Microsoft Word Mexanizm III. Doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.3. Neft hasilatı sahəsində vergi mexanizmlərindən istifadə problemləri
140 daha çox daxil olmasının nəzərə alaraq, vergi daxilolmalarında daha çox daxil risumlarına üstünlük vermək lazımdır. Bu zaman investorları maraqlandırmaq üçün xarici ölkələrin əksəriyyətində olduğu kimi, minimal idxal tarifi müəyyən edilməlidir; neft layihəsinə vergilərdə royalti əsas rol oynamalıdır, çünki royalti layihənin mənfəətliliyindən və digər şərtlərdən asılı deyildir. Royalti öhdəliklərini müəyyən etmək üçün şəffaf qiymətlərdən istifadə edilməlidir; resurslardan icarə vergisinə neft layihəsinə fiskal rejimin bir ünsürü kimi baxılsa da, vergi paketində ona üstünlük vermək məqsəduyğun deyildir; dövlət neft layihəsində səhmdar kimi iştirak edirsə, burada onun istismar maraqları deyil, onun aparıcı maraqlarına diqqət yetirilməlidir. 3.3. Neft hasilatı sahəsində vergi mexanizmlərindən istifadə problemləri Neftə vergi qoyulmasına əsas məqsəd mədənlərinin istismarından əldə edilən diferensial rentanın bir hissəsinin tutulmasıdır. Diferensial renta praktikada investorların kapital qoyuluşları haqqında qərar qəbul etmələri ərəfədə gözlədikləri gəlirləri əks etdirməlidir. İnvestorlar neft sənayesinə kapital qoyarkən müxtəlif kriteriyalardan istifadə edirlər. Bu kriterlərə daxildir: a) pulun qayıtma vaxtı; b) xalis qiymətə malik olanlar; v) daxili rentabellik; q) mənfəətin və kapital qoyuluşunun nisbəti. Burada əsas diqqət xalis qiyməti olan və daxili rentabellik metodikalarına yönəldilir. Bu, kapital qoyuluşları 141 lahiyələri uzun xüsusilə vacibdir. Kəşfiyyat işləri üçün xalis qiyməti olan metoddan istifadə edilir. Mədənin kəşf olunma imkanları minus kəşfiyyatın aparılması xərcləri yatağın kəşfiyyat risqi dəyərini göstərməklə, investorların layihələri qiymətləndirərkən istifadə edə biləcəkləri güzəştlərin həcmini əks etdirir. O həm də alternativ investisiya imkanlarını və layihələrin risq amillərini göstərir. Dövlət idarələri ilə neft kəşf edən və çıxaran xarici şirkətlər arasında bağlanan müqavilələrdə ən vacib məsələlərdən biri gəlir vergisi, royalti, tutulan sahəyə görə haqq və bəzən də gerb rusumdur. İxrac və idxalat vergisi çox nadir hallarda nəzərdə tutulur. Xarici neft şirkətlərinə gəlir vergisi bir sıra səbəblərə görə qoyulur. Hər şeydən əvvəl, neft şirkətlərinə reallaşdırdıqları mənfəətdən nisbətən yüksək dərəcə ilə vergi ödəmək böyük həcmdə roualti ödəməkdən sərfəsiz olur. Buna gprə də dünya ölkələrinin əksəriyyəti xarici şirkətlərlə saziş bağlayarkən dövlət büdcəsinə daxilolmaların əksəriyyətinin gəlir vergisi formasında olmasına üstünlük verirlər. Lakin royalti və digər buna bənzər tutumlar mənfəətdən asılı olmadığından və hasilatın bağlanğıcında tutulduğundan, respublikamızın mənafeyi baxımından onların da əhəmiyyəti az deyilir. Buna görə də dövlət bedcəsinə sabit daxilolmaları təmin etmək baxımından neftçıxarma sahəsində dəqiqi işləyən vergi mexanizmi tətbiq edilməlidir. Neft hasilatı sənayesində gəlir vergisi dərəcələri bir qayda olaraq digər sahələrdən yüksək olur. Yüksək gəlir vergisi dərəcələrinin özü başqa problem də yarada bilər yəni bu zaman xarici neft şirkətləri istismar xərclərinin azaldılmasında o qədər də maraqlı olmurlar. Məsələn, xarici neft şirkəti mövcud hasilat səviyyəsində 75%-lik dərəcə ilə gəlir vergisi ödəyərsə, faktiki olaraq dövlət şirkətin istismar xərclərinin də 75%-ni öz öhdəsinə götürür. Bu isə axtarış- 142 kəşfiyyat işlərinə xərclərin xeyli artırılmasına səbəb olur ki, bunun da respublikamızın ziyanına olması tam aydındır. Bunları nəzərə alaraq bəzi ölkələrdə, məsələn, Norveçdə və İngiltərə xarici şirkətlərin digər sahələrindəki fəaliyyətləri ilə bağlı neft və qaz hasilatından xərc və zərərlərinin artırılmasüı hesabına mənfəətlərinin azalmasını istisna edən mexanizm işlənib hazırlanmışdır. Belə mexanizmlərdən biri ondan ibarətdir ki, hər bir mədənə və bloka ayrıca vahid kimi vergi qoyulması nəzərdə tutulur və beləliklə, hər hansı blokun istismarı ilə bağlı zərərlər digər blokdan əldə edilən mənfəətə təsir etmir (İngiltərədə), yaxud xarici şirkətlərin bütün mədənlərində neft hasilatından əldə etdikləri mənfəət analoji qaydada müdafiə olunur, başqa sözlə, şirkətin başqa fəaliyyət növlərindən, məsələn, neftin emalı və satışı ilə bağlı xərclərin vergi qoyulan məbləğindən çıxılmasına yol verilmir (Norveçdə). Neft hasilatı sənayesində yüksək vergi dərəclərinin təsbit olunması 1973 və 1979-cu illərdə neftin qiymətinin kəskin sürətdə qalxması ilə bağlı olmuşdur. Bununla əlaqədar olaraq bir çox ölkələrdə neftlə bağlı şirkətlər görünməmiş yüksək mənfəət əldə etməyə başlamış, yerli hökümət bu mənfəətin əhəmiyyətli bir hissəsinin yüksək vergi dərəcələri ilə tutmağa məcbur olmuşdu. İngiltərə və Norveçdə belə vegilər 1975-ci ilə qədər və sonralar da tətbiq edilmiş, vergi dərəsi 50%-dən 80%-ə qaldırılmışdı. Bu zaman tətbiq edilən vergi mexanizminə görə artırılmış vergi dərəcəsi ancaq neft şirkəti öz xərclərini çıxardıqdan sonra qüvvəyə minə bilərdi. Lakin neftlə bağlı vergilər 1985-ci ildə neftin qiyməti sürətdə aşağı düşməyə baəladıqda öz əhəmiyyətini itirməyə başladı və təbii olaraq, müvafiq vergi dərəcələri də aşağı salındı. İlk olaraq, İngiltərə neft hasil edən şirkətlər üçün vergi dərəcəsi 35%-ə endirildi və eyni zamanda, müəyyən həddə neft hsilatlarına görə əlavə vergi güzəştləri də nəzərdə Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|