9
birini təşkil edən qadın və kişilər arasındakı ayrı-seçkilik probleminin dərk edilməsində müəyyən
irəliləyiş əldə edilmişdir.
Bu gün biz dördüncü mərhələni müşahidə edirik. Azərbaycanda baş verən siyasi proseslər,
ailənin möhkəmlənməsi və sosial müdafiəsi də daxil olmaqla, qadınların müstəqilliyinin dərk
edilməsinə əsaslanan yeni mexanizmin axtarışına imkan yaradır. 2006-cı ildə Respublika
Prezidentinin Fərmanı ilə ləğv edilmiş Qadın Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin bazasında
daha çox səlahiyyətlərə malik olan yeni dövlət strukturu - Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə
Dövlət Komitəsi yaradıldı. Milli mexanizmin bu cür gözlənilmədən transformasiya edilməsi
dərhal ictimai diskussiyalara səbəb oldu: bu dəyişikliyi alqışlayanlarla bərabər
7
, ona qarşı
çıxanlar da az deyildi
8
.
Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi Azərbaycan Respublikasının
Nazirlər Kabinetinə hesabat verir və cinslər arasındakı bərabərliyin təmin edilməsinin əsas milli
mexanizmi kimi fəaliyyət göstərir.
Dövlət Komitəsinin nizamnaməsində nəzərdə tutulan gender meynstriminqi icra
hakimiyyətinin iki səviyyəsində həyata keçirilir:
•
Nazirlər Kabinetinin strukturuna daxil olan nazirliklər və idarələr səviyyəsində (Dövlət
Komitəsi Koordinasiyası Yanında İdarələrarası Şura);
•
Azərbaycan Respublikası Prezident Aparatı tərəfindən koordinasiya edilən rayon icra
hakimiyyəti orqanları səviyyəsində.
Nazirliklər və idarələrdə həyata keçirilən gender siyasətinə məsul koordinatorlar (fokal
mərkəzlər) komitə və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən keçirilən layihələrin ünvan qruplarına və
İdarələrarası Şuraya daxildirlər. Dövlət Komitəsinin əsas koordinasiya vəzifəsi dövlət gender
siyasətinin həyata keçirilməsi, prinsiplərin təmin edilməsidir.
Qadınların cəmiyyətdə tutduğu yer - dövlətin beynəlxalq siyasi avtoritetinin əsas
indikatorlarından biridir və Azərbaycan dövləti bu məsələ ilə bağlı beynəlxalq ictimaiyyətin öz
ünvanına olan fikrinə çox həssas yanaşır. Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi
xarici mütəxəssisləri və ekspertləri cəlb etməklə aktiv şəkildə seminarlar, konfranslar keçirir. Bu
tədbirlərdə gender bərabərliyi, Azərbaycan cəmiyyətində qadınlara qarşı ayrı-seçkilik məsələləri
müzakirə olunur, qadınların yeni bazar iqtisadiyyatı münasibətlərinə adaptasiya olunması
7
“Azərbaycanda vəziyyət sovet dövründəki Azərbaycanlı üçün ailə, prinsipinin daha da möhkəmlənmiş ailə dəyəri
ətrafında, sanki o sonuncu qaladır ki, onu bütün vasitələrlə qorumağa çalışan mühit ilə səciyyələnir”. Abbasov A.
Cənubi Qafqaz Respublikalarında qadın siması və patriarxal hakimiyyət.http://www.gender-az.org/news| /12 Fevral.
8
“Qadınlar yenidən ictimai həytdakı yerlərini, dövlət təzyiqi altında ailəyə qayıtmaqla nümayiş etdirdilər”
http://www.gender-az.org/news 8 Fevral
10
istiqamətində proqramlar hazırlanır, lakin siyasət və real həyat, obyektiv və subyektiv səbəblərə
görə, paralel istiqamətdə hərəkət edir.
Gender bərabərliyinin əldə edilməsi metodlarının, vəsaitlərin və təcrübənin tamamilə
yeniləşdirilməsi labüddür, çünki qanunverici aktlarla qadınlara verilən az saylı imtiyazlar əksər
hallarda istifadəsiz olaraq qalır.
Azərbaycanda gender bərabərliyinin mexanizminə ictimai fikir prizmasından baxış
Monitorinqin metodoloji əsasları:
•
Pekin Fəaliyyət Platforması praktiki fəaliyyət planlarını təqdim edərək əsas cavabdeh
şəxsləri
müəyyən edir;
•
Qadınlara Qarşı Ayrı-Seçkiliyin Bütün Növ Formalarının Ləğv Edilməsi Haqqında
BMT Konvensiyası qərarların qəbuledilmə prosesinə və insan hüquqlarının
reallaşmasına, eləcə də hökumətin hesabat verməsinə təsir edən praktiki vasitələri
təqdim edir;
•
Minilliyin İnkişaf Məqsədləri - beynəlxalq inkişaf məqsədləridir və gender
bərabərliyinin vacibliyinin siyasi təsdiqi məqsədilə istifadə olunmalıdır;
•
Milli Məşğulluq Strategiyası (2006-2015) milli məsələlər və prioritetlərin milli
siyasətə və vəsaitlərin bölünməsinə çevirən bir əməliyyat çərçivəsi kimi;
•
Gender bərabərliyi haqqında qanunun qəbul edilməsi ilə (2006) qanunvericilikdə,
Azərbaycan Respublikasının qanunları və Konstitusiyası tərəfindən qadın və kişilərə
verilən hüquqların onlar arasında bərabər paylaşdırılmasına gətirib çıxaran və onlar
arasındakı fərqi heçə endirən, dövlət siyasətinin müstəqil istiqaməti müəyyənləşmişdir.
Qanun sosial, siyasi, mədəni, eləcə də başqa sahələrdə kişi və qadınların bərabər
hüquqlu olmasının konstitusional zəmanətlərinin təminatını nizamlayır, cinsi
mənsubiyyətə görə ayrı-seçkiliyin ləğvinə yönəlmiş şəkildə, fərqli cinsdən olan
şəxslərin bərabər imkanlara malik olmalarına dövlət zəmanətini müəyyən edir.
Monitorinqin metodikası
Monitorinqin birinci mərhələsi sosial fəaliyyətin şaquli və üfüqi istiqamətlərdəki ikifokuslu
kəsiyi - yəni milli mexanizmin strukturları səviyyəsində və bölgələrdə yaşayan qadınların
gündəlik yaşayışları səviyyəsində olan kəsik, metodoloji prinsip əsasında gender bərabərliyi üzrə
milli mexanizmin öyrənilməsi və effektivliyinin analizini nəzərdə tutur
9
. Bu cür ikifokuslu
9
Sosial Elmin Əsası Small.A. 2001,P.76