Microsoft Word meyve terevez

 

 

190

saxlanılır. Vaqonun tavanı ilə üst yeşik cərgəsinin arası 40-50 sm 

olmalıdır. Daşınma zamanı temperatur 4-5

0

C-dən yuxarı, 0

0

C-dən aşağı 

olmamalıdır. 

Qarpız və qabağı quru saman üzərində üst-üstə yığmaq olar. Bunun 

üçün gecyetişən sortları 1,5 m, tezyetişənləri isə 1,2 m hündürlüyündə 

yığmaq lazımdır. 

Dəmir yolunda daşınmaya nisbətən su nəqliyyatında daşınma ucuz 

başa gəlir. Burada barjlardan, gəmilərdən, motorlu qayıqlardan və 

refrijeratorlu gəmilərdən istifadə edilir. Refrijeratorlu gəmilər xüsusi 

soyuducu qurğu ilə  təmin olunduqları üçün daha səmərəli sayılır. 

Barjlarda kartof, gecyetişən kələm, qarpız, qabaq, aşxana çuğunduru və 

s. daşınır. Bunun üçün barjların daxilində reşotkalı döşəmə  və anbar 

düzəldilir. Barjlarda hava axınını nizamlamaq üçün ventilyasiya boruları 

qurulur. Içinə meyvə-tərəvəz yığılmış taraları  ştabel qaydasında 

divardan 20-25 sm aralı  yığırlar. Ventilyasiya olmadıqda və  yığılmağa 

nəzarət edilməməsi nəticəsində içəridə istilik həddindən artıq qalxa 

bilər. Bu isə  həm mikroorqanizmlərin inkişafına, həm də  tərəvəzin 

keyfiyyətinin aşağı düşməsinə səbəb olur. 

Meyvə-tərəvəzin daşınmasında avtomobil nəqliyyatından daha çox 

istifadə edilir. Avtomobillə daşınma yerli əhəmiyyətə malikdir. 

Avtomobil nəqliyyatı ilə daşınan tezyetişən kartof 30 kq həcmi olan 

qəfəsəbənzər yeşiklərə, səbətlərə  və kağız torbalara qablaşdırılmalıdır. 

Gecyetişən kartof, kələm, badımcan, xiyar və  s.  bu  kimi  məhsullar 

tarasız daşına bilər. Meyvə-tərəvəzin keyfiyyətinin aşağı düşməməsi 

üçün məhsul yayda gecə vaxtı daşınmalıdır. Daşınan məhsulun üstü isə 

---

 

 

191

mütləq örtülməlidir.  Şəhər kənarından yerli təchizat üçün avtomobil 

nəqliyyatı ilə gətirilən pomidor səbətlərə, yaxud qəfəsələrə qablaşdırılır. 

Meyvə-tərəvəzin daşınmasında avtorefrijeratorlardan istifadə 

edilməsi itkinin miqdarını azaldır və meyvə-tərəvəzi qısa müddətdə 

istehsal yerindən birbaşa istehlak yerinə çatdırmağa imkan verir. 

Son illərdə meyvə-tərəvəzin daşınmasında hava nəqliyyatından da 

istifadə edilir. 

 

5.8. Meyvə və tərəvəzin xəstəlikləri, zərərvericiləri və zədələnməsi 

 

Standartlarda meyvə-tərəvəzin keyfiyyəti üzrə müəyyən kənarlaşmalar 

nəzərdə tutulur. Ona görə də hər meyvə və tərəvəz növü üçün müəyyən kənarlaşma 

norması vardır. 

Yol verilən normalar üzrə  zədələnmə  və  xəstəliklər standart hesab edilir. 

Bunlara bəzi mexaniki zədələr, kənd təsərrüfatı  zərərvericilərinin vurduğu zədə, 

bəzi tərəvəz növlərinin cücərməsi və s. aiddir. Yol verilməyən kənarlaşmalara bir 

çox göbələk və bakterial xəstəliklər, bürüşmə, içiboşluq (pük), yaş yanma, 

anaerobioz, qozda diri zərərvericilərin olması və s. aiddir. 

Mexaniki zədələnməyə meyvə-tərəvəzin sıxılması, kəsilməsi, deşilməsi, bir 

tərəfinin qopması aid edilir. Mexaniki zədələnmə  yığım dövründə, çeşidləmə  və 

qablaşdırma zamanı baş verir. Mexaniki zədələnmiş meyvələr mikroorqanizmlərin 

inkişafı üçün yaxşı şərait hesab edilir. Ona görə də mexaniki zədələnmiş meyvələr 

xəstəliklərə daha tez tutulur və keyfiyyətini itirir. Eyni zamanda mexaniki 

zədələnmiş meyvə-tərəvəzdə  tənəffüs intensivliyi artır və meyvə suyun bir 

hissəsini itirir. Standarta əsasən, zədələnmiş yerin səthi normalaşdırılır və bunun 

miqdarı artdıqca meyvənin əmtəə sortu aşağı düşür. Məsələn, almanın səthində 5 

mm

2

 səthdə yüngül sıxılmış yer olarsa, o II əmtəə sortuna aid edilir. Meyvələrdə 

---

 

 

192

mexaniki zədələr meteoroloji səbəblərdən – dolu zədəsi, gün yandırması və s.-də 

ola bilər. 

Kənd təsərrüfatı  zərərvericiləri meyvəçiliyə  və  tərəvəzçiliyə  məhsuldarlığı 

azaltmaq və onların keyfiyyətini aşağı salmaqla böyük zərər vurur. Bunlara kələm 

sovkası, kələm kəpəyi, kələm güvəsi, soğan milçəyi, spiralvari qurd, yerkökü 

milçəyi, soğan gənəsi, alma qurdu, taxıl bitləri (kazarka, bukarka, alma 

çiçəkyeyəni), çanaqlı yastıca, armud qurdu və s. zərərvericiləri misal göstərmək 

olar. 

Kələm kəpənəyi.  Kələmin yarpaqlarını çox yeyir (damarlara isə  dəymir). 

Yarpağın alt hissəsində 15-200 ədəd topa ilə yumurta qoyur. Zədələnmiş yarpaqlar 

mütləq kəsilib atılmalıdır. Dərin zədələnmiş  kələm çıxdaş edilir. Zərərverici 

yarpaqlarla qidalanıb orada uzunsov yumru deşik  əmələ  gətirir. Kələmin başında 

tırtılın yolu olur. Azərbaycanın dağlıq və dağətəyi rayonlarında çox yayılmışdır. 

Kələm güvəsi. Yarpaqları kiçik pəncərəciklər  şəklində  zədələyir. Kələm 

güvəsinin tırtılları yarpağın içində yollar açıb orada qidalanır. 

Turp kəpənəyi. Kələm kəpənəyinə oxşayır, ancaq ondan bir qədər xırdadır. 

Yarpaqları çox zədələyir, yalnız qaba damarlar və yarpağın bəzi hissələri salamat 

qalır. Tırtıllar bəzi hallarda içərisinə iri deşiklər açırlar. 

Soğan milçəyi    ilə  zədələnən bitkilərin yarpaqları saralır, soluxur, soğanlar 

isə çürüyür. Soğanı yaxşı qurutduqda bu zərərverici məhv olur. Bəzi hallarda 

sarımsağa da zərər vurur. 

Gövdə nematodu ağımtıl, çox xırda, uzunsov adi qurd şəklində olur. Bitkinin 

şirəsi ilə qidalanır. Soğan gövdə nematodunun zədələdiyi soğan anbarda saxlanılan 

zaman tamamilə quruyur. Kartof gövdə nematodu kartof yumrusunu və pomidoru 

da zədələyir. Gövdə nematodu ilə zədələnmiş tərəvəzin miqdarına mal partiyasında 

standart üzrə yol verilir. Standart üzrə soğanda kənd təsərrüfatı  zərərvericiləri 

tərəfindən zədələnmiş 5%-dək məhsulun olmasına yol verilir. Sarımsaq 

partiyasında gövdə nematodu və soğan gənəsi ilə zədələnmişlərin miqdarı 10%-dən 

---