Microsoft Word Mexanizm III. Doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
107 hökümətinin qərarı ilə ehtiyatları 1,75 milyard barrel qiymətləndirilən «Azəri» yatağının istismarı üzrə layihəyə digər şərtlər də əlavə olundu və «AMOKO» şirkətinin rəhbərliyi ilə «JUNOKAL», «Bipi-Statoyl» alyansı, «MAKDERMOT» və «RAMKO» şirkətlərinin iştirakı ilə ilk neft konsorsiumu yarandı. 1991-ci ilin payızında, artıq müstəqilliyini elan etmış Azərbaycan Respublikası höküməti qərar qəbul edərək hələ Sovetlər dövründə keçirilən tenderin qalibi olan «AMOKO» şirkəti ilə müştərək neft müəssisəsinin yaradılması üzrə təkliflər işləyib irəli sürdü. «AMOKO» şirkəti ilə aparılmış danışıqların nəticələrinə görə «AMOKO» nun payı 12-15%, ARDNŞ-in payı 85-88% olur, geoloji kəşfiyyatda Azərbaycanın tarixi məsrəfləri nəzərə alınır və və Azərbaycanın qoymalı olduğu 1,5-1,7 milyard dollarlıq sərmayədən azad olunurdu. «AMOKO» şikəti isə Azərbaycan iqtisadiyyatına 650 milyon dollarlıq vəsait qoymasının öhdəsinə götürürdü. Müştərək müəssisə yaradıldıqdan sonra «AMOKO» müqavilənin layihəsini və texniki iqtisadi əsaslarını hazırlamalı idi. 1992-ci il sentyabr 7-də «BiPi» - «Statoyl» alyansı ilə «Çıraq» və «Şahdəniz», 1992-ci il okty- abrın 1-də isə «PENNZOYL-RAMKO» alyansı ilə «Günəşli» neft yataqlarının birgə işlənməsinə dair saziş imzalandı. 1993- cü il mayyın 6-da isə ARDNŞ və konsorsium arasında yataqların işlənilməsinin vahid proqramı haqqında memoran- dum imzalandı və bununla bağlı 1993-cü il iyunun 4-də ARDNŞ-in Direktorlar Şurasının iclasında iki işçi qrupu: 1. ARDNŞ-in mütəxəssislərindən və qəragah mənzili Londonda olan «Morqan Qrinfil» bankı, «Rene end Qamp» hüquq firması məsələhətçilərindən ibarət qrup; 2. Konsorsiumun üzvü olan şirkətlərin mütəxəssislərindən ibarət qrup. Sonuncu qrupun işi 1993-cü il iyun 10-dan iyulun əvvəlinədək ABŞ-ın Hyuston şəhərində davam etmişdi. 108 Lakin 1993-cü ilin ayında respublikamızda cərəyan edən hərbi-siyasi böhran müqavilənin şərtlərini həyata keçirmək üçün Londonda sentyabr ayında nəzərdə tutulmuş danışıqların baş tutmasına səbəb oldu. Həmin vaxt Azərbaycan Respub- likası Prezidenti səlahiyyətlərini həyata keçirən H.Əliyev hazırlanmaqda olan müqavilə layihəsində müəyyən nüqsanlar olduğunu bəyan edərək xarici neft şirkətləri ilə danışıqların dərhal dayandırılması barədə qərar qəbul etdi. 1994-cü il fevralın 4-də prezident H.Əliyev «Azərbaycan Respublikasında dəniz, neft və qaz yataqlarının işlənməsini sürətləndirilməsi haqqında» qərar verdi. Həmin qərarda xarici neft şirkətləri ilə aparılan danışıqlarda ARDNŞ-in təkliflərinin bəyənilməsi ARDNŞ-ə müqavilələrin hazırlanması və bağlanması səlahiyyətlərinin verilməsi və iki həftə ərzində «Günəşli» yatağında neft hasilatının sabitləşdirilməsi proqramının hazır- lanıb Respublika Prezidentinə təqdim edilməsi göstərilirdi. 1994-cü il iyunun 21-də ARDNŞ-in danışıqlar aparan həyəti Qərb neft şirkətləri konsorsiumunun dəvəti ilə Hyuston şəhərinə getdilər və 45 kün layihənin hazırlanması üzərində işlədirlər. Bu layihə ilə tanış olduqdan sonra prezident H.Əliyev 1994-cü il sentyabrın 14-də «Xəzərin Azərbaycan sektorunda neft yataqlarının birgə işlənməsi haqqında xarici neft şirkətləri konsorsiumu ilə danışıqların yekunları barəsində» fərman imzaladı. Fərmanda hazırlanmış sazışın layihəsi bəyənilməklə «AMOKO Kaspian Si Petroleum İQD», «BiPi Eksploreşn (Kaspian Si) İQD», «DEN NORSKE Stas Olyesslskap A.S.», «Lukoyl», «RAMKO», «Xəzər enerji İQD», «Türkiyyə petrolları A.O.», «YUNOKAL Xəzər İQD» şirkətləri ilə saziş imzalanmasına göstəriş verilirdi. 1994-cü ilin sentyabrın 20-də Azərbaycanla Amerikanın «AMOKO», «Yunikal», «Pennzoyl», «Makdermon», Böyük Britaniyanın «Britiş Petroleum» və «Remko», Norveçin «Sta- toyl», Rusiyanın «LUKoyl», Türkiyənin «Türk Petrolları», Səudiyyə Ərəbistanının «Delta» şirkətlərinin yaratdığı konsor- 109 sium arasında tarixə «Əsrin müqaviləsi» kimi daxil olan neft müqaviləsi imzalandı. Sonradan müqaviləyə Yaponiyanın «İqoçu», Amerikanın «Eksson» və «Amerada Hess» şirkətləri də qoşuldular. «Əsrin müqaviləsi» nin əhatə etdiyi «Azəri», «Çıraq», «Günəşli» sahəsində ilkin neft ehtiyatları 511 milyon ton səviyyəsində qiymətləndirilirdi. Qazma nəticəsində müəyyən olundu ki, neft ehyiyatları 640 milyon ton, səmt qazı ehtiyatları 100, milyard kubmetr, sərbəst təbii qaz ehtiyatları isə 100-150 milyard kubmetrdir. Ehtimal olunan sərmayə 10 milyard dollar həcmində nəzərdə tutulurdu. «Əsrin müqaviləsi»ni həyata keçirmək üçün Azərbaycan Beynəxalq Əməliyyat Şirkəti yaradıldı. Azərbaycan parlamenti tərəfindən təsdiq edildikdən və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti müvafiq fərman imzaladıqdan sonra müqavilə Azərbaycan Respublikasının qanunu kimi qüvvəyə mindi. Neft müqaviləlarının imzalanması təkcə Azərbaycanın deyil, həm də regionun başqa dövlətlərinin tarixində dönüş mərhələsi olmüş, onların səmərəli və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığının təməlini qoymuş, Böyük İpək Yolu ideyasının dirçəltmiş, eyni zamanda gələcək sülhün, sabitliyin təminatçısına çevrilmişdir. «Əsrin müqaviləsi» sayəsində Azərbaycan Xəzər dənizinin dərinliklərində yerləşən nəhəng enrji potensialını Avropa və Asiya arasında siyasi və ticarət əlaqələrinin möhkəmləndirilməsində, Qafaqaz nəqliyyat dəhlizinin inkişafında, İNOQEYT, TRASEKA və Böyük İpək yolu kimi nəhəng layihələrin gerçəkləşməsində Xəzəryanı və Qafqaz regionunda mühüm rol oynayan bir dövlətə çevrilmişdir. «Əsrin müqaviləsi» nin reallaşması sayəsində Azərbaycan neftinin ixrac boru kəmərləri vasitəsilə dünya bazarlarına çıxarılması təmin ediləcək, beynəxalq maliyyə təsisatlarında respublikamızın kredit daha yüksək və etibarlı qəbul ediləcək, respublika iqtisadiyyatının digər sahələrinə, Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|