə ikinci böyük çirklənmə mənbəyi kommunal- məişət tullantıları sayılır. Böyük şəhərlərdə il ərzində adamba- şına 0.3 ton məişət tullantıları (zibil) və 0.3 ton kanalizasiya çöküntüsü düşür. Kommunal-məişət tullantılarına şəhərtəmizləmə qurğula- rının çöküntüləri də aiddir. Zibillər çox vaxt yerində, yaxud şəhər ətrafına daşınaraq yandırılır. Həmin tullantıların tərki- 92 bində (yanandan sonra) kimyəvi elementlərin konsentrasiyası, sənaye tullantılarından geri qalmır. Yanmış zibillərdə qurğuşu- nun, sürmənin, kadmiumun, bismutun, gümüşün konsentra- siyası, litosferdə olandan 100 dəfələrlə, toz isə 1000 dəfələrlə çoxdur (Cədvəl 7 və 8). 93 Tullantılarda kimyəvi elementlərin mövcudluğu Cədvəl 7 Şərti işarələr: »+» - elementlər bərk və maye tullantılarda «o» - elementlər axınlarda Fəaliyyət növü Se As Sb Cu Ag S B 2 B Zn Cd Hg Al Sn Pb P V Cs Mo W Co Ni 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Enerji istehsalı Kömür stansiyaları + + + Sənaye istehsalı Əlvan metallurgiya və birləşmələrin istehsalı Lak, boya istehsalı + + + + O O Qalvanik istehsalatı + + + Poliqrafiya işləri + + + O O Akkumulyator istehsalı Mahud istehsalı O + + + + + + + Şüşə istehsalı + + + Kommunal təsərrüfat Bitki qalıqları, çirkab sular + + + + + + + + + + Nəqliyyat (avtomobil) + + əkinçilik (bitkilərin dərmanlanması) + + + + s+ Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|