28
4.2.1 Konsonn konplex “gn”
“Gn” finn pran depi
Grafi Legliz ki limem finn align li lor lortograf Franse.
Opsion “yn” ki finn egalman servi dan sertin sistem grafik, prezant, dapre Grafi-
larmoni, enn dezavantaz ek enn risk konfizion: lord kot bann let konbine bizin
sanze kan altern form kourt ek form long dan sertin mo kouma : gayn, ganye,
koyn, konye. Komite Teknik LKM finn adopte mem prinsip li ousi e nou pe
prezant isi bann lezot lexanp lor sa itilizasion-la : bengn/bengne, gagn/gagne,
gnangnan, pagn, konpagne, lakanpagn, lagign, montagn, etc..
4.2.2 Konsonn konplex “ch”
Ch, li enn sinbol ki finn vinn kouran zordi pou sinboliz bann mo kouma:
chak/chake, chek/cheke, chombo, chok, chiping, chous, etc. Me Grafi-larmoni
atir latansion lor enn-de ka, kot ena bann mo kouran ki sorti depi Angle, kouma
batch ek
match, kot ena enn “t” avan “ch”. Grafi-larmoni panse ki dan sa bann ka-
la, kapav mintenir “t” si li fasilit lektir. Se prinsip ki AKM finn aprouve dan
renion 21 Desam 2010. Sel komanter ki nou anvi fer isi seki digraf « ch »
13
, se sel
ka kot Grafi-larmoni otoriz prezans let grafik « c » dan Kreol Morisien. Dan
Diksioner Morisien, nou finn trouv nesesite konsider let
c kouma enn sign
distinktif an limem, omwin dan sertin ka : CD (ki fode pa konfonn ek verb sede,
depi Franse « céder »), VCD, CV (ki fode pa konfonn ek seve, depi Franse
« cheveux »). Donk dan propozision final Lortograf Kreol Morisien, pou ena enn
not spesial pou sa ka-la (get not spesial seksion 5.7.1).
4.2.3 Distinksion “di/j”
Dan travay armonizasion Grafi-larmoni, finn ena ezitasion lor swa ki bizin fer dan
sertin mo kot toule de itilizasion paret posib. Plizier argiman finn evoke pou fer
distinksion ant zot: pozision bann son dan mo-la, lorizinn mo-la, so transparans
onivo lektir, etc. Apre diskision, nou finn ariv lor konklizion ki pou bann dimounn
ki pa spesialis, kriter distinksion onivo prononsiasion kapav pa paret kler e ki li
preferab konsider an priorite kriter lor lorizinn mo. Kan enn mo sorti depi Franse,
di- inpoz li par limem (ex. : media, diab, diaman, etc.). Par kont, kan enn mo
sorti depi enn lot lang, kouma Angle ou enn lang indien, se « j » ki paret pli lozik.
(ex. : baja, jam, jak, joukal, jous, maja, etc.). Donk, se lor sa distinksion-la ki
nou finn align nou.
13
Enn digraf se enn sign grafik kor servi de let alfabe pou reprezant enn son.
29
4.2.4 Distinksion “x/ks/gz”
Let “x” pran valer ‘ks’ dan bann mo kouma “taxi”, “sex”, “tax” ek valer ‘gz’, dan
bann mo kouma ‘lexame’, ‘exose’. Digraf “xs” finn swazir dan sertin ka pou
fasilit lektir. Lexanp ki Grafi-larmoni done: ‘exit’ ek ‘exsite’.
Apre boukou reflexion ek diskision, Komite Teknik LKM rekomande ki « x »
servi dan tou bann ka kot ena son «
gz » (exit, lexame, exazere, exile, etc.) sof dan
enn ka ki fer exsepsion : « sigzere ».
Dan ka kot ena son « ks », nou rekomande ki servi « x » sirtou dan bann mo
relativman kourt kouma:
sex, fax, tax, box, boxe, mixe,
mixtir, ek dan bann lezot
mo ki finn liste dan Anex 1.
Me pou ena ousi bann ka, kot « ks » pou inpoz li pou bann rezon klarte ek
lizibilite an akor ek bann lezot lang ki fer parti ekosistem grafik bann Morisien
:
afeksion, aksan, aksepte, aksidan, perfeksion, etc.
Dan mem lozik, li paret neseser fer distinksion ant axe (« enn travay axe lor enn
tem presi »)
ek
akse (« gagn akse ek enn kiksoz »).
Pou plis detay get Tablo 4 (seksion 5.6 ek lalis bann mo dan Anex 1) pli lwin.
4.2.5 Vwayel konplex “ou” vs vwayel sinp “u”
Ziska ler, plizier sistem grafik finn servi « ou » ek « u » pou reprezant son [u] kan
ekrir an Kreol. Grafi-larmoni ti rekomann «
ou » pou transkrir sa son-la, me etan
done ki “u” ousi ti ase prezan an 2004 dan lezot sistem grafik, li ti sigzer enn
degre flexiblite lor posibilite swazir ant ou ek u. Dapre observasion Komite
Teknik LKM, li kler ki depi 2004, itilizasion « ou » finn deplizanpli zeneralize dan
lapres, piblisite ek bann institision edikatif (Liniversite, BEC, par exanp.) kot finn
servi Kreol. Li ousi kadre pli fasilman ek labitid lektir bann Morisien. Donk
Komite Teknik LKM rekomann li ousi grafi « ou » pou sinboliz son [u] me li
konsian ki let « u » pou kontigne servi pandan enn sertin tan dan lezot sistem
grafik pou sa fonksion-la.
Eski li vedir ki pou Komite Teknik lor Lortograf Kreol Morisien, let « u » pena rol
anlimem kan ekrir Kreol Morisien? Komite Teknik LKM finn propoze ki « u »
servi pou reprezant son [
U] ki sorti depi Angle e ki prezan dan bann mo an Kreol
kouma : flush, rush, duster, brushing, etc. (pou plis detay lor sa laspe-la get
seksion 4.2.7 pli lwin).