Marketinq strategiyası və
rə
qabə
tli mövqeləş
dirmə
49
sıradan çıxanda, onun əvəz olunması üçün kompaniyanın portfelində yeni
məhsullar olacağına əmin olmalıydılar. Məhsul portfelinin planlaşdırıl-
masının hazırlanması, son illərdə, marketinqin strateji idarəetməyə
verdiyi ən dəyərli töhfə oldu.
Məhsul və xidmətlərin mütəmadi təkmilləşdirilməsi ehtiyacı da
açıq-aşkar idi. Müştərilərin ehtiyaclarının dəyişməsi, məhsul və ya
xidmətdən almaq istədikləri keyfiyyətə qarşı daha da tələbkar olması
təşkilatları öz mövqelərini inkişaf etdirmək və hətta qorumaq üçün
təkliflərinin səviyyəsini daima yüksəltməyə məcbur edir.
zaman
Şə
kil 1.6 Məhsul və proseslərin təkmilləşdirilməsi
Təkmilləşdirmənin iki əsas prosesi mövcuddur. Birincidə, innovasiyanın
köməyilə eyni zamanda nisbətən böyük mərhələ həyata keçirilir. Cib
kalkulyatorlarının meydana gəlməsi əhəmiyyətli hadisə idi və loqarifmik
xətkeşləri sənayesini bir anda məhv etdi. Rəngli televizorlar və kompakt
disklər kimi texnikada olan digər mərhələli dəyişikliklər qısa vaxt ərzində
bütün sahəni dəyişdirdilər.
kinci yanaşmada kiçik miqyaslı dəyişikliklər fasiləsiz olaraq
aparılır. Bir sıra müəlliflər(misal üçün,
mai, 1986) belə yanaşmanın
1950-ci illərdə yapon təşkilatlarının dünya bazarında müvəffəqiyyətinin
ə
sas amillərindən biri hesab edirdilər. Yaponlar fasiləsiz təkmilləşməni
Kaizen adlandırır və onu təşkilatın həyatının ayrılmaz hissəsi hesab
edirdilər. Təşkilatlar, artıq çox mərhələli innovasiya dəyişikliklərinin
M
əh
su
ll
ar
ın
v
ə/
və
y
a
pr
os
es
lə
ri
n
tə
km
il
lə
şd
ir
il
m
əs
i
Kaizen-in köməyilə fasiləsiz təkmilləşdirmə
nnovasiyanın köməyilə mərhələli
dəyişikliklər
Kaizen vasitəsilə
fasiləsiz təkmilləşdirmə
nnovasiyanın köməyilə mərhələli
dəyişikliklər
Kaizen-in köməyilə fasiləsiz təkmilləşdirmə
Qrem Huley, Con Sonders, Naycel Pirsi
50
üstünlükləri ilə fasiləsiz təkmilləşmənin üstünlüklərini birləşdirməyə
çalışırlar. Şəkil 1.6-da bu prosesin sxem təsviri verilmişdir.
Dəyişiklikərin texnika və texnologiyaya daha ciddi təsiri, yəqin
ki, ən çox kompüter sənayesində hiss olunur. Kompüterlərin hal-hazırda
çox ciddi şəkildə işgüzar həyata daxil olması səbəbindən onların yalnız
kinci dünya müharibəsindən sonra meydana gəlməsini xatırlamaq da
bəzən çətin olur. Computer World Toffler (Toffle, 1981) qeyd olunurdu:
“Əgər avtomobil sənayesində də son 30 ildə kompüter sənaye-
sində olduğu kimi inkişaf olsa idi, onda
Rolls Royce-un dəyəri 2.5 dollara
olar, 1 qallon yanacağa 2 milyon mil gedər və baş sancağına 6 belə av-
tomobil yerləşərdi!”
Ə
gər 20 il bundan qabaq bu münasibət belə təsvir olunurdusa, gör indi
hansı bənzəmələr aparıla bilər!
1.5
STRATEJ DARƏ
ETMƏ
YƏ
RƏ
HBƏ
RL KDƏ
MARKET NQ N ROLU
Strateji idarəetmənin dəyişən marketinq şəraitinə uyğunlaşması üçün, o,
gərək bazarla tənzimlənsin. Strategiyanın hazırlanması və tətbiqində mar-
ketinqin rolunu şəkil 1.7-də göstərildiyi kimi müəyyənləşdirmək olar.
Rol üç hissədən ibarətdir.
Şə
kil 1.7. Təşkilatda marketinqin rolu
1.5.1 Müş
tə
rinin tə
lə
batı necə
müə
yyə
nləş
dirilir
Marketinqin birinci əsas vəzifəsi müştərilərin tələbatlarını təyin etmək-
dən və onu bütün təşkilata çatdırmaqdan ibarətdir. Bu vəzifəyə sifarişlə
və ya özü tərəfindən müştərilərin təhlilini aparmaq və nəticədə, birincisi
Müştərilərin arzu və ehtiyaclarını müəyyən etmək və
bütün təşkilata bu barədə məlumat vermək
Kompaniyanın imkanlarını müştərilərin tələbatına
uyğunalşdırmaqdan ötəri rəqabətli mövqeləşdirməni
müəyyən etmək
Müştəriləri razı salmaqdan ötəri təşkilatın bütün
resurslarını işə salmaq
Marketinq strategiyası və
rə
qabə
tli mövqeləş
dirmə
51
müştərilərin kim olduğunu müəyyən etmək, ikincisi, onların razı qal-
masına səbəb ola biləcəkləri təyin etməyə nail olmaqdır.
Müştərilərin kim olması həmişə məlum deyil. Bəzən müştərilər
istifadəçilərdən və istehlakçılardan fərqli ola bilər; tələbləri müəyyənləş-
dirənlər və onlara təsir göstərənlər də həmişə üst-üstə düşmür. Misal
üçün, əgər, xidmətlər mərkəzi hakimiyyət tərəfindən maliyyələşdirilirsə,
təchizatçılarda (səhv olaraq) belə fikir yaranır ki, onların müştəriləri
hakimiyyətdir.
Müştərilər məhsulun və ya xidmətin istifadəsindən və ya əldə
edilməsindən müəyyən faydalar güdə bilər. Əslində onlar daha çox şey
istəyə bilərlər, lakin büdcələrindəki çatışmazlıqlardan və ya digər məh-
dudlaşdırıcı amillərdən asılı olaraq azla qane olmaq məcburiyyətində
qalırlar. Təşkilatlar, müştərilərin gözləntilərinə yaxın olanı onlara təqdim
etməklə nəinki təkcə müştərilərin razı qalmasına nail olur, hətta onlarda
heyranlıq əmələ gətirir.
Müştərilərin gözləntiləri, arzuları və tələbatlarını başa düşmək və
onları məhsulların və ya xidmətlərin işlənməsi, hazırlanması və ya isteh-
salı və nəhayət çatdırılması ilə məşğul olan şəxslərə bildirmək lazımdır.
7-ci fəsildə müştərilərə lazım olanların müəyyənləşdirmə metodları nə-
zərdən keçirilmişdir.
1.5.2 Təşkilat tərəfindən həyata keçirilməli olan rəqabətli
mövqeləşdirmə barədə qərar
Bazarların müxtəlifliyi və eyni təklifə müxtəlif tələblərin olduğu müxtəlif
seqmentlərdən ibarət olduğunun qəbul edilməsi, məqsədli bazarların və
ya təşkilatların xidmət göstərməyə can atdığı bazarların dəqiq müəyyən-
ləşdirilməsi ehtiyacını yaradır.
Bu qərar iki amilə əsaslanaraq qəbul edilir: 1) alternativ potensial
bazar məqsədləri nə qədər cəlbedicidir, 2) kompaniya hər bir potensial
məqsəd seqmentinə rəqiblərinə nisbətən nə dərəcədə daha yaxşı xidmət
göstərə bilər.
Başqa sözlə, qərar, bazara xidmət zamanı fəaliyyət göstərəcək nisbi üs-
tünlük və ya imkanlara əsaslanaraq atılacaq. 4-cü hissədə bu iki qarşılıqlı
ə
laqədə olan məsələ ətraflı olaraq nəzərdən keçiriləcək.
1.5.3 Marketinq strategiyasının tə
tbiqi
Marketinqin üçüncü əsas vəzifəsi müəssisənin bütün uyğun resurslarını
müştərilərin tələbatının ödənilməsi prosesinin planlaşdırılması və təmin
edilməsi prosesinə cəlb etməkdir. Bu vəzifəyə müştərilərin tələbatını ödə-
məyə yönəlmiş təşkilatın bütün üzvlərinin fəaliyyətini koordinasiya et-